بیواک و هرآنچه که باید درباره آن بدانید

بیواک در کوهستان مانند بسیاری از موارد دیگر نظیر صعودهای انفرادی، صعودهای سرعتی و … نیاز به مطالعه و گاه فرهنگ سازی دارد. بسیاری بیواک را یک عمل انتحاری، دیوانه دار و غیرمعقول می دانند و یا حتی آن را حرکتی برای خودنمایی و یا هیجان خواهی می پندارند در حالی که واقعیت چیز دیگریست.

در کتاب Climbing Dictionary (دایرکتوری کوهنوردی) بیواک این چنین معنی شده است: Bivouac ، Bivy معادل فرانسوی «شب‌مانی». گذراندن شب در فضای باز در مسیر یک صعود چند روزه یا گاهاً یک روزه یا حتی به دلیل همراه نداشتن ابزار کافی برای شب مانی در کمپ. بیواک ممکن است شامل چیزی بیشتر از دراز کشیدن یا نشستن بر روی یک طاقچه بدون هیچ گونه لوازم خواب نباشد. بیواک با استفاده از پتوی نجات یا کیسه های بیواک به مراتب راحت تر، ایمن تر و لذت بخش تر است.

به طور کلی بیواک را می‌توان به دو دسته تقسیم بندی نمود:
1. بیواک برنامه ریزی شده
2. بیواک برنامه ریزی نشده (ناخواسته)

بیواک برنامه ریزی شده: بسیاری از کوهنوردان زمانی که قصد انجام یک صعود سرعتی و سبکبار را دارند، بیواک را برای خودشان برنامه ریزی می کنند. اگر شما یک بیواک را برای خودتان برنامه ریزی کرده اید، می توانید ضروریات را با خودتان بردارید و بنابراین شب گرم و راحتی را خواهید داشت. این ضروریات می تواند شامل: کیسه خواب سبک یا کیسه بیواک، لباس اضافی، یک چراغ خوراک پزی سبک مثل JetBoil، غذا و حتی یک زیرانداز سبک باشد.

بیواک برنامه ریزی نشده: ممکن است در حین صعود یک مسیر طولانی و یا پس از صعود یک قله، در فرود با تاریکی مواجه شوید و مجبور شوید یک شب را در فضای باز بگذرانید. این نوع بیواک به دلایل مختلفی اتفاق می افتد: سرعت کم همطناب، گم کردن مسیر، هوای نامساعد، تخلیه انرژی، تاخیر در شروع صعود، مشکلات فنی مسیر مانند طنابی که لاخ شده یا گیر کرده، آسیب دیدگی های مختلف در حین صعود یا فرود، حوادث غیرمترقبه مانند پاره شدن طناب و یا… .

آمادگی برای یک بیواک برنامه ریزی نشده: اگر شما از قبل به این نوع بیواک فکر کنید و همیشه حداقل لوازم و ابزار ضروری را با خود به همراه داشته باشید، حتی بیواک های ناخواسته هم نمی تواند مشکل ساز باشد اما اگر شما برای این بیواک تدارکی ندیده باشید آنگاه ممکن است یک شب سخت و عذاب آور و حتی مرگ آور پیش رو داشته باشید. بیواک در ارتفاعات پایین و در فصول گرم می تواند خیلی خوب و حتی راحت باشد اما اگر شما در ارتفاعات بالا در طوفان، باران، باد و برف هستید آنگاه بیواک ناخواسته می تواند خیلی سخت و پرریسک باشد.

لوازم اصلی برای یک بیواک برنامه ریزی نشده: پوشاک شامل: شلوار و لباس گرم، جوراب اضافه، کلاه گرم و کلاه طوفان، چراغ پیشانی با باطری اضافه، کبریت و فندک و چند عدد قرص الکل جامد، مقداری  مواد غذایی شامل: تنقلات، شکلات های انرژی زا، آب اضافه (ترجیحا گرم) و پتوی نجات. تمامی این لوازم و کیت بقا را داخل کوله تان قرار دهید. سعی کنید پوشاک را جهت خشک ماندن عایق بندی کنید و هیچگاه آنها را از خود دور نکنید.

روکش نایلونی بسیار سبک وزن به منظور استفاده به تنهایی بعنوان کیسه خواب و یا بعنوان روکش کیسه خواب برای گرمای بیشتر. به خاطر وزن و حجم بسیار پائین این کیسه های بیواک در مقابل کارایی قابل ملاحظه آنها، توصیه می شود هر نفر یک عدد کیسه بیواک همرا داشته باشد.

پتوی نجات (Emergency Blanket): پتوهای فوق سبک ساخته شده از پلاستیک دارای پوشش فلزی که می تواند شما را در مقابل سرما و گرما محافظت نماید. این پتو ها بسیار سبک و کارا می باشند و نقطه ضعف آنها آسیب پذیری بالا در مقابل پارگی است.

توصیه ها و اصول در یک بیواک برنامه ریزی نشده:
– اگر شما مجبور به انجام یک بیواک در مسیرتان شدید از زمانی که هوا تاریک می شود دیگر به صعودتان ادامه ندهید در واقع تا لحظات آخر به صعود ادامه ندهید مخصوصا اگر روی یک محل مناسب برای بیواک مثل یک طاقچه هستید.
– یک نقطه راحت و خشک را برای گذراندن شب پیدا کنید.
– کفش ها و جوراب های خیس تان را درآورید و جوراب خشک بپوشید.
– لباس های گرمتان را بپوشید و اگر لایه محافظی به همراه دارید در بالای سرتان نصب کنید تا از باد و باران در امان باشید.
– از پتوی نجاتی که به همراه دارید استفاده کنید. در صورت امکان پتوی نجات را به دور خودتان و هم طنابتان بپیچید در این صورت می توانید گرمای بیشتری تولید کنید.
– اولین کار بر روی مسیرهای فنی و دیواره های بلند نصب کارگاه و خودحمایت است. هرچند این کار ممکن است دست و پاگیر و دشوار باشد ولی در تمام لحظات بیواک خود حمایت خود را آزاد نکنید. برای راحتی بیشتر می توان تسمه بلندتری برای خودحمایت در نظر گرفت.
– اگر کفش کوه به پا دارید تا حد امکان آنرا از پایتان خارج نکنید. قرار دادن هر عضوی بدون پوشش در معرض سرما و باد، خطر یخ زدگی اعضا را به دنبال خواهد داشت.
– روی برف ننشینید. سعی کنید از تمام وسایلی که به همراه دارید به شکل بهینه استفاده نمایید. طناب های صعود می تواند با پهن کردن در نقش یک زیرانداز عمل کند و یا می توان پاها را داخل کوله پشتی قرار داد و یا از آن همانند زیرانداز استفاده نمود.
– کمترین تبادل حرارتی با محیط و کمترین اتلاف دمای بدن در حالت بالا اتفاق می افتد. یعنی دستها به صورت ضربدر به روی سینه و پاها جمع شده درون بدن.
– سعی کنید تا حد امکان با دستکش کار کنید.
– مراقب اندامهای تحتانی مثل انگشتان پا و دست باشید. تکان دادن انگشتان پا می تواند در جلوگیری از یخزدگی آنها موثر باشد.
– جهت جلوگیری از اتلاف گرمای بدن، سر آستین ها و کش های پائین لباس را محکم کنید. به خاطر داشته باشید که سردترین زمان شبانه روز، ساعات قبل از طلوع آفتاب می باشد.
– اگر نوشیدنی گرم به همراه دارید سعی کنید مصرف آن را مدیریت کنید.

زمان مناسب بیواک: زمان نامناسب بیواک می تواند خطرات جدی به دنبال داشته باشد. بیواک زودتر از موعد خصوصا در آب و هوای سرد به دلیل تحرک پائین بدن، می تواند انرژی شما را تخلیه کرده و باعث هایپوترمی شود. همچنین بیواک دیرتر از موعد هم می تواند همین خطرات را در پی داشته باشد. سعی کنید قبل از اینکه تخلیه انرژی شوید و یا به تاریکی برخورد کنید یک مکان مناسب، مسطح و بادگیر را برای بیواک انتخاب کنید.

انتخاب محل بیواک: طاقچه ها و کنج ها، یکی از بهترین مکانها بر روی دیواره برای بیواک هستند. طاقچه ها علاوه بر اینکه جای مناسب برای نشستن و گاه حتی دراز کشیدن را فراهم می کنند، می توانند مکانهای بادگیر و محافظ در برابر بارش باشند. بنابراین قبل از برنامه با صعود دیداری و مطالعه کروکی مسیر، طاقچه های مسیر را برای بیواک احتمالی به خاطر بسپارید. برخی اوقات برای انتخاب یک محل مناسب بیواک حتی فرود بر روی یک طاقچه به صعود مضاعف روز بعد می ارزد!

بیواک معلق: شاید بتوان گفت ناراحت ترین و ناخوشایندترین نوع بیواک در حالتی است که شما مجبور هستید به شکل معلق یا نیمه معلق بیواک کنید. در این حالت سندروم حاد هارنس بسیار شایع است و بخاطر فشار بر روی اندام تحتانی و ضعیف شدن خون رسانی احتمال یخزدگی اندام وجود دارد. می توان گفت که بیواک معلق آخرین انتخاب برای شب مانی است.

استفاده از ننو های مخصوص بیواک دیواره هم یکی از روشهای بیواک محسوب می شود که در این حالت هم بدلیل سطح ناصاف و فشار مضاعف به قسمت ستون فقرات شب ناخوشایندی در انتظار شما خواهد بود. همچنین نصب ننو ها نیز می تواند زمان بر و طاقت فرسا باشد.

خطرات بیواک: هایپوترمی یا فرو دمایی یک بیماری عمومی است که به دنبال کاهش دمای بدن باعث وارد آمدن آسیب به کل سیستم بدن و اختلال کارکرد ارگان های آن می شود. این کاهش دما می تواند از 2 تا 9 درجه نسبت به دمای طبیعی بدن (37 درجه) اتفاق افتد.

سه عامل مهم موثر در هایپوترمی عبارتند از: سرما، باد، رطوبت
بنابراین در هنگام بیواک به این سه نکته توجه کنید. جهت جلوگیری از اتلاف انرژی و از دست دادن دمای بدن رعایت چند نکته زیر الزامی است:
1. از تماس مستقیم با اجسام سرد بپرهیزید. این اجسام می توانند وسایل فنی فلزی صعود و یا صخره های مرطوب و یخ زده ای باشند که شما در میان آنها بیواک کرده اید.
2. در حد امکان بدنتان را از معرض باد دور نگه دارید. استفاده از لباسهای ضدباد و یا پتوی نجات و کیسه بیواک و حتی پناه گرفتن در سمت بادگیر صخره ها می تواند موثر باشد.
3. هوای سرد محیط با عمل دم وارد ریه ها می شود و در اثر دمای بدن در ریه ها گرم می شود. سپس این گرما به همراه بازدم از بدن خارج شده و به محیط منتقل می گردد. سعی کنید برای جلوگیری از این مورد از نقابهای صورت و یا کلاه طوفان استفاده کنید.

– انتقال حرارت در آب سرد 20 تا 30 برابر هوای سرد است. همچنین لباسهای خیس تا 90 درصد خاصیت عایق بودن خود را از دست می دهند. بنابراین سعی کنید در تمام مدت خود را از معرض هرگونه رطوبت دور نگه دارید.
– عواملی همچون ضعف و خستگی، بی خوابی، گرسنگی و تشنگی، مصرف الکل و سیگار، مشکلات روحی مثل ترس و نامیدی و اضطراب و برخی بیماری ها مانند دیابت باعث تشدید هایپوترمی می شوند.

منابع:

کتاب سرما قاتل خاموش (عباسی دزفولی) – انتشارات ایران سنجش 1392
http://climbing.about.com/od/staysafecli
http://koohestaneman.blogfa.com/post-281.aspx
http://www.friendsofyosar.org/safety/climbingSafety.html
http://www.supertopo.com/climbing/thread.php?topic_id=1809743
http://climbing.about.com/od/staysafeclimbing/a/How-To-Bivouac-In-Comfort.htm