بسیاری از ما سفر با انواع شیوه های حمل و نقل را تجربه کرده ایم. جدا از خاطرات سفر، آنچه به عنوان مقدمه یک سفر می تواند آغاز سفر را تلخ یا شیرین کند، تهیه بلیت است؛ مسئله ای که تلاش زیادی برای تسهیل آن شده اما به نظر می رسد تهیه بلیت در برخی شیوه های سفر، اما برای مسافران غیرشفاف و با اما و اگرهایی همراه است.
در حوزه ریلی، از 2 سال پیش، نظام فروش یکپارچه ای از سوی راه آهن راه اندازی شده است و مسافران می توانند با مراجعه به سایت راه آهن یا شرکت رجا، کل موجودی بلیت قطار را مشاهده و نسبت به تهیه بلیت خود اقدام کنند. دفاتر فروش نیز با استفاده از همین سیستم یکپارچه بلیت مسافران را تهیه می کنند. در حوزه حمل و نقل جاده ای یعنی سفر با اتوبوس نیز وضعیت بلیت به طور تقریبی شفاف است.
در حال حاضر سایت اینترنتی payaneh.ir از جمله سایت های معتبری است که مسافران را به سیستم فروش تعداد زیادی از شرکت های حمل و نقل بین شهری متصل می کند و بدین ترتیب مسافران علاوه بر مشاهده موجودی بلیت، می توانند حتی جای نشستن خود را انتخاب کنند. بسیاری از شرکت ها نیز سیستم فروش اینترنتی خود را دارند که به طور شفاف تعداد بلیت فروخته شده و تعداد بلیت های موجود را نشان می دهد.
اما درباره بلیت هواپیما وضعیت اندکی متفاوت است. در حال حاضر اگرچه بسیاری از شرکت های هواپیمایی سیستم فروش اینترنتی راه اندازی کرده اند و مسافر می تواند به طور اینترنتی وضعیت موجودی بلیت در مسیر مدنظر خود را بداند و حتی اقدام به خرید بلیت کند اما آنچه سایت شرکت ها نشان می دهد تعداد واقعی صندلی خالی نیست.
از سوی دیگر در کنار مراجعه به سایت یک شرکت هواپیمایی، اگر مسیر موردنظر خود را در اینترنت جست و جو کنید به سایت هایی می رسید که بلیت همان مسیر را با نرخ هایی متفاوت از نرخ شرکت هواپیمایی برای فروش عرضه کرده اند. تماس با دفاتر فروش بلیت نیز می تواند چنین نتیجه ای در برداشته باشد. این بدان معناست که تعدادی از صندلی های یک پرواز به یک شرکت مسافرتی یا هواپیمایی فروخته شده و حال این شرکت است که با توجه به کم سفر یا پر سفر بودن روزها، این بلیت ها را نرخ گذاری می کند.
این ها همان بلیت های چارتر هستند که در روزهای کم سفر در قالب بلیت ها و تورهای لحظه آخر با قیمت های ارزان ارائه می شوند اما در ایام پیک سفر، کیمیا شده و به چند برابر قیمت عرضه می شود تا جایی که سخن از «مافیای چارتر» به میان آمده و بازار بازرسی سازمان های نظارتی داغ می شود.
سخن از «مافیای چارتر» حرف تازه ای نیست و با وجود تشدید بازرسی های سازمان هواپیمایی در روزهای پرتقاضایی مانند اسفند هر سال، باز هم گذر از این روزها همان است و داغ شدن بازار چارتر همان.
برای حل مشکلاتی از این دست، یکی از مهم ترین راهکارهایی که کارشناسان توصیه می کنند اصلاح نظام بازرگانی شرکت های هواپیمایی، مبتنی بر شفاف سازی از یک سو و ایجاد نظام واحد ارائه و فروش بلیت هواپیما از سوی دیگر است.
به گفته آن ها چنین نظامی در کشورهای دیگر آزمون پس داده و این مسئله که چرا با وجود همه انتقادها به چارتر و گرانفروشی بلیت در ایران، همچنان گامی در راستای راه اندازی یک نظام یکپارچه فروش بلیت برداشته نشده است، جای تعجب دارد؛ سیستمی که در فروش بلیت سفر ریلی و جاده ای، به خوبی توانسته با شفاف سازی، منجر به اعتمادسازی میان مسافران و ارائه دهندگان خدمات حمل و نقلی شود.
از سوی دیگر آنچه اهمیت ایجاد این نظام یکپارچه را بیشتر آشکار می کند، آزادسازی نرخ بلیت هواپیما در سال جاری است؛ مسئله ای که نرخ مصوب به عنوان شاخصی برای تعیین تخلفات را از میان برداشته و به نظر می رسد در این وضعیت، بازرسی با شیوه های سنتی برای مقابله با گرانفروشی نمی تواند بیش از این موثر باشد.
در حال حاضر به نظر می رسد راه اندازی یک سیستم واحد فروش بلیت با اعلام آمار بلیت فروخته شده و صندلی های خالی موجود، شاید بهترین راهکاری باشد که با حذف واسطه میان مشتری و فروشنده، فضای فروش بلیت پرواز در کشور را ساماندهی کند.
