عمارت مفخم در شمال شرق شهر بجنورد قرار دارد و بزرگ ترین و شاخص ترین اثر معماری دوره قاجار در استان خراسان شمالی به حساب می آید.
عمارت مفخم که این روزها موزه مردم شناسی بجنورد در آن برپا است و معماری زیبای آن با کاشیکاری های رنگی اش می تواند شما را در دنیایی از زیبایی تاریخی غرق کند.
در دوره قاجار عمارت مفخم همراه با بناهای دیگری از جمله آیینه خانه، کلاه فرنگی، حوضخانه و سردر در باغ بزرگی قرار داشته که مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکیل می داده اند. این بنای تاریخی منحصر به فرد 32 اتاق و 2 تالار با آینه کاری ها، کاشی کاری ها و گچبری های بسیار زیبا و تماشایی دارد و یکی از آثار بی نظیر عصر ناصرالدین شاه محسوب می شود.
عمارت مفخم در گذشته در داخل باغ بزرگی قرار داشت و تا پیش از وقوع زلزله شدید بجنورد از بخش های مختلفی همچون آینه خانه، دروازه ورودی حوض خانه، باغ فواره و عمارت کلاه فرنگی تشکیل شده بود که در حال حاضر تنها آینه خانه و عمارت مفخم به جای مانده است.
پوشش سقف عمارت نیز از سفال بود که در تعمیرات بعدی به سقف شیروانی گالوانیزه تبدیل شد. عمارت مفخم هم اکنون محل استقرار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان شمالی است. بانی این اثر یارمحمدخان سهام الدوله بجنوردی معروف به «سردار مفخم» (حاکم بجنورد) و معمار آن ممتحن الملک شقاقی بوده است. روبروی عمارت مفخم، بنای آینه خانه قرار دارد که به عنوان فضای اداری و دیوانی جهت ملاقات های رسمی سردار مفخم و برپایی مراسم تشریفات نظامی و رایزنی در باب مسائل سیاسی و اجتماعی با سران ایلات و دیگر رجال مطرح قاجار مورد استفاده قرار می گرفته است.
کلنل ادوارد ییت انگلیسی که حدود یک قرن پیش در این بنا با سردار مفخم دیدار داشته در توصیف یکی از اتاق های آن می نویسد: دیوارها با تعدادی نقشه تزیین شده بود، اتاق پذیرایی با شمعدان ها و آیینه های زیبا پوشیده شده و کف آن نیز با قالی های قالب دوزی شده ابریشمی رشتی فرش شده بود.
در پشت این اتاق نارنجستانی بود که سقف آن با ورق آهنی پوشیده شده بود و بر روی دیوارها نیز پوست پلنگ، ببر، خرس و پوست دو گربه وحشی و چند حیوان دیگر که در جنگل های شمال این ناحیه یافت می شود آویزان کرده بودند. این بنا اتاق های متعددی دارد که با 21 در چوبی به ایوان ها گشوده می شوند و در طبقات آن جابه جا گچبری های زیبا به چشم می خورد.
از نکات قابل توجه بنای آینه خانه، وجود تصاویر 134 تن از شخصیت های برجسته عصر صفوی تا دوره قاجار از جمله تصویر شاه طهماسب، شاه عباس، آقا محمدخان، فتحعلیشاه و کریم خان زند و همچنین سران حکومتی کشورهای همجوار است. در تزئین تالار از 17 طرح مختلف استفاده شده است که شامل نقش چهلچراغ، مقرنس، نمای بیرون عمارت و نقوش اسلیمی گیاهی و هندسی است.
این بنای 130 ساله در سال 1376 خورشیدی خریداری شد و پس از مرمت در سال 1379 به بهره برداری رسید و هم اکنون به عنوان «موزه مردم شناسی بجنورد» مورد بازدید علاقمندان قرار دارد.
منبع: تبیان
