دریاچه نمک حوض سلطان

دریاچه نمک حوض سلطان در شمال شهر قم، روی دیگری از طبیعت دیدنی ایران است. این دریاچه در فصل پاییز یکی از بهترین مقاصد طبیعت گردی و کویر نوردی به شمار می آید.

دریاچه نمک حوض سلطان به بزرگ ترین آینه ایران مشهور است و در 40 کیلومتری شمال شهر قم، 95 کیلومتری جنوب تهران و در حاشیه بزرگراه خلیج فارس قرار دارد. این دریاچه که به دریاچه ساوه قم و دریاچه شاهی نیز معروف است، به مساحت تقریبی 240 کیلومترمربع در جنوب رشته کوه های البرز قرار دارد. وسعت و شکل دریاچه متناسب با ورود آب و میزان بارندگی آن در فصول مختلف سال متفاوت است. در مواقع بارندگی و ذوب برف های ارتفاعات اطراف، چون بر میزان آب ورودی افزوده می شود، وسعت آن زیاد و در غیر از این ایام، وسعت آن کم می شود. بدین ترتیب سطح آب دریاچه پیوسته در نوسان است. این دریاچه از دو چاله جدا از هم تشکیل شده است. چاله غربی به نام حوض سلطان و چاله شرقی به نام حوض مره است که به وسیله یک آبراهه به هم وصل می شوند. در فصول پرآب ابتدا چاله مره پر می شود و سپس آب اضافی وارد حوض سلطان می شود.

رودهای متعددی به این دریاچه وارد می شوند که عموما از اراضی شوره زار نمکی اطراف عبور می کنند. از جمله این رودها می توان به رود شور و قره چای اشاره کرد. حوض سلطان در سال 1883 میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران قم تشکیل شد. در 35 کیلومتری مسیر قم-تهران جاده خاکی وجود دارد که به دریاچه می رسد. درون دریاچه نیز جاده خاک ریزی هست که برای جلوگیری از فرو رفتن خودروها در باتلاق و بهره برداری از نمک دریاچه مورد استفاده قرار می گیرد. دریاچه ساوه نام دیگری است که به حوض سلطان داده شده است، چراکه حوض سلطان بازمانده دریای بزرگ ساوه است. این دریاچه به دلیل نمک فراوان، اغلب به نام دریاچه نمک نیز شناخته می شود، با این حال دریاچه نمک با وسعت بسیار بیشتر در جنوب شرقی قم واقع شده است. سالانه مقدار زیادی نمک از دریاچه حوض سلطان استخراج می شود. دریاچه حوض سلطان از دو قسمت چسبیده به نام های حوض سلطان و حوض مره تشکیل شده است و در گذشته به آن دریاچه شاهی نیز می گفتند.

برای پیشروی تا قلب دریاچه حتما به گل خواهید نشست و آثار نمک ماندگار را تا مدت ها در کفش و لباس تان خواهید داشت؛ بنابراین از پوشیدن کفش و شلوارهای رسمی خودداری کنید. دریاچه حوض سلطان مانند آیینه ای بزرگ در قلب ایران زمین است. ارتفاع دریاچه حوض سلطان از سطح دریا 820 متر است و این ارتفاع تقریبا در تمام سطح دریاچه یکسان است. هوبره، انواع کبوتر و پرندگان مهاجر نظیر غاز خاکستری، آنقوت، لک لک، انواع عقاب و غیره را می توان در زمره پرندگان حوض سلطان جای داد. در منطقه پستاندارانی از قبیل خرگوش، موش صحرایی، روباه و گاهی آهو نیز دیده می شوند. در میان خزندگان منطقه حضور مارها و سوسمارها که در کنترل بیولوژیک آفات نقش دارند، بارز است. انواع عنکبوت، رتیل، موریانه و مورچه های کمیاب در اطراف دریاچه حضور گسترده ای دارند. مطالعات انجام شده، حضور پر تعداد و متنوع انواع باکتری های نمک دوست را در خاک های منطقه نشان می دهند که برخی از انواع موجود بنابر شواهد اولیه منحصر به فرد بوده و با توجه به خصوصیات ژنتیکی و فیزیولوژیکی ویژه انتظار حضور آنزیم ها، آنتی بوتیک ها و فرآورده های ارزشمند میکروبی در آنها وجود دارد.

وجود انواع دیاتوم ها (جلبک های تک سلولی) به عنوان اولین تولیدکنندگان غذا در اکوسیستم های آبی در آب های شور منطقه قابل تامل است. این گونه جلبک ها در صورت تولید انبوه می تواند در تعلیف دام، مورد استفاده قرار گیرد. زمستان فصل پرآبی حوض السلطان است بنابراین کفه نمکی این تالاب در فصل پرآبی زیر آب است و حاشیه یا کمربند باتلاقی آن پوشش گیاهی دارد که بیش تر در اضلاع شمالی و شمال غربی این تالاب مشاهده می شود و پرنده های مهاجر نادر در این تالاب وجود دارد که در حاشیه تالاب زندگی می کنند. بر اساس مطالعه انجام شده، بالغ بر 240 گونه با ارزش ریز موجودات هوازی مانند جلبک ها، باکتری ها و قارچ ها در تالاب وجود دارد که می توانند با توجه به مخزن ژنی خود شرایط فوق شور را تحمل کنند. در این منطقه بیش از 40 گونه گیاهی از جمله درمنه بیابانی، اشنان، تاغ زرد و سیاه، سودا و اسفناج وجود دارد.

مسیر دسترسی به دریاچه نمک حوض سلطان قم

برای دسترسی به دریاچه نمک حوض سلطان مسیرهای متعددی وجود دارد که دو راه ماشین رو معروف تر از همه است.

راه دسترسی اول به حوض سلطان برای کسانی که از سمت قم می آیند بدین شرح است که بعد از مجتمع مهتاب و عبور از اولین تپه ای که دریاچه بعد از آن دیده می شود، درست در کنار تپه دوم، جاده ای خاکی به سمت پایین و دریاچه سرازیر می شود که جاده اصلی معدن نمک است (در 95 کیلومتری تهران). یکی از نشانه های این خروجی، تابلوی تهران 95 کیلومتر است.

راه دسترسی دوم به حوض سلطان برای کسانی که از سمت تهران می آیند، پس از طی 70 کیلومتر از تهران، در سمت چپ اتوبان جاده ای به سمت روستای چشمه شور می رود که نشانه آن در اتوبان تابلوی اطلاعات گردشگری است. برای رسیدن به طرف مقابل اتوبان باید از اولین زیرگذر اقدام کنید.

بهترین فصل برای بازدید از دریاچه نمک حوض سلطان قم

بهترین فصل برای بازدید از این دریاچه اوایل بهار و اواسط پاییز است. در این بازه ها، از سرمای سوزناک کویر و گرمای طاقت فرسای آن در امان بوده و می توانید از زیبایی بی حد و حصر آن لذت ببرید.