ریگ جن؛ مثلث برمودای ایران

ریگ جن منطقه ای کویری و دارای تپه های ماسه ای (تلماسه) در کویر مرکزی ایران است. این منطقه در جنوب سمنان، شرق دریاچه نمک، شمال انارک و غرب جندق قرار دارد. این منطقه به دلیل وسعت زیاد و نداشتن چشمه یا چاه آب در گذشته محل عبور کاروان ها نبوده و فقط در سال های اخیر چند گروه به این منطقه رفته اند.

جغرافیا: کویر «ریگ جن» از صعب العبورترین نواحی دنیا، منطقه کویری و پر از تپه های شنی و باتلاق های نمکی است. در حال حاضر در این منطقه هیچ علایمی از حیات دیده نمی شود. این کویر در جنوب غربی و غرب دشت کویر، جنوب سمنان، جنوب شرق گرمسار، شرق منطقه حفاظت شده کویر، شمال انارک و غرب جندق قرار گرفته است. هیچ گونه چشمه یا چاه آبی در این منطقه وجود ندارد. در بیشتر نقشه ها نامی از این منطقه برده نشده است. تنها دو کویرشناس اروپایی در گذشته در سفرنامه های خود به وجود چنین کویری در ایران اشاره ای کرده اند.

ریگ جن با وسعتی حدود 3800 کیلومتر مربع در حاشیه شمالی به کوه گوگردی، در حاشیه شرقی به جاده دامغان-جندق و در قسمت شمالی به رودخانه ورگی که از ارتفاعات کوه گوگردی سرچشمه می گیرد می رسد. این رود در جهت شمال غربی-جنوب شرقی وارد ریگ جن می شود و کوه ملا هادی در حاشیه جنوبی این ریگ زار قرار دارد.

اعتقادات بومیان: مردم محلی معتقدند این سرزمین نفرین شده است. در قدیم کاروان ها و مسافران هرگز از این کویر عبور نمی کردند. قدیمی ها معتقد بودند، این سرزمین نفرین شده و پایگاه شیطان ها و ارواح پلید است. مردمی که در اطراف این کویر زندگی می کنند بر همین باور هستند. این مردم محلی می گویند هر کسی که وارد این سرزمین شده زنده نمانده و ناپدید شده است. اما شاید عجیب باشد که این روزها ریگ جن تبدیل به یکی از مقاصد گردشگری ایران شده است و تورهای گردشگری هر از چند گاهی به این کویر سوزان و بلعنده سفر می کنند. سرزمینی که اگر پایتان را به آنجا بگذارید خواهید دید که در شعاع پنجاه کیلومتری تان هیچ جنبده ای وجود ندارد!

تاریخچه سفر به ریگ جن: در سال 1900 حدود 115 قبل، سون هدین، کویرنورد بزرگ سوئدی اولین گردشگری بود که سعی کرد ریگ جن را تجربه کند و به آن پای بگذارید ولی به دلیل باتلاقی بودن منطقه از تصمیم خود منصرف شد و از حاشیه غربی و جنوبی ریگ جن عبور کرد. او بعدها در کتاب کویرهای ایران به طور مفصل دربارهٔ ریگ جن نوشت. در سال 1930 حدود 85 سال پیش، آلفرنس گابریل با ایده گرفتن از کتاب سون هدین راهی ایران شد و عزم سفر به ریگ جن را کرد. اما او هم تنها توانست از عرض ریگ جن بگذرد. تا این که در سال 1380 یعنی بعد از 70 سال از سفر گابریل اولین کویرنورد ایرانی راهی ریگ جن شد تا بتواند طلسم این سرزمین اسرارآمیز را بشکند. دکتر علی پارسا، برای اولین سفر با شتر راهی ریگ جن شد اما سفرهای بعدیش را با تیم های کویرنوردی انجام داد.

مثلث برمودای ایران: نمک، ماسه، باتلاق و شنزارهای روان! این تمام چیزی است که در ریگ جن خواهید دید؛ مثلث برمودای ایران که جز تپه های سوزان هدیه دیگری برای مسافرانش ندارد و در آن تا چشم کار می کند تپه های شنی وجود دارد. ریگ جن را مثلث برمودای ایران هم می نامند.

مهم ترین دلیل تبدیل ریگ جن به یکی از صعب العبور ترین نواحی جهان تنها وجود باتلاق های نمکی است. ریگ جن آنقدر صعب العبور است که از دوران های قدیم هیچ کاروان و مسافری از آن عبور نمی کرده است. بنابراین طبیعی است که هیچ روستایی هم در آن وجود نداشته باشد.

سفر به ریگ جن: اگر شما هم کافی انگیزه پیدا کرده اید که جانتان را کف دست تان بگیرید و راهی ریگ جن شوید، بهتر است خیلی عجله نکنید. اگر تا به حال تجربه کویرنوردی نداشته اید و به اصطلاح حرفه ای نیستید، برای اولین تجربه به هیچ عنوان ریگ جن را انتخاب نکنید که در این صورت رفتن تان با خودتان است و برگشتن تان با خدا! حتی اگر حرفه ای هم هستید حتما گروهی به این منطقه سفر کنید. آن هم با یک تیم کاملا حرفه ای.

بهترین وسیله برای عبور از این کویر، جیپ های سبک وزن است. البته هر لحظه امکان گیر کردن و گم شدن تان در کویر ریگ جن وجود دارد. پس باید از همه امکان های نرم افزاری مثل نقشه های دقیق و GPS که قبلا تمام مسیرهای عبور از ریگ جن روی آن مشخص شده است استفاده کنید. این البته به جز اطلاع مسئولان محلی از سفر تیم کویرگردی به ریگ جن است که باید کاملا در جریان نقشه سفر تیم باشند.

سفر به ریگ جن معمولا با بیشترین حد تجهیزات صورت می گیرد. در این سفر معمولا برای مدت حداقل 15 روز غذا، آب، بنزین و وسایل فنی ماشین ها برداشته می شود تا در صورت بروز مشکل حفظ گروه امکان پذیر باشد. اما ریگ جن غیر از احتمال گم شدن و ته کشیدن منابع حیاتی، بهانه های دیگری هم برای بلعیدن مسافرانش دارد! فرو رفتن در گل و لجن و باتلاق های ریگ جن یکی از مهم ترین خطرهایی است که هر مسافری را تهدید می کند.

دسترسی: بهترین مسیر دستیابی به ریگ جن، بخش شمال شرق پارک ملی کویر است، یعنی جاده سنگفرش ملک آباد که البته داخل مرز پارک بوده و زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست اداره می شود. بنابراین باید از این سازمان مجوز عبور بگیرید. مسیر دیگر ورود به ریگ جن هم جندق است که دقیقا در نقطه مقابل، یعنی در بخش شرقی پارک قرار دارد. اگر از تهران عازم ریگ جن می شوید باید بدانید که فاصله تهران تا جندق حدود 170 کیلومتر است. بنابراین برای این سفر باید طوری برنامه ریزی کنید که برای رفت و برگشت سوخت و تجهیزات کافی داشته باشید.