کیسه خواب (به انگلیسی: Sleeping bag) رختخواب مدرنی است که لحاف و تشک هر دو را با هم دارد به نحوی که این دو به وسیله یک زیپ یا تکمه به همدیگر متصل هستند و فرد استفاده کننده پس از خوابیدن درون آن با بستن زیپ یا تکمه ها لحاف را به تشک می بندد.
کیسه خواب اولین بار توسط پرایس پرایس-جونز در اواخر قرن 19 میلادی اختراع شد.
از خصوصیات آن کم حجم بودن و قابل حمل بودن هست. همچنین به علت بسته شدن کامل کمک خوبی برای نگهداری گرمای تولیدی بدن و گرم نگه داشتن بدن است. معمولا از جنس پارچه های با الیاف نایلون و پر ساخته می شود که علاوه بر نگه داری دما تا حدودی ضدرطوب باشد.
معمولا برای مسافرت های طبیعت گردی، پیکنیک و مواردی که نیاز به خوابیدن در طبیعت و فضاهایی با امکانات خواب کم، کاربرد دارد و نیروهای نظامی در عملیات های نظامی یا اردوها و علاقه مندان به طبیعت خصوصا کوهنوردان (به علت سبکی و قابل حمل بودن) از آن استفاده می کنند. همچنین کیسه خواب هایی نیز برای استفاده درون خانه طراحی شده است.
هر ورزشی تجهیزات خاص خود را دارد، بحث و شناخت تجهیزات از عوامل موفقیت در آن رشته ورزشی است، کوهنوردی علاوه بر ورزش، نوعی زندگی کردن در طبیعت است، زیستن حتی برای مدتی کوتاه نیازمند رعایت قواعد و قوانین خاصی است، با هیچ شرایطی طبیعی نمی تواند جنگید ولی می شود با تمهیداتی با شرایط مختلف طبیعت سازگاری حاصل کرد، داشتن یک خواب خوب در طبیعت به خصوص در کوهستان می تواند مهم ترین عامل در لذت بردن از کوهستان به حساب آید.
چادر، کیسه خواب و زیرانداز خوب از اقلام اصلی کمپ بود و شناخت آن ها برای هر طبیعت گرد و کوهنوردی ضروری است.
کیسه خواب
یکی از نکات مهم و قابل توجهی که توانایی یک کوهنورد را در هر چه بهتر گذراندن شبی راحت در کوه را نشان می دهد چگونگی استفاده از کیسه خواب است. ممکن است کوهنوردی یک کیسه خواب دمای منهای 35 با پر مناسب و دوخت خوب داشته باشد اما توانایی استفاده از آن را یاد نگرفته باشد.
کیسه خواب مناسب جزء مهمی از عوامل برپایی یک کمپ خوب می باشد، که هر کوهنورد باید توجه خاص به آن داشته باشد. اما قابل توجه است و هر کوهنورد هم باید بداند که کیسه خوابی که شما درون آن قرار می گیرید گرم نمی کند بلکه این حرارت بدن شماست که با توانایی هایی موجودش و محیط کیسه خواب را گرم می کند، بنابراین می توان گفت کیسه خواب با لایه بیرونی و لایه گرمایی فقط می توانند کمک کنند تا حرارت بدن خارج نشود. به تعبیر دیگر کیسه خواب یا هر پوشاک دیگر به عنوان یک عایق حرارتی به حساب می آید که نمی گذارد گرمای بدن شما به محیط بیرون برسد و شما احساس گرما می کنید.
بعضی از کوهنوردان ترجیح می دهند تا جایی که امکان دارد سبک وزن حرکت کنند و در نتیجه کمی از راحتی خود را قربانی مزیت سبک بودن می کنند و این توفیق فقط با کیسه خواب های نیم تنه یا تنه مقدور است، این نوع کیسه خواب ها زمانی که با کت و سایر لباس های گرمایی استفاده شوند می توانند تا سرمای زیر صفر را تحمل کنند.
گرمای کیسه خواب توسط ماده ای عایق و گرمایی که در بین آن قرار دارد و باعث حبس هوا در لابلای خود می شود، به وجود می آید. این لایه عایقی برای جلوگیری از خروج هوای گرم و ورود هوای سرد خارج به درون کیسه خواب است.
موادی عایقی که در کیسه خواب ها به کار می رود دو دسته است:
1. پر قو
2. الیاف مصنوعی
پر قو
مزایای کیسه خواب پر قو: کیفیت بالا و درجه انبساط 700 تا 800 که هر گرم آن توانایی 405 تا 462 سانتی متر مکعب را دارد. پر گرم ترین، سبک ترین، قابل فشرده ترین و در عین حال لوکس ترین عایق موجود است.
معایب کیسه خواب پر قو: قیمت بالا، از دست دادن خاصیت گرمایی در صورت خیس شدن، دیر خشک شدن و ضد آب نبودن بعضی از کیسه خواب های پر بنابراین در شرایط مرطوب، کیسه خواب را قبل از اینکه در کوله پشتی قرار دهید درون یک کیسه پلاستیکی کاملاً ضد آب قرار دهید.
الیاف مصنوعی
مزایا: کیسه خواب های الیاف مصنوعی بسیار ارزان تر از کیسه خواب های پر هستند، در زمان خیس و مرطوب بودن تا حدی خاصیت گرمایی خود را حفظ می کنند، اما در عین حال خوابیدن در کیسه خواب خیس چه پر و چه مصنوعی عذاب آور است.
معایب: کیسه خواب های الیاف مصنوعی قابلیت فشرده شدن کم تری دارند. نسبت به کیسه خواب پر مشابه سنگین تر هستند؛ قابلیت فشرده شدن و باز شدن زاید مانند پر ندارند. از این رو چون خاصیت پف کردن کم تری دارند در نتیجه گرمای خود را سریع از دست می دهند.
مواد به کار رفته در کیسه خواب ها
1. پارچه های ورقه ای و پوشش ضد آب، تنفسی (گورتکس) که در محیط های مرطوب، مثل چادر و غار برفی یا کیسه بیوواک مزایای بالایی دارند.
2. پارچه های میکرو: از نخ بسیار نازک نایلون یا پولیستر بافته شده اند این نوع پارچه ها قابلیت ضد آب و تنفسی بیش تری نسبت به پارچه های ورقه ای دارند و سبک تر هستند و هم چنین قابلیت فشرده شدن بیش تری دارند. بعضی از پارچه های میکرو بوسیله پلیمرهایی مانند سیلیکون عمل آورده شده اند که قابلیت ضد آب دارند و دوام آن ها را بالاتر می برد.
3. نایلون: پوشش نایلونی کیسه خواب ها، سبک ترین، قابل فشرده ترین و تنفسی ترین پارچه موجود است، اما این پارچه ها در مقابل تعرق درون چادر و رطوبت هوای بیرون کمترین قابلیت را دارند.
الیاف اکثر لباس ها ضد آب و تنفسی هستند یعنی اینکه آب را به خود جذب نمی کنند و به خوبی هوا از خود بیرون می دهند و چنانچه این الیاف ضد آب در هنگام بافت به خوبی هم فشرده شوند آب را از سطح خود عبور نمی دهند، اما گورتکس نیستند.
مراقبت و نگهداری از کیسه خواب
خرید کیسه خواب یک سرمایه گذاری جدی و با ارزش است و با کمی مراقبت و توجه می توان از آن سال ها استفاده کرد.
1. توصیه های سازنده کیسه خواب را به کار ببندید.
2. کیسه خواب را در مواقع استفاده نکردن در حالت آزاد (آویخته) نگه دارید.
3. با استفاده از یک آستری درونی مجزا، از چرک شدن کیسه خواب بر اثر تماس چربی بدن خودداری کنید.
4. نقاط کثیف شده را با شستشوی موضعی توسط مواد تمیز کننده که توصیه شده است تمیز کنید.
5. هر از چند وقتی کیسه خواب را بشویید.
6. هیچ گاه از خشکشویی استفاده نکنید.
7. کیسه خواب را با استفاده از پودری نه چندان قوی و درون یک ماشین لباسشویی بزرگ با سرعت چرخش کم بشویید و چندین بار آبکشی نمایید و آن را با حرارت یک دستگاه خشک کن خنک نمایید. هر از چند گاهی آن را از دستگاه بیرون آورده و با کوبیدن روی نقاط گلوله شده، پرهای آن را پخش کنید و یا با قرار دادن یک توپ تنیس در آن (یک ربع آخر خشک شدن) باعث پخش شدن پرهای آن بشوید، پس از پایان کار با فشردن و لمس کردن لایه درونی آن، مطمئن شوید کاملا خشک شده باشد. این عمل مستلزم چند ساعت وقت می باشد.
شکل ظاهری کیسه خواب ها با لوازم جانبی
شکل و اجزاء کیسه خواب باعث کار آمدی و تهویه آن می شود. یک کلاه خوب کیسه خواب تمام سر را می پوشاند و گرمای با ارزش را حفظ می کند و به صورت شما اجازه می دهد که آزاد باشد و تنفس کنید.
قسمت معروف به یقیه کیسه خواب دور گردن شما را می پوشاند و مانع خروج گرمای بدن به بیرون می شود. زیپ های بلند ورود و خروج به کیسه خواب را راحت تر می کند و جهت تهویه استفاده می شوند.
طراحی بعضی از کیسه خواب ها به صورت یک زیپ راست و یک زیپ چپ انجام می شود از این رو می توان دو کیسه خواب را از طریق زیپ به هم وصل کرد. زیپ های نصفه یا تا حدی وزن و حجم کیسه خواب را کاهش می دهند اما در عین حال بعضی از امکانات تهویه را حذف می کنند.
یک زبانه سر تا سری بر روی قسمت زیپ ها باعث کیپ و مایل شدن قسمت زیپ با هوای بیرون می شود. بعضی از کیسه خواب ها یک آستری اضافه قابل شستشو دارند که باعث حبس شدن بیشتر گرمای بدن و گرمتر شدن کیسه خواب می شود، این آستر همچنین مانع نفوذ چربی بدن با کیسه خواب می گردد در برنامه های طولانی مدت که نمی شود کیسه خواب را شست چیز مفیدی می باشد اما عیب آن اضافه شدن به وزن و حجم کیسه خواب است.
کیسه های آستری واترپروف با کاهش دادن فرار گرمای بدن موجب گرمای بیشتر می شوند. آنها در مناطق سرد مانع نفوذ رطوبت در کیسه خواب می شوند که همین کار مانع از تشکیل یخ درون این لایه می شود، با وجود این بعضی از کوهنوردان آن را غیر لازم و ناراحت کننده می دانند.
نتیجه گیری
1. خوب غذا بخورید و مایعات کافی به بدن خود برسانید این کار باعث سوخت و ساز مناسب بدن و ایجاد کالری جهت خواب شبانه می گردد. (برای خواب خوب بدن نیاز به کالری و نیرو دارد).
2. از یک زیرانداز خوب استفاده کنید تا عایقی بین سرمای سطح و بدن خود ایجاد کنید.
3. تعویض و پوشیدن لباس را درون کیسه خواب انجام دهید.
4. با لباس های مجاور پوست بخوابید.
5. از پوشیدن لباسهای تنگ که گردش خون را مختل می کنند خودداری کنید.
6. یک کلاه گرم جهت جلوگیری از خارج شدن دمای بدن در دسترس خود داشته باشید و در کیسه خواب جورابهای خود را به پا کنید.
7. در بعضی از کیسه خوابها می توان پر را در قسمت بالا متمرکز و هوای محبوس در آن منطقه را افزایش داد. با انداختن یک ژاکت در بالای کیسه خواب خود هوای محبوس در آنجا را افزایش دهید.
8. یک بطری کاملا سر بسته و حاوی آب گرم به درون کیسه خواب ببرید.
9. از یک بطری ادرار در کیسه خود استفاده کنید تا در مواقع نیاز از کیسه خواب بیرون نیایید.
10. در هنگام خواب با باز و بسته کردن زیپ کیسه خواب جلوگیری از گرمای زیر و تعریق کنید.
11. از پوشیدن لباسهای ضد آب و باد که می تواند موجب تعریق و عدم تنفس گردد خودداری کنید و یا به خوبی از آن استفاده کنید.
12. چنانچه در پایین کیسه خواب احساس سرما می کنید به احتمال قوی پاهاتیان به آخر کیسه رسیده و پر آن فشرده شده است.
13. چنانچه زیر تنه شما سرد است، عایق بندی را رعایت نکرده اید و باید جابجا شوید تا پر کیسه خواب از فشردگی آزاد شود .
14. چنانچه با یک کیسه خواب خوب و مناسب احساس سرما می کنید بدانید که یا کیسه خواب اندازه هیکلتان نیست و یا آن را به دور خود فشرده اید.
15. هنگام خواب کلاه سر گذاشته و جوراب به پا کنید
16. اگر همه جوانب را رعایت کرده باشید نیاز به داروی مسکن ندارید.
البته ممکن از موارد دیگری نیز باشد که در این فهرست موجود نباشد، با این حال به موارد مهمی اشاره شده که دانستن آن برای هر کوهنوردی می تواند مفید باشد، تا نظر شما چه باشد.
