سازمان های مهم بین المللی همواره در تلاش بوده اند با راه اندازی و تاسیس دفاتر و مقر در کشورهای میزبان، ارتباط نزدیک تر و دقیق تری با دولت ها برقرار کنند. در این میان، یونسکو از مهم ترین سازمان های بین المللی است که در زمینه فرهنگ، آموزش و … فعالیت می کند.
دفتر این سازمان در ایران با نام کمیسیون ملی یونسکو به دنبال پذیرش عضویت ایران در آن، با تصویب مجلس شورای ملی وقت، در سال 1327 تشکیل شد. این کمیسیون برای تعیین اهداف، شرح وظایف و ارکان خود، اساسنامه ای را در 13 ماده تنظیم کرد که بنا بر پیشنهاد وزیر فرهنگ وقت، در چهاردهم اردیبهشت 1328 در جلسه هیات وزیران به تصویب رسید. این اساسنامه پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد تجدید نظر قرار گرفت و اساسنامه اصلاحی در 17 ماده و چهار تبصره پس از تایید شورای عالی کمیسیون، از سوی وزارت فرهنگ و آموزش عالی به هیات دولت تقدیم شد و در بیست و نهم شهریور 1366 به تصویب مجدد رسید.
کمیسیون در ایران چه وظایفی را بر عهده دارد؟
کمیسیون دارای شخصیت حقوقی بوده و اهداف و وظایفی دارد که 12 مورد از موارد اساسنامه فوق به آن پرداخته است. اما آنچه بیشتر در این مقال برای ما حائز اهمیت است وظایف این نهاد در قبال مسائل میراث فرهنگی، گردشگری و حفظ و گسترش صنایع دستی، موزه ها و … است. به گونه ای که اساسنامه، شناخت فرهنگ های گوناگون و معرفی فرهنگ اسلامی و میراث فرهنگی ایران را از جمله وظایف مهم این نهاد دانسته و ایجاد ارتباط بین سازمان یونسکو و سازمان های دولتی و غیر دولتی کشور که در زمینه های آموزشی، تربیتی، علمی، فرهنگی و ارتباطات فعال هستند را از دیگر تکالیف کمیسیون ملی یونسکو در ایران می داند.
سکاندار کمیسیون کیست؟
برابر با مفاد اساسنامه، شورای عالی کمیسیون ملی یونسکو در ایران عالی ترین مرجع تصمیم گیری کمیسیون و دارای 14 عضو است که وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر امور خارجه، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر آموزش و پرورش، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، مدیرعامل سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و هفت تن از شخصیت های علمی و فرهنگی کشور، اعضای این کمیسیون هستند. (این گروه از میان مدرسان و اعضای هیات علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، محققان و هنرمندانی انتخاب می شوند که در زمینه های علمی، فرهنگی، ارتباطی و تعلیم و تربیت دارای تجربه باشند.)
همان گونه که مشاهده می شود شخصیت های دولتی نقش بسزایی در لیست فوق دارند و اساسا یونسکو نیز همین هدف را دنبال می کند. در واقع یونسکو علاقه مند است که با دولت تعامل و همکاری بیشتری داشته باشد. این تعامل در نهایت منجر به ارتقای کارکرد و رسیدن به اهداف سازمان در سرتاسر کشورهای عضو خواهد شد. اما در نهایت این شورای اجرایی است که مجری مصوبات شورایعالی است.
شورای اجرایی وظایفی بر عهده دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– کسب نظر از دولت در خصوص مشارکت در برنامه ریزی، اجرا یا ارزیابی برنامه ها و فعالیت های بین المللی، منطقه ای و ملی یونسکو و پیشنهاد در این زمینه ها به دولت.
– پیگیری نظرات و پیشنهادهای دولت در مورد اجرای تصمیمات و توصیه های یونسکو.
– طرح و تعقیب نظرات و پیشنهادهای جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس عمومی و سایر مجامع یونسکو.
– مراقبت در اجرای تصمیمات و توصیه های شورای عالی کمیسیون.
همچنین مطابق با مواد 11 و 12 اساسنامه، کمیسیون ملی یونسکو دارای یک دبیرخانه دائمی است که این دبیرخانه زیر نظر دبیرکل انجام وظیفه کرده و یکی از سازمان های وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی محسوب می شود که دبیر کل آن نیز از میان شخصیت های علمی و فرهنگی، به پیشنهاد وزیر فرهنگ و آموزش عالی و تایید هیات دولت و با حکم وزیر فرهنگ و آموزش عالی منصوب می شود. دبیرخانه دارای گروه های متنوع بوده و در ارتباط با اهداف یونسکو است. این گروه ها عبارتند از: آموزش و پرورش، علوم، علوم اجتماعی و انسانی، ارتباطات و فرهنگ.
اداره فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو
اداره فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران کنوانسیون هایی را اجرا و بر روند اجرایی آنها نظارت کرده و پیگیری های مربوطه را انجام می دهد. ارکان اصلی فعالیت اداره فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو مطابق با اجرای اهداف کنوانسیون ها، توصیه نامه ها، طرح ها و برنامه های عمل بین المللی و اولویت های ملی می باشد که به شرح زیر است:
اهداف توسعه هزاره، کنوانسیون جهانی حق مولف (1971، 1952)، کنوانسیون حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی جهانی (1972)، کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی معنوی (2003)، کنوانسیون حفظ و ترویج تنوع مظاهر فرهنگی (2005)، کنوانسیون منع ورود و صدور انتقال غیرقانونی مالکیت اموال فرهنگی (1970)، کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی زیر آب (2001)، اعلامیه جهانی درباره تخریب میراث جهانی (2003)، کنفرانس استکهلم در مورد سیاست های فرهنگی برای توسعه (1998)، دستور کار جهانی در زمینه گفت و گوی بین تمدن ها (2001)، طرح عمل بین المللی دهه ملل متحد در زمینه آموزش در خدمت توسعه پایدار (2014-2005)، دهه بین المللی بومیان جهان (2014-2005).