شهر هترا عراق

شهر هترا یا حضر (به عربی: الحضر) یا حتره یا حترا شهری باستانی است که در استان نینوا، عراق قرار دارد.

به گزارش الجزیره، پنج سال پس از شکست داعش در عراق، ویرانه های شهر باستانی «هترا» بار دیگر به روی بازدیدکنندگان باز شد. (منبع خبر). به همین بهانه در این مطلب به معرفی این شهر می پردازم.

شهر هترا کجاست؟

هترا در ۲۹۰ کیلومتری شمال شهر بغداد و ۱۱۰ کیلومتری جنوب غرب موصل قرار دارد. اما در دوران باستان این شهر در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال غرب پایتخت باستانی آشوریان یعنی آشور واقع بود.

معماری شهر هترا

شهر هترا دارای معماری خاصی است که می توان سه نوع تمدن ایرانی، یونانی و رومی را در آن دید. حضراء یکی از تمدن های نیمه عربی و اشکانی پیش از اسلام در عراق است که توسط داعش نابود شد.

ساختمان های شهر هترا غالبا از سنگ است و اسلوب معماری آن مخلوطی از اسلوب معماری ایرانی، آشوری و عربی و یونانی است که اهل حضر به وجود آورده اند. القاب و نام های امیران حضر بیشتر آرامی و عربی است.

معنی کلمه هترا

واژه Atra و Atrai در یونانی، و Hatra در لاتینی از کلمه ی عربی «حضراء» گرفته شده و حطرا نیز در کتیبه های مکشوف در خرابه های حضر است. نام رسمی شهر بِیت اِلاهاء (به معنی «خانه خدا») و حترا دشَمَش (به معنی «هترای شمش») (ḥtrʾ d-šmš 𐣧𐣨𐣣𐣠 𐣣𐣴𐣬𐣴) بوده که بر روی یک سکه مکشوفه حک شده بوده است.

شهر هترا را می توان یک شهر کاملا عرب دانست. فرهنگ و زبان و ادیان آرامی و عربی در آن جا بیش تر از عوامل دیگر رواج داشت. با این حال هرتسفلد و نُلدِکه معتقد هستند که اکثر ساکنان شهر را قبایل عرب تشکیل می دادند و این قبایل در سده نخست پیش از میلاد از نزاع میان پارت ها و یونانی ها استفاده کرده شهر را گسترش و قدرت بخشیدند. مهاجران گوناگونی که در آن ساکن بودند غالبا به بازرگانی می پرداختند. دیدگاه این دو خاورشناس اینک توسط کتیبه هایی که در خرابه شهر به زبان آرامی کشف شده، تأیید می شود.

تاریخچه شهر هترا

شهر هترا گویا تا زمان شاپور یکم ساسانی یا اندکی پس از او نقشی در تاریخ بازی کرده است.

شهر هترا در زمان اشکانیان که آن را تحت حمایت خود داشتند و حکومت آن را تقویت می کردند، چندین بار مورد حمله رومیان قرار گرفت. تراژان در سال ۱۱۶ م. آنجا را گرفت اما در پایان همان سال که شهر هترا را مجددا محاصره کرد بدون گرفتن نتیجه ای عازم روم شد. سوروس که در سال ۱۹۵ م اشکانیان را شکست داد، اعراب حضر را نیز قلع و قمع کرد. اما هم او در حملات و محاصره هایی که در سال های ۲۰۰ م؛ و ۲۰۱ م. علیه شهر صورت داد موفقیتی به دست نیاورد.

برخلاف پارت ها که دولت های کوچک را در داخل و در مرزهای خود تحت حمایت خود گرفته و تقویت می کردند، ساسانیان به ادامه حیات این دولت ها یا نفوذ دولت های بیگانه در درون ایران گرایشی نداشتند. به همین جهت بود که تاجران تدمری و نبطی از شهرهای اطراف فرات بیرون رانده شدند و حکومت کوچک کرخ و حضر از میان رفتند.

تخریب توسط داعش

در پی حمله داعش به شمال عراق و تصرف استان نینوا در سال ۲۰۱۴، داعش در شانزدهم اسفند ۱۳۹۳ (۷ مارس ۲۰۱۵) به محوطه باستانی شهر هترا یورش برد. این اقدام داعش با خشم باستان شناسان مواجه شد.

منابع

1. مبانی تاریخ ساسانی، شیپمان کلاوس
2. ایران در زمان ساسانیان کریستین سن آرتور، ص ۲۲۸
3. تاریخ ایران پژوهش دانشگاه کمبریج جلد سوم قست اول
4. شاهنشاهی ساسانی، دریایی تورج
5. پیگولوسکایا نینا شهرهای ایران در روزگار پارتی و ساسانی ترجمه عنایت الله رضا