کریسمس یا نوئل جشنی است در آیین مسیحیت که به منظور گرامیداشت زادروز مسیح برگزار می شود. کریسمس به صورت سنتی روز 25 دسامبر برگزار می شود، اما برخی کلیساهای ارتدکس شرقی روز 7 ژانویه را به عنوان کریسمس جشن می گیرند که با 25 دسامبر در تقویم جولیان یکسان است. این تاریخ ها تنها سنتی بوده و به نظر نمی رسد تاریخ حقیقی تولد مسیح چنین روزی بوده باشد.
ریشه لغوی: واژه کریسمس (به انگلیسی: Christmas)، به معنای «مراسم عشای ربانی (مَس) در روز مسیح» در حدود سال 1050 میلادی به صورت واژه Christes Maesse به معنی «جشن مسیح»، وارد زبان انگلیسی قدیم شد و محققان معتقدند، گونه کوتاه تر آن یعنی Xmas شاید برای نخستین بار در قرن سیزدهم به کار رفته باشد.
آیین های کریسمس
کریسمس در بسیاری از کشورهای جهان جشن گرفته می شود و این امر به چگونگی پراکندگی مسیحیان و فرهنگ غربی و ترکیب آن با جشن های زمستانی ارتباط دارد. علی رغم نفوذ شایع سنت های کریسمس آمریکایی و بریتانیایی که در فیلم ها، ادبیات، تلویزیون و سایر رسانه ها مشاهده می شود، سنت های متعددی به منظور جشن کریسمس هنوز هم در مناطق و محل های مختلف برگزار می شوند.
برگزاری کریسمس در کشورهای مختلف مسیحی بنا به سنت و رسم و رسوم آنان، تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارد. اما مشترکات این مراسم این است که: مسیحیان برای جشن گرفتن میلاد عیسی مسیح به کلیساها می روند، در منزل یک درخت کاج را تزیین و چراغانی می کنند و در خیابان ها و کوچه ها دسته دسته سرودهای پرستشی و شکرگزاری اجرا می نمایند. همچنین در ایام کریسمس حراجی هایی برپا می شود و در روز باکسینگ در 26 دسامبر، کارمندها از کارفرمای خویش هدیه دریافت می کنند.
سنت های کریسمس در بر گیرنده نصب تصویر سنتی تولد مسیح، تزئین درخت کریسمس و تبادل هدیه و کارت تبریک و حضور بابانوئل در شب عید کریسمس است و محورهای این عید بر ترویج حسن نیت، بخشندگی، مهربانی و گردهمایی های خانوادگی استوار است.
درخت کریسمس، سر گراز، خوردن غاز (در آمریکا بوقلمون) و سرود شب عید میلاد مسیح که به وسیله بچه ها خوانده می شود همه عموما رسم های انگلیسی هستند. دادن هدیه در کریسمس هم رسمی انگلیسی است. درخت کریسمس رسمی به جا مانده از قرون وسطی در آلمان است و درست کردن آخور به وسیله فرانسوی ها رواج یافت.
برخی از اصطاحات مربوط به کریسمس
- کریسمس: 25 دسامبر، روزی است که مسیح به دنیا آمد و این روز به وسیله مسیحیان جشن گرفته می شود. پس شب کریسمس مطابق با 24 دسامبر است.
- دوره کریسمس: زمانی است که با تولد مسیح آغاز می شود.
- کیک کریسمس: کیک میوه ای که مرسوم است در کریسمس در بریتانیا می خورند. همچنین در کریسمس پودینگی هم به نام پودینگ کریسمس تهیه می شود.
- جوراب کریسمس: جوراب بلندی است که کودکان هنگامی که شب کریسمس به رختخواب می روند آن را در اتاق می گذارند تا با هدیه ها پر شود.
- درخت کریسمس: یک درخت طبیعی یا مصنوعی است که با روبان ها و چراغ های رنگی تزئین می شود و در کریسمس در خانه یا بیرون از خانه قرار داده می شود.
- نوئل: اصطلاحی برای کریسمس است که به ویژه در سرودها و کارت ها مورد استفاده قرار می گیرد.
- بابانوئل: محافظ شاد و شوخ بچه ها است.
- کارت کریسمس: برای تبریک عید ارسال می شود.
درخت کریسمس: از زمان های بسیار کهن، درخت و گیاه مورد پرستش مردمان بوده اند. کلیسای ارمنی نیز پس از پذیرش مسیحیت نه تنها عیدی را برای تقدس گیاه به عنوان جزئی از طبیعت در تقویم کلیسائی قرار داد، بلکه به تقدیس آن پرداخت. بدین ترتیب هیچ عید و جشنی نمی توانست بدون تبرک گیاه انجام نشود. امروزه در تمام جهان درخت سرو نماد مهم کریسمس است. اما درخت سرو در آئین های پاگان و فرهنگ قدیم ایران نیز بسیار مهم بوده و درخت جاودانگی تلقی می شده است هنوز در بسیاری از نقاط ایران به درخت سرو با نگاه تقدس نگریسته می شود.
اما آغاز تزیین درخت در ایام سال نو میلادی بنا بر گفته ها و روایات به سال 1605 در آلمان بر می گردد. به روایتی تزئین درخت کاج به صورت امروزی را برای نخستین بار مارتین لوتر آلمانی باب نمود. وی عادت داشت، که در شب میلاد حضرت عیسی مسیح، شاخه های درختان کاج به خانه بیاورد و برای شادمانی کودکان آن را تزئین کند و همین عادت، بعد ها به یک رسم و آئین عمومی تبدیل شد و در سال 1840 میلادی مراسم آراستن درخت به انگلستان و سپس به آمریکا وسایر کشورها راه یافت.
با توجه به این که کودکان و بزرگ سالان هر دو به یک اندازه به تزئین درخت کریسمس علاقه دارند، شاید یادآوری عناصر تشکیل دهنده تزئینات درخت کاج مفید باشد. مهم ترین آن ها ستاره ای درخشان بر نوک و ستیغ درخت است که نشانه ولادت و راهنمائی برای یافتن محل ولادت حضرت مسیح را تداعی می کند. از دیگر ویژگی های درخت کاج، بابانوئلی است که با کیسه هدایا بر دوش زیر درخت ایستاده است.
اما دیگر اجزای درخت کریسمس، تندیس های کوچک فرشته، عصا، کیسه و جوراب های رنگی، نوارهای رنگی درخشان و نیز ستاره ها، گوی ها، میوه رنگ شده درخت کاج و چراغ های ریز الوان است که تمامی درخت و اطراف آن را در بر می گیرد. هدیه هائی را که برای افراد خانواده و خویشاوندان تهیه شده نیز زیر درخت کریسمس می گذارند.
بابانوئل: شخصیتی که امروزه به شکل پیرمردی مهربان و چاق است و با لباس سرخ رنگ و ریشی سفید و بلند، هنگام کریسمس در میان برگزار کنندگان این جشن ظاهر می شود به چندین اسم شناخته می شود که بابانوئل (Papa noel)، سانتا کلوز (Santa claus) و سنت نیکولا (Saint Nicola) از معروف ترین این اسامی اند.
در مورد “تاریخچه بابا نوئل” در ویکی پدیا این گونه آمده است: در سده چهارم میلادی، یکی از اسقف های آسیای صغیر (ترکیه امروز) به خاطر رفتار مهربانانه اش با کودکان شهرت یافت. این شخص بعدها به سنت نیکولاس (نیکولاس قدیس) شهرت یافت.
عجیب ترین آداب و رسوم مردم کشورهای مختلف در کریسمس
مردم کشورهای مختلف برای جشن گرفتن کریسمس آداب و رسوم مختلفی دارند. کریسمس در همه جای دنیا جشن گرفته می شود اما هر کشوری برای خود آداب و رسومی دارد که البته برخی از آن ها خیلی هم عجیب و غریب است.
آفریقای جنوبی: مردم آفریقای جنوبی در روز کریسمس برای جشن گرفتن این روز کرم ابریشم سرخ شده می خورند.
نروژ: نروژی ها برخلاف سایر کشورها که روز قبل عید خانه خود را تمیز می کنند و گرد و خاک را از خانه دور می کنند چنین نمی کنند. آن ها هر چه خاک و غبار در خانه هست در جایی جمع می کنند و می گویند جادوگران و ارواح این خاک ها را با خود خواهند برد.
آلمان: آلمانی ها شب کریسمس یک خیار شور را روی درخت کریسمس مخفی می کنند و صبح روز بعد هر کدام از بچه های خانه که زودتر آن را پیدا کند از پدر و مادر هدیه می گیرد. همچنین در آلمان بچه ها شب کریسمس کفش خود را بیرون خانه می گذارند. روز بعد داخل کفش بچه های خوب شکلات و داخل کفش آن هایی که سر به هوا و بازیگوش باشند یک شاخه درخت پیدا می شود.
اکراین: در اکراین شب سال نو به جای اینکه درخت کاج تزئین کنند به طور مصنوعی تار عنکبوتی گوشه خانه درست می کنند و آن را تزئین می کنند.
جمهوری چک: در جمهوری چک دختران مجرد شب سال نو یک لنگه کفش را از خانه به بیرون پرتاب می کنند. اگر نوک پنجه کفش وقتی به زمین افتاد سمت در خانه بود نشان این است که در سال جدید ازدواج می کنند.
فنلاند: مردم فنلاند در شب سال نو به گورستان می روند و برای رفتگان خود شمع روشن می کنند. به این ترتیب شب سال نو در گورستان های فنلاند همه جا از نور شمع روشن می شود.
ایسلند: در ایسلند کوچکترهای خانه از شب کریسمس به مدت 12 روز بالای بالش خود در شب یک لنگه کفش می گذارند و هر روز صبح شکلات هایی که برای آن ها داخل کفش گذاشته می شود را می خورند.
انگلیس: در انگلیس بچه ها شب عید جوراب خود را آویزان می کنند تا صبح داخل آن هدیه باشد. اما بچه های بازیگوش در صبح روز بعد چیزی جز یک تکه زغال داخل جوراب خود پیدا نمی کنند.
آمریکا: در آمریکا در شب سال نو فردی لباس بابانوئل می پوشد در خیابان ها در میان مردم رفت و آمد می کند و به مردم شکلات می دهد.
منبع: دنیای سفر