کوهستان الوند تقریبا به شکل نعل اسبی از جنوب شرقی تا جنوب غربی شهر همدان امتداد دارد که طول تقریبی خط الرأس آن به بیش از 30 کیلومتر می رسد و دارای 6 قله اصلی است.
رشته کوه الوند، یکی از ویژگی های طبیعی و جذاب استان همدان است که در جنوب شهر همدان و شمال شهر تویسرکان قرار گرفته است. الوند بین همدان و دو شهر اسدآباد و تویسرکان قرار گرفته و همانند دژی مستحکم این شهرهای کوهستانی را از هم جدا کرده است. جهت این کوهستان از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده و استان همدان را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم کرده است.
این کوهستان با دره های عمیق و سرسبز، چشمه سارها، چمن زارها، قله ها، پوشش گیاهی و … همواره میعادگاه هزاران انسان شیفته طبیعت است. بزرگ ترین سهم بهره برداری از الوند را اهالی مهربان و ورزش دوست آن دیار به دست آورده اند که به سبب علاقه و عشق وافرشان به طبیعت و ورزش، این شهر را به یکی از قطب های مهم کوهنوردی کشور تبدیل کرده اند به طوری که تاکنون پیشکسوتان، ورزشکاران و قهرمانان بسیاری را در رشته های مختلف کوهنوردی در دامان خود پرورش داده و به جامعه ورزش کشور معرفی کرده اند.
کوهستان الوند در بهمن ماه 1389 به عنوان یک اثر طبیعی توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسید. این کوه همچنین از مناطق حفاظت شده محیط زیست است.
معروف ترین قله های کوهستان الوند از شمال غربی به جنوب شرقی عبارتند از: آلماقلاغ 2997 متر، کرکس 2959 متر، قزل ارسلان 3250 متر، دائم برف 3450 متر، کلاغ لان 3480 متر، الوند 3584 متر، تاریک دره 3314 متر، کمر لرزان 3338 متر، چهار قله (3166، 3172، 3184 و 3170 متر)، یخچال صاحب (گاوبره) 3486 متر، شاه نشین 3496 متر، سرخ بلاغ 3124 متر و کلاه قاضی 3125 متر.
قله آلماقلاغ
این قله در شمال غربی رشته کوه الوند قرار دارد و در مجاورت روستاهای اختاچی، همه کسی و ملهمدره واقع شده است. فاصله آن تا شهر همدان 46 کیلومتر است. این کوه به خاطر دارا بودن معادن سنگ آهن با درجه خلوص بالا، اهمیت زیادی دارد. بهترین مسیر صعود به این قله از طریق روستای باباعلی است و دسترسی به آن از طریق روستاهای تاج آباد و اختاچی نیز امکانپذیر است. آلماقلاغ در فصل بهار بسیار زیباست و به علت بعد مسافت از همدان کمتر مورد توجه است، اما به علت صخره ای بودن می تواند مورد استفاده سنگ نوردان قرار گیرد. از گیاهان معروف آن می توان به لاله ساقه کوتاه یا گل حسینی اشاره کرد.
قله کرکس (کرکسین)
آخرین قله کوهستان الوند، در جهت شمال غربی تا گردنه اسدآباد است. صعود به این قله به علت صخره ای بودن از سمت شمال و دیواره ای بودن از سمت غرب، با تجهیزات فنی امکانپذیر است. این کوه پناهگاه حیواناتی از قبیل قوچ و میش به شمار می رود. نزدیک ترین و ساده ترین راه صعود آن از طریق روستای وهنان است که حدود 2.5 ساعت به طول می انجامد. چشمه پر آب و خنکی نیز به نام “چهل چشمه” در این مسیر قرار دارد. در نزدیکی قله کرکس، قله دیگری به نام قراول خانه قرار دارد.
قله قزل ارسلان
از فراز این قله، چشم انداز وسیعی از مسیر جاده همدان به اسدآباد دیده می شود. بهترین مسیر صعود به آن روستای وهنان است که پس از 3 ساعت کوهپیمایی به قله قزل ارسلان می رسد. کوهنوردان از مسیر تویسرکان و همچنین روستای شهرستانه که در جنوب قرار دارد نیز می توانند به این قله صعود کنند. راه دیگر از طریق روستای برفین است که از پایین دست قله قزل ارسلان می گذرد. در زمستان ها در این منطقه احتمال ریزش بهمن نیز وجود دارد. این قله یکی از زیباترین قله های رشته کوه الوند و حتی ایران است.
قله دائم برف
این قله در غرب قله الوند قرار دارد و با شهر همدان حدود 20 کیلومتر فاصله دارد. از آنجا که اغلب ایام سال پوشیده از برف است به همین دلیل دائم برف نامیده شده است. این قله از دامنه های شمالی و جنوبی دارای شیب تندی است. یک راه صعود به این قله از طریق روستای برفین و امامزاده کوه است که راحت تر به نظر می رسد و راه دیگر آن از مسیر قله کلاغ لان است که کمی دشوارتر به نظر می رسد و اغلب کوهنوردان حرفه ای از این مسیر به قله صعود می کنند. برای رسیدن به این قله در حدود 2 ساعت کوه پیمایی لازم است.
قله کلاغ لان (لانه کلاغ)
قله ای است کله قندی بر فراز کوهی صخره ای و مشرف به دوزخ دره، یک راه صعود به این قله از گنجنامه و کیوارستان است که از دو مسیر قابل دسترسی است:
1. از مسیر اول ابتدا به میدان میشان و بعد به تخته نادر و سپس به یک دوراهی می رسیم که یکی از آنها به قله الوند و دیگری به کلاغ لان ختم می شود.
2. مسیر دوم از دره کیوارستان به سمت چپ است که از جنوب قله الوند به کلاغ لان می رسد و تقریبا طول هر دو مسیر یکسان است.
3. راه دیگر صعود به کلاغ لان، روستای برفین (در مریانج) است که با 3 ساعت کوه پیمایی به قله می رسد.
قله الوند
الوند بلندترین قله این کوهستان است که در راس، کمی هموار و مسطح است. در فاصله صخره بزرگ قله الوند و دیوار جنوبی آن که رو به تویسرکان است، شکافی کوچک و گود سنگچین شده است. مردم محلی عقیده دارند که این شکاف آرامگاه سام پسر نوح (ع) است. یک راه رسیدن به قله الوند از مسیر دره گنجنامه، کیوارستان، میدان میشان و تخت نادر است. در میدان میشان دو پناهگاه برای استراحت کوهنوردان موجود است و راه دیگر آن از ضلع جنوبی قله از شهر سرکان است.
قله تاریک دره
جاده قدیمی همدان به تویسرکان (معروف به جاده شاهی) از طریق گنجنامه به پیست اسکی تاریک دره، قلعه تاریک دره، چهار قله و گردنه تویسرکان ختم می شود. یال شمالی گردنه به کلاغ لان و یال جنوبی آن به قله تاریک دره و چشمه فرشه می رسد. بهترین راه صعود به این قله گردنه تویسرکان است که دسترسی به آن با 2 ساعت کوهنوردی امکانپذیر است. علت نامگذاری تاریک دره طلوع دیرهنگام و غروب زودهنگام خورشید در این دره بوده که بدلیل جهت شمالی به جنوبی دره است و همین امر باعث شده تا برف های موجود در این دره در سایه بیشتری قرار داشته باشند.
قله کمر لرزان
ادامه یال تاریک دره به سمت مشرق، ابتدا به قله کمر لرزان و سپس به چهارقله می رسد و از سوی دیگر به دره مرادبیگ مشرف است. بنابراین یکی از راه های صعود به این قله دره مرادبیگ است. این دره شیبی 40 درجه دارد و در همین دره چشمه ای از دل کوه می جوشد که قسمتی از آب آشامیدنی اهالی روستای دره مرادبیگ را تامین می کند. شمال کمر لرزان، تاریک دره و جنوب آن، چشمه فرشه است بطوریکه چشمه فرشه از این قله قابل رویت است. روستای دیویجین و دره گرگ نیز در ادامه به چهارقله و کمر لرزان می رسند.
چهارقله
چهارقله نزدیک به هم و تقریبا هم ارتفاع، در جنوب شرقی قله الوند و بر فراز دره دیوین قرار دارند. در جنوب این کوه ها، قله کمر لرزان واقع است که مشرف به پیست اسکی تاریک دره است و در دامنه شمالی آن چشمه ملک و چشمه قاضی در جریان هستند. کوتاه ترین راه دسترسی به چهارقله از طریق دره گوساله است و از دره دیوین و دره مرادبیک هم می توان به این قله ها صعود کرد.
قله یخچال صاحب (گاوبره)
این قله به یخچال صاحب الزمان (ع) نیز شهرت دارد. تابش نور خورشید در آن مایل است و به همین دلیل گرمای کمتری به آن می رسد و برف هایش دیرتر ذوب می شود. اطلاق نام یخچال نیز به همین علت است. اولین برف پائیزی و یا زمستانی این کوه را سفیدپوش می کند و حتی در تابستان نیز دارای هوای بسیار سردی است. بیشترین آب ورودی به سد اکباتان همدان از طریق همین قله تامین می شود. راه صعود این قله از طریق دره مرادبیک به چشمه سنگ سفید و در ادامه به هزارپیچ و سپس به یخچال می رسد. فاصله این قله از شهر همدان 17 کیلومتر است و از خط الراس تاریک دره نیز قابل دسترسی است.
قله شاه نشین
در جنوب غربی قله کلاه قاضی، قله شاه نشین بزرگ قرار گرفته است. مسیر صعود به آن از روستای ابرو است. این قله پس از الوند مرتفع ترین قله کوهستان الوند محسوب می شود. رودهای منشعب از آن در دامنه شمالی در نهایت به سد اکباتان جاری می شوند. اخیرا به همت کوهنوردان تویسرکانی جانپناه کوچکی در چمن شاه نشین احداث شده است. راه دسترسی به قله شاه نشین از کلاه قاضی به سمت یخچال با حدود نیم ساعت کوهپیمایی میسر است.
قله کلاه قاضی
در ادامه رشته کوه الوند به سمت جنوب شرقی و بعد از قله یخچال صاحب، قله کلاه قاضی قرار دارد که در فاصله 15 کیلومتری جنوب شهر همدان واقع شده است. راه صعود به آن از طریق شاه نشین روستای ابرو، راه خاکی روستای سیمین ورده عرب خان است و برای رسیدن به آن به صورت پیاده حدود 3 ساعت زمان لازم است.
