از دهه 20 میلادی در قرن گذشته و با ورود سیاحان، گردشگران و کوهنوردان بحث امداد و نجات بر روز کوه های بلند این مناطق نیز مطرح گردید. متاسفانه تمامی گستره هیمالیا جزو سیاسی ترین نقاط درگیر جنگ طی سال های متمادی می باشد. در واقع نپال به واسطه قرارگیری میان دو قدرت هندوستان و چین (منطقه خودمختار تبت) همواره از لحاظ سیاسی و مذهبی تحت تاثیر این کشورها قرار داشته و بسیاری از فعالیت های آن نظیر گسترش گردشگری نپال بدون هماهنگی و همکاری این کشورها امکانپذیر نبوده و نمی باشد.
قدرت مرکزی در این کشور در اختیار اکثریت هندو است و اقلیت بودایی که سهم عمده فعالیت گردشگری را دارند در حاشیه اختیارات قرار گرفته اند. در سال 2005 نخستین اقدامات به منظور حل بحران امداد و نجات با اجاره بالگردهای روز دنیا که دارای قدرت پرواز و نشست و برخواست بر فراز 8000 متری ها بودند توسط شرکت های بودایی به کار گرفته شد، اما دولت هندو مذهب نپال با بهانه قرار دادن فرود بالگرد بر فراز اورست و قدم نهادن خلبان آن بر این کوه، مجوز فعالیت بالگرد را لغو نمود! حضور چنین پرنده های پرتوانی می توانست معضل امداد را در این منطقه تا حد زیادی حل و فصل کند.
طی سال های پس از آن شرکت های نپالی با قرارداد منعقده با امداد هوایی کشور سوئیس به نام “فیش تل ایر” توانستند ضمن آموزش خلبان های خود چندین امداد مهم را نیز در کوه های خود صورت دهند که مهم ترین آنها حمل مصدوم از ارتفاع 7300 متری کمپ سوم اورست و 7000 متری دائولاگیری در سال 2013 و امداد هوایی در سال 2010 از ارتفاع 7200 متری آناپورنا را می توان برشمرد.
اما امداد هوایی با کمک بالگرد متاسفانه در کشور پاکستان دارای داستان تلخ تری دارد. پاکستان بدلیل جنگ دیرینه خود با هندوستان بر سر منطقه مورد مناقشه تبت سالهاست درگیر جنگ در ارتفاعات قراقروم است. تنها در دوران حضور کوهنوردان و در فصل تابستان ایشان اقدام به برقراری آتش بس می کنند. ولی به محض خارج شدن گردشگران توپخانه دو طرف به قدرت نمایی می پردازند و این داستان تلخ تاکنون و با گذشت بیش از نیم قرن ادامه داشته است! بر همین اساس منطقه مورد مناقشه که بیشترین سهم را در حضور گردشگران و تیم های هیمالیانوردی دارد و 4 غول 8000 متری پاکستان نیز در محدوده آن قرار گرفته است جزو مناطق پرواز ممنوع طرفین است و ارتش پاکستان ضمن مراقبت از خروج اطلاعات این مناطق جلوی هر گونه نشت اطلاعات نظیر ثبت مختصات مناطق نظامی، عکس برداری از راه ها و پایگاه های نظامی و انتظامی و … را می گیرد. بر همین اساس محدودیت های بسیاری گریبان تیم ها را می گیرد. در این مورد حضور افسران رابط که عمدتا نظامی هستند و تیم ها را همراهی می کنند نیز در محدودیت های موجود موثر واقع می گردد.
همچنین کشورهای غربی برای کاهش مناقشات طرفین (هند و پاکستان) از فروش تسلیحات از جمله بالگردهای دارای قدرت پرواز بالا به این کشورها و آموزش خلبان های پاکستانی خودداری می کنند. از این رو وضعیت امداد هوایی در کشور پاکستان و بخصوص منطقه قراقروم بسیار آشفته و نامطمئن است. بالگردهای حاضر تنها توان پرواز تا سقف 7000 متر و امداد در محدوده 5500 متر را دارند. متاسفانه کشور پاکستان به دلایل امنیتی برخلاف نپال اجازه حضور تیم های امدادگر غربی به کشور خود را هم نمی دهد!
پی نوشت: به جرائت می توان گفت مرگ سه کوهنورد جوان ایرانی در تابستان سالجاری در برودپیک در صورت وجود تیم مجهز امداد هوایی (نظیر آنچه در سال جاری در نپال رغم خورد و نه آن چیزی که کوهنورد آلمانی در برودپیک به کار بست!) طور دیگری رغم می خورد. در این مورد حساسیت دولت پاکستان در اعلام مختصات دقیق محل تماس کوهنوردان، نبود بالگرد مناسب و نبود تیم مجهز امداد هوایی لطمات جبران ناپذیری به کوهنوردان و گردشگران وارد می سازد که در موارد بسیاری همچون حادثه اخیر مرگ کسانی را به دنبال دارد که دولت پاکستان مسئولیت حفظ جانشان را بر عهده داشته است.