تیغ ماشین آلات جاده سازی این بار گردن تفتان را زخمی کرده، قرار است بعد از آن، عملیات احداث تله کابین در فعال ترین قله آتشفشانی کشور آغاز شود.
مردم محلی از این ساخت و ساز چندان ناراضی نیستند. آن ها بر این باورند که مزایای ساخت جاده و تله کابین بیشتر از معایبش است، هرچند مردم تفتان به کشاورزی و دامپروری مشغول اند، اما بیکاری در این منطقه نیز سایه انداخته، ساکنان روستاهای تفتان که شمارش به بیش از 10 پاره می رسد، امیدوارند در این پروژه به کار گرفته شوند.
برای آنها زخمی شدن آتشفشان نیمه فعال که با ارتفاعی در حدود 4000 متر، قطب گیاهان دارویی منطقه است، چندان دغدغه نیست، چون بیکارند و کشاورزی در زمین سخت دامنه کوه مشقت بار شده است، چون آن چنان که باید، از گردشگران و کوهنوردانی که به این منطقه می آیند منتفع نمی شوند، چون آموزش و پرورش در ابتدای مسیر کوهنوردی اردوگاهی ساخته که نقش تفرجگاه گردشگری هم پیدا کرده و همه عایدی کوهنوردان و گردشگران را نصیب خود می کند.
دهیار یکی از روستاهایی که در دامنه کوه تفتان پناه گرفته، با انگشت، جاده خاکی تیغه خورده در ارتفاع 2500 متری را نشان می دهد و به خبرنگار ایسنا می گوید: «اداره راه مشغول ساخت این جاده است. بخشی از آن هم آسفالت شده و 10 کیلومتر هم باقی مانده، به هر حال مسیر کوهستانی و سخت است و بعد از هر باران، به ترمیم دوباره نیاز دارد. تله کابین هم می خواهند بسازند، در مرحله طرح توجیهی است. با این کار دسترسی به چشمه های آب گرم بالای کوه برای افراد کم توان آسان تر می شود.»
چشمه های آب گرم در نزدیکی های قله جوشیده اند، در ارتفاعی بالای 3500 متر. خان محمدی کردی، دهیار تمندان و یکی از انجمن دوستداران میراث فرهنگی و محیط زیست تفتان می گوید: «اگر این پروژه های عمرانی برای منطقه آلودگی نداشته باشند و زباله ها را بیشتر نکنند، ما راضی هستیم.»
البته او واقف است که ساخت تله کابین برای آتفشفشان نیمه فعال ایران آسیب دارد، اما امیدوار است برای روستانشینان تفتان بازدهی اقتصادی داشته باشد. او می گوید: «شغل بیشتر مردم روستاهای تفتان، کشاورزی است که البته اقتصادی نیست، چون تهیه و آماده کردن زمین خیلی دشوار است.»
ساخت جاده و تله کابین پروژه تازه ای برای بیدار کردن اژدهای نیمه خفته ایران نیست، معاون سرمایه گذاری اداره میراث فرهنگی و گردشگری سیستان و بلوچستان دو سال پیش خبر آن را داده و گفته بود: «هفت میلیارد ریال اعتبار برای بازگشایی و آسفالت جاده دسترسی به دشت دقال تفتان (در ارتفاعی بالاتر از 3 هزار متر) اختصاص داده شده است، اعتباری که باید برای ساخت آلاچیق، استراحتگاه، پیست های ورزشی، ایجاد تله کابین صرف شود»، با این احوال، همان موقع موضوع پیگیری پرونده آتشفشان نیمه فعال برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو را نیز مطرح کرده بودند که البته معلوم نیست این ساخت و سازها و اجرای آن پروژه ها چقدر این قله را در مسیر ثبت جهانی قرار دهد.
حریم تفتان که معماری صخره ای چند هزار ساله را نیز در برگرفته، بارها به عنوان مکانی مناسب برای سرمایه گذاری گردشگری معرفی شده، اما ساخت و سازها نشان می دهد، اصولی متناسب با تمدن و ظرفیت منطقه تعریف نشده است، جاده آسفالته تا ارتفاعات دو هزار و 400 متری کشیده شده و آنطور که دهیار تمندان می گوید؛ قرار است تا ارتفاعی بالاتر از 3 هزار متری کوه هم آسفالت شود. سال ها پیش هم فرمانداری زمینی را در آخرین روستای دامنه تفتان خریداری کرد که اردوگاه و سرویس بهداشتی در آن ساخته شد و بعد هم به آموزش و پرورش واگذار شد که حالا گردشگران و کوهنوردان که هیچکسی هم آمار دقیقی از تعداد آنها ندارد، انگیزه ای شده اند تا آنها دست به کار شود و اردوگاه را توسعه دهد، در ورودی یکی از راه های منتهی به قله آتشفشانی تفتان، دروازه ای را نصب کرده اند که ایده گرفتن ورودیه از هر کوهنورد و یا اتومبیل های گردشگری پشت اش است.
فعالیت های انحصاری و محدود کردن دسترسی ها باعث شده دهیاران روستاهای اطراف که اجازه حضور در اردوگاه آموزش و پرورش را ندارند، در مسیر منتهی به این اردوگاه دست به کار شوند و آلاچیق و سرویس های بهداشتی بسازند تا شاید ذره ای از گشاده دستی طبیعت نصیب آن ها شود.
خان محمدی کردی – دهیار روستای ییلاقی تمندان – که سال هاست با هزینه شخصی و همراهی دوستداران میراث فرهنگی و محیط زیست تفتان، پاکسازی آتشفشان نیمه خاموش را به عهده گرفته می گوید: «حضور کوهنوردان و گردشگران در تفتان تا به حال عایدی خاصی برای اهالی روستاهای اطراف نداشته، همه سود را اردوگاه آموزش و پروزش می برد که پای کوه تاسیسات ساخته و بابت ارائه خدمات از مردم پول می گیرد. روستاها هیچ نفعی تا حالا نبرده اند، تنها عایدیِ دو هزار نفر جمعیت ساکن در دامنه کوه این بوده که دو نفر از صاحبان زمین خریداری شده برای ساخت این تاسیسات رفاهی، در همین مجموعه استخدام شده اند.
استخدام در پروژه ی راه سازی و تله کابین تفتان تنها امیدواری ساکنان آتفشفشان نیمه خاموش است که حتی دوستداران میراث فرهنگی و محیط زیست سیستان و بلوچستان را راضی کرده، زخمی شدن تنها آتفشان نیمه فعال ایران را نادیده بگیرند؛ تا شاید فقط تعدادی از مردم این منطقه از فقر و بیکاری خلاص شوند.
گزارش: سیمه حسنلو
