خود را این گونه معرفی می کند: «کُردم… قبیله و اصالت دارم و به آن می بالم».
گفت و گوی روزنامه شرق با یلدا عباسی، نوازنده دوتار و خواننده موسیقی مقامی و محلی خراسان را در ادامه مطلب بخوانید …
یلدا عباسی، نوازنده دوتار و خواننده موسیقی مقامی و کرمانجی شمال خراسان و فولکلور، از سال 1378 نزد استادان قوچانی ساز دوتار آموزش دیده و در چندین جشنواره در تک نوازی دوتار به جایگاه برتر دست یافته است. در سال 1389 اولین اثر هنری خود را با هم خوانی مادرش و آقای محسن میرزازاده با نام «کووات» ارائه کرد و اکنون به دنبال مجوز اجرای کنسرت های ویژه زنان است. عباسی چندی پیش در جشنواره اقوام در سنندج به اجرای برنامه پرداخت و فرصتی دست داد تا با او گفت و گو کنیم.
گفته بودید که از پنج سالگی در نمایشی موزیکال تحت تأثیر مادر قرار گرفتید و آغاز شما همین جا بود. خانواده شما هم اهل موسیقی بودند؟
مادرم که پیش از انقلاب در رادیو-تلویزیون ایران فعالیت هنری داشت، می خواند و ساز بادی می نواخت. بعد از انقلاب ادامه نداد، اما تمام تلاشش این بود که یکی از بچه ها بتواند راه هنری خودش را ادامه دهد. البته برادرم صاحب صدایی خوب و خواهرم هم نوازنده دف هستند. اما از همان بچگی مادرم همیشه ملودی های فولکلور کردهای خراسان را در گوشم زمزمه می کرد. ضمن اینکه اضافه کنم مادرم هم از مادربزرگم تجربه ها و آموخته های خوبی دارد. مادربزرگم با وجود اینکه بیش از 80 سال دارد، صاحب صدای خوبی است.
دارم تلاش می کنم که کاری ضبط کنم که به ترتیب از نسل مادربزرگم صدا شروع شده و بعد به مادرم و صدای خودم برسد. راجع به نمایش موزیکال «خاله سوسکه» که شما سؤال کردید، باید بگویم که تمام کارهای نمایش نامه؛ از کارگردانی، طراحی و دوختن لباس را مادرم انجام داد و خودم نقش خاله سوسکه را بازی کردم. نمایش همراه با ریتم کیبورد و تمبک اجرا می شد. به مرور زمان با مادرم کار می کردم و به روستاهای مختلف می رفتیم. بعضی کارها را با ضبط صوت، ضبط می کردیم و سپس گوش می دادیم، چون هنرمندان خراسان مثل حاج قربان سلیمانی کلاس آموزشی نداشتند، باید خودت کار را ضبط می کردی و گوش می دادی.
تا اینکه در 11 سالگی به صورت جدی وارد موسیقی شدم. چون من در شهر قوچان بزرگ شدم و این شهر مهد موسیقی خراسان (به خصوص ساز دوتار) است و به ویژه با توجه به علایق مادرم، آموزش ساز دوتار را شروع کردم و نزد استادان ارجمندی مانند «مجید احمدی»، «رمضان بردری»، «اباصلت راستگو» و استاد «یگانه»، شاگردی کردم و مراحل پژوهشی و تحقیق و بررسی روی مقام های دوتار را نزد استاد مجتبی خان قیطاقی که از پژوهشگرهای موسیقی مقامی هستند، کار کردم.
استادم در زمینه آوازهای محلی مادرم بودند و همچنین «ماه بانو عباسی» که عمه پدری من و به اسم «بانو شیروانی» معروف هستند. آثار ایشان را گوش می دادم و الگو می گرفتم. تقریبا پنج سالی هم می شود که به صورت حرفه ای کار می کنم. آوازهای ایرانی را نزد استاد رضا شاکری تلمذ کردم و در زمینه صداسازی آواز ایرانی از تجارب استاد حمیدرضا نوربخش بهره مند شدم و هم اکنون صداسازی و تکنیک های آواز کلاسیک را نزد پرواز همای آموزش می بینم.
اولین بار که ساز دوتار را به دست گرفتید، احتمالا برای شما روزی جالب و خاطره انگیز بوده است!
بله، قطعا همین طور است. آن زمان سازهایی مثل گیتار هم در بین جوانان طرفدارانی داشت، ولی من هیچ علاقه ای نداشتم. در قوچان هر خانه ای که می روید، ساز دوتار را خواهید دید، حتی اگر آن را ننوازند، در گوشه خانه آویزان است. پدرم هم کمی دوتار می نواخت، اما نه به صورت حرفه ای. به یاد دارم اولین بار مادرم برایم سازی تهیه کرد و به خانه آورد. گشتیم ببینیم چه کسی می تواند به من آموزش بدهد. با آن ساز پیش آقای مجید احمدی رفتم. یک مغازه کوچک داشت و ساز می ساخت و می نواخت. شاگردانش به همان مغازه می آمدند و همان جا آموزش می داد. مغازه به خانه ما خیلی نزدیک بود و نخستین دوره آموزشی من هم آنجا بود. دخترها و دوستان هم سن من، طرف گیتار و سازهای دیگر می رفتند، اما من هیچ علاقه ای نداشتم. نخستین دوره آموزشی من در همان مغازه کوچک نزد استاد مجید احمدی بود.
فضای قوچان در آن زمان برای آموزش موسیقی چطور بود؟
برای دوتار فضا فراهم بود، چون ساز بومی همان منطقه است و بدون استثنا در تمام خانه ها وجود دارد. قوچان استادان برجسته ای در آموزش دوتار دارد.
در جایی گفته بودید که دغدغه اصلی تان موسیقی خراسان است. این موسیقی چه جذبه ای دارد که این قدر شما را شیفته خود کرده است؟ آیا مسئله بیشتر ارثی است یا تحقیقا این موضوع را دنبال می کنید؟
همچنان که از نام آن پیداست، این موسیقی هویتش را از نام خراسان می گیرد و در رگ و پوست مردم این منطقه وجود دارد. ارثی بودنش که در علاقه من به آن مؤثر است، یعنی خانواده ما با موسیقی خراسانی عجین شده است، اما من همیشه با خودم می گفتم که موسیقی خراسانی یک موسیقی دست نخورده و بکر است و جدای از اینکه می توان روی آن خیلی مانور و تغییر داد و حرفه ای تر کار کرد، هدف من این بوده که به هر طریقی که شده، با شیوه و اسلوب جدید بتوانم این فرهنگ و موسیقی را به همه دنیا معرفی کنم. چون می بینم نسل من به موسیقی غیرخراسانی علاقه پیدا کرده و دست کم بسیاری از آنها به دنبال موسیقی غیربومی هستند. هرچند که من سنتی هم می خوانم و تمام دوره های آموزشی مربوط به خواندن ردیف و آواز ایرانی را گذرانده ام، اما ترجیح می دهم راه خودم را از دیگران جدا کرده و به موسیقی ارزشمند و غنی خودم بها بدهم. موسیقی بومی و بکر خودمان را مثل چشمه ای دست نخورده تصور می کنم که پشت کوه های شاه جهان و هزارمسجد خراسان قرار دارد که هیچ کس تا به حال به آن چشمه دسترسی پیدا نکرده است.
این علاقه مندی و این انتخاب هدف به خاطر کُرد بودن شما و تعلق زادگاه و خاستگاه فرهنگی شما به این منطقه است یا اگر غیرخراسانی بودید، همین موسیقی را پی می گرفتید؟
کُرد بودن من یکی از دلایل آن است، اما موسیقی خراسان تنها به کردها محدود نیست. تعدادی از ملودی ها و مقام های مربوط به این موسیقی با زبان فارسی و ترکی اجرا می شوند که بسیار زیبا و دلنشین هستند، مانند کارهای زیبای مرحوم ستارزاده.
غنای فولکلوریک موسیقی مقامی و همین طور ملودی های کرمانجی هم قابل مطالعه است.
بله، قابل وصف نیست. در دو دسته مقام ها و ترانه ها تقسیم بندی می شوند.
در جایی خواندم که ساز دوتار و قوشمه وقتی نواخته می شود، زخم و سوز هجران کردها به خراسان را در متن خود دارد. این را تا چه حد می پذیرید؟ سازها و ملودی ها و مقام های کردی خراسان چه حسی به شما منتقل می کنند؟
تمامی این مقام ها و ملودی ها بر اساس داستان های واقعی هستند و ریشه تاریخی دارند که بیان کننده غم و هجران و جدایی عاشق و معشوق و به اسارت بردن دختران و مویه و مهاجرت و دیگر داستان های تراژیک است. حتی اگر در برخی ملودی های شاد مثل «شاهسیار» که ریتم «شش و هشت» شاد دارد، دقت کنیم، می توان سوز و دردی حس کرد که به خاطر جدایی دو عاشق است.
حالا که به اینجا رسیدیم، چه خوب است گزارشی هم از کارهای شما داشته باشیم. به نظر می رسد که کارهایتان بیشتر در فضای مجازی و غیررسمی منتشر شده اند.
بله، آلبوم «کووات» با هم خوانی مادرم و آقای محسن میرزازاده و همچنین آلبوم «در حسرت دیدار» که با آهنگ سازی، تنظیم و همکاری «پرواز همای» در اروپا منتشر شد، به اضافه چند قطعه صوتی و تصویری که به صورت موردی منتشر کرده ام. در حال حاضر هم در پی ثبت و تشکیل گروهی از بانوان هستم برای اجراهای داخل ایران.
یک قطعه هم برای کوبانی و شنگال اجرا کردید
بله، مقام «لو» بود. یک مقام اصیل کرمانجی شمال خراسان است. این مقام را معمولا در گذشته چوپان با نی اجرا می کرد؛ یا مادر به خاطر از دست دادن جوانش یا عاشق به خاطر هجران. این محتوای لو است که به آن مقام قله به قله هم می گویند. چون نقل می کنند که اگر کسی از این سوی قله مقام را می خواند، باید فرد دیگر در آن سوی قله آن را می شنید.
منبع: وب سایت رسمی یلدا عباسی
