به علت عدم شناخت لازم از گردشگری نجوم، اجرای تورهای تخصصی در این رابطه از سوی دفاتر خدمات مسافرتی مورد کم لطفی واقع شده است.
گردشگری نجوم امروزه به عنوان یکی از شاخه های پرطرفدار گردشگری در جهان مطرح می شود و توسعه آن سال هاست که از سوی بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است. این شاخه از گردشگری در بر گیرنده مجموعه ای از فعالیت های تفریحی-آموزشی با هدف رصد آسمان، دیدن ستاره ها و سیارات با چشم غیرمسلح یا با استفاده از ابزارهای نجوم است. گردشگری نجوم بیشتر در قالب برگزاری تورهای رصد، رقابت های نجوم و … برگزار و به دلیل برخورداری از جذابیت برای تمامی گروه های سنی، روز به روز به تعداد طرفداران آن افزوده می شود.
شیلی از کشورهای پیشگام در توسعه این شاخه از گردشگری است و کانادا، نیوزیلند، آفریقای جنوبی، هند، روسیه، سوئد، نروژ و … از دیگر کشورهای پیشرو در این زمینه هستند. علاوه بر این، مناطق بسیاری نیز با فراهم آوردن زیرساخت های لازم در تلاش اند تا خود را به عنوان مقصد گردشگری نجوم در جهان مطرح و به این وسیله بتوانند به افزایش درآمدزایی از این صنعت کمک کنند؛ حتی در این زمینه به ابتکاراتی دست می زنند و هتل هایی با عنوان هتل نجوم نیز راه اندازی می کنند.
گردشگری ستارگان در ایران
این شاخه از گردشگری سال هاست که در ایران نیز مورد توجه قرار گرفته و علاقه مندان خود را دارد. دلیل آن نیز به موقعیت مناسب اقلیمی ایران و گستره اکوسیستم های بیابانی و کویری کشور باز می گردد که موقعیت مناسبی را برای رصد فراهم آورده اند؛ به طوری که هم اکنون بیش از 40 منطقه در کشور نیز برای رصد مناسب شناخته و تورهای نجومی به این مقاصد برگزار می شوند.
آنچه مشهود است اینکه رویکرد این شاخه از گردشگری در کشور بیشتر آموزشی-ترویجی است و بر پایه فعالیت انجمن ها و کلوپ های نجومی با هدف رصد و همچنین آموزش علاقه مندان به فراگیری و فعالیت در این حوزه یا عکاسی نجوم انجام می شود. با این حال به علت عدم شناخت لازم از گردشگری نجوم، اجرای تورهای تخصصی در این رابطه از سوی دفاتر خدمات مسافرتی مورد کم لطفی واقع شده است، چراکه تعریف بسته های تورهای نجوم به منظور استفاده عموم مردم و خانواده ها علاوه بر کمک به رونق این شاخه از گردشگری می تواند با کمک به اشتغال زایی و توسعه مناطق محروم، از جوامع محلی حمایت کند.
علاوه بر این باید این نکته نیز مورد توجه قرار گیرد که گردشگری نجوم نباید فقط به برگزاری تورهای رصد محدود شود و ابعاد فرهنگی نیز در توسعه آن باید مورد توجه قرار گیرد؛ چراکه دانش نجوم در ایران قدمتی دیرینه دارد. بر مبنای شواهد تاریخی، ایرانیان باستان از دانش اخترشناسی بهره مند بودند و به رصد پدیده های نجومی می پرداختند؛ نقوش روی سفالینه های بازمانده از برخی محوطه های تاریخی ایران نیز خود بیانگر این ادعاست.
همچنین در اوستا اطلاعاتی ارائه شده که نشان می دهد ستاره شناسان آریایی با ستاره ها و طلوع و غروب آنها آشنا بودند. دانش نجوم در دوره اسلامی نیز دوره اوج خود را در دو زمینه احکام نجوم و علم نجوم شاهد بود. در این دوره زیج ها (جداول اختری یا سالنامه ها) و کتب بسیاری نیز در زمینه نجوم تالیف شده و انواع اسطرلاب که ابزار نجوم خاص آن دوره بوده نیز به دست ما رسیده است.
از میان منجمان دوره اسلامی نیز خوارزمی، بیرونی، خیام، عبدالرحمان خازنی، نصیرالدین طوسی و قطب الدین شیرازی نام آشناترین آنها هستند. همچنین شواهدی از وجود رصدخانه های متعدد در حوزه ایران فرهنگی به جای مانده که مهم ترین آنها رصدخانه های مراغه و سمرقند هستند. تمام این داشته های فرهنگی خود ظرفیت غنی در حوزه گردشگری نجوم را یادآوری می کند و موید این موضوع است که گردشگری نجوم از منظر فرهنگی نیز در ایران جای کار بسیاری دارد و می تواند به عنوان مکمل شاخه تخصصی رصد مطرح شود.
معرفی منابع تاریخی، کتاب ها و زیج های به جای مانده، رصدخانه ها، ابزار نجوم و شیوه کار آن ها، احکام نجوم از منظر مردم شناسی و طالع بینی و همین طور منجمان و دانشمندان این حوزه نیز می تواند در تورهای نجوم مورد توجه قرار گیرند. این امر البته نیازمند مطالعه و برنامه ریزی و همین طور تربیت راهنمایان تخصصی در این زمینه است تا از منظر مباحث تاریخی فرهنگی نیز آموزش ببینند.
فرشید کریمی – کارشناس ارشد گردشگری و هتلداری
