شاید خیلی دور از واقعیت نباشد اگر بگوییم توسعه راه ها و صنعت حمل و نقل بودد که باعث بوجود آمدن صنعتی به نام گردشگری در این حجم و این مقیاس شد. پس از اختراع کشتی بخار و راه آهن در اوایل قرن نوزدهم سفر به نقاط دور دنیا در دسترس افراد بیشتری قرار گرفت و همین امر مقدمه ای شد بر شروع جابجایی هایی که وقتی با تحولات اجتماعی و اقتصادی عصر خود در آمیخت، بنیان صنعتی چند میلیارد دلاری را پایه گذاری کرد.
توسعه راه ها و وسایط نقلیه با پیشرفت تکنولوژی رابطه تنگاتنگ و جدانشدنی دارد. پیشرفت تکنولوژی همواره در جهت فراهم آوردن راحتی و امکانات بیشتر برای بشر بوده است. امکاناتی که به او فرصت بهره مندی بیشتر از زمان و لذت بردن از اکنون را می دهد و این هر دو برای گردشگران موهبتی است که ماحصلش پربار شدن سفر است.
گردشگران امروز انتظارات و تقاضاهای بیشتری از صنعت حمل و نقل دارند و حمل و نقل خوب دیگر فقط به معنای جابجایی سریع نیست. بلکه اطمینان، راحتی و ارزان بودن نیز در دنیای پر رقابت امروز مزیت رقابتی دو چندان ایجاد می کنند. در گسترش و توسعه زیرساخت های گردشگری توسعه ناوگان حمل و نقل یک مقصد، اهمیت ویژه ای دارد. “دسترسی” یکی از عوامل مهم بخت و اقبال یک مقصد در بازار گردشگری امروز است و این مهم دست نیافتنی است مگر با توسعه بیشتر زیرساخت های حمل و نقل.
بیش از دو سده از احداث اولین خط آهن بریتانیا که منچستر را به لیورپول می رساند می گذرد و امروز این خطوط موازی سر تا سر اروپا را در نوردیده اند و کشورهای گوناگون این قاره را شهر به شهر و روستا به روستا به یکدیگر می رسانند. این روزها قطار یکی از راه های مطمئن، ارزان و سریع برای رسیدن به مقصد است و در هر کشوری که حمل و نقل ریلی مناسب وجود داشته باشد تقریباً در اغلب موارد، قطار گزینه شماره یک در لیست انتخاب های گردشگران است. قطارهای سریع السیر با سرعتی بیش از 325 کیلومتر در ساعت، بدون ترافیک و با آلودگی محیطی بسیار کمتر در مقایسه با سایر انواع وسایل حمل و نقل بهترین گزینه برای سفری سبز و پایدار هستند.
قطار بر خلاف هواپیما فرصت تماشای زیبایی های مسیر را از گردشگران نمی گیرد و در خیلی از کشورها مانند سوییس، مسیرهای ریلی، خود به جاذبه ای گردشگری تبدیل شده اند. راه آهن ملی سوییس قطارهای ویژه ای با عنوان “قطارهای طبیعت” به ناوگان ریلی خود افزوده است که با داشتن پنجره های بزرگ شیشه ای این امکان را به گردشگران می دهند تا در طول مسیری که از پیش برای این قطارها برنامه ریزی شده است، بیشترین لذت را از مناظر اطراف ببرند.
بسیاری معتقدند که استفاده از قطار یعنی صرفه جویی در زمان زیرا وقتی بلیت قطار در دست دارید دیگر نیازی به ایستادن در صف های طولانی برای کنترل مدارک و بار ندارید. نیازی نیست تا سه ساعت پیش از زمان حرکت در ایستگاه حاضر باشید و در خیلی مسیرهای پر رفت و آمد حتی نیازی به رزرو بلیت خود ندارید زیرا همیشه قطاری هست که شما را به مقصد برساند. در اروپا اغلب ایستگاه های اصلی قطار به یک ایستگاه مترو متصل هستند که کار شما را برای رسیدن به مرکز شهر راحت می کنند.
علاوه بر این بسیاری از ایستگاه های قطار خود در مرکز شهر واقع شده اند و کافی است برای رسیدن به محل اقامتتان فقط چند خیابان جابجا شوید. علاوه بر اینکه بسیاری از ایستگاه های قطار در اروپا به واسطه قدمت و زیبایی های هنری خود یک جاذبه توریستی محسوب می شوند مانند ایستگاه قطار میلان، بسیاری از آن ها در نزدیکی جاذبه های اصلی قرار گرفته اند. آنقدر خدمات ریلی اروپا و صنعت گردشگری این کشور در هم تنیده اند که ایده ها و ابتکارات جالبی برای راحتی حال مسافران هر روز بر خدمات موجود افزوده می شود.
اگر مسافری هستید که زمان کافی برای اقامت های شبانه در یک شهر را ندارید و در عین حال نمی خواهید برخی از جاذبه های مشهور اروپا را از دست بدهید به باکس های موجود در ایستگاه های قطار مراجعه کنید. شما می توانید در آنجا با مبلغ کمی یک باکس را برای چند ساعت اجاره کنید. این باکس ها بیشتر شبیه به صندوق اماناتی هستند که می توانید چمدان هایتان را برای چند ساعت در آنجا بگذارید و سبکبار خود را به داخل شهر برسانید، به جاذبه های مورد علاقتان سری بزنید و با خیال راحت برگردید و وسایل تان را پس بگیرید. اگرچه موقعیت اروپا به واسطه نزدیکی کشورها به یکدیگر در مقایسه با سایر قاره ها منحصر بفرد است اما حمل و نقل ریلی در کشورهای دیگر مانند آمریکا، کانادا، ژاپن و چین نیز به همین اندازه اعتبار دارد و یکی از گزینه های اصلی شهروندان این کشورها برای مسافرت است.
اولین خط آهن ایران به طول 8700 متر در سال 1886 میلادی میان ری و تهران احداث شد. در سال 1304 با هدف اتصال شهرهای بزرگ و مهم ایران و همچنین توسعه زیرساخت لازم جهت حمل محصولات کشاورزی و بازرگانی، پروژه خط آهن سراسری از شمال به جنوب ایران آغاز شد. بعدها مسیرهای دیگری مانند تهران-مشهد و تهران-تبریز به این خط آهن اضافه شد. همچنین با بهره برداری از خط آهنی که تبریز را به مرز ایران و ترکیه می رساند، شبکه خط آهن ایران به اروپا متصل شد. از آن زمان تا کنون سفر با قطار برای ایرانی ها نیز میسر شده است.
اما سطح امکانات و کیفیت خدمات ریلی ایران به هیچ روی قابل مقایسه با کشورهای توسعه یافته نیست. بخشی از این مشکل مربوط به مشکلات کلانی است که در مجموع صنعت حمل و نقل ایران با آن ها دست به گریبان است. ناوگان حمل و نقل فرسوده، عدم سرمایه گذاری مناسب و عدم اتخاذ سیاست های درست در این زمینه نه فقط حمل و نقل ریلی بلکه حمل و نقل هوایی و دریایی را نیز با بحران مواجه کرده است.
مشکلات موجود بر سر راه حمل و نقل ریلی ایران بطور خلاصه در دو گروه قابل طبقه بندی است؛ نخست عدم وجود خط آهن در بسیاری از استان های گردشگرپذیر و دوم خدمات بی کیفیت قطار در مسیرهای موجود. مسیرهای خط آهن در ایران بسیار محدود هستند و با نگاهی به نقشه راه های ایران در خواهید یافت که قطار نمی تواند گزینه کاملی برای ایران گردی باشد. اگر کمی درباره کیفیت خدمات و دسترسی به بلیت قطار نیز کنکاش کنید متوجه خواهید شد که حتی در جایی که امکان استفاده از قطار وجود دارد اگر می خواهید راحت و سریع سفر کنید بهتر است به فکر گزینه های دیگر باشید. در بسیاری از مسیرهایی که خط آهن وجود دارد، قطار به سایر رقبایش در جابجایی مسافران مانند هواپیما و حتی اتوبوس و خودروی شخصی می بازد. به عبارتی قطار در ایران هنوز نتوانسته نیازهای ابتدایی را برآورده کند.
همانطور که پیش تر بیان شد در کشورهایی که از سیستم مجهز حمل و نقل ریلی برخوردارند قطار عاملی انگیزشی برای سفر است، قطار خود مقصد سفر است. اما شبکه حمل و نقل ریلی ایران باید راه درازی را بپیماید تا از این سطح عبور کند و به مرحله پیشرفته تری در عرضه برسد.
امید است که با بسته شدن تفاهم نامه های جدید با شرکت های اروپایی مانند زیمنس، ناوگان حمل و نقل ریلی ایران جانی دوباره بگیرد و ایران را برای گردشگران به شکلی که راحت، ایمن، ارزان، سریع و سبز باشد در دسترش قرار دهد.
منبع: دنیای سفر
