قانون حَمورابی که به دستور حمورابی شاه بابل نوشته شد، شامل 282 ماده در باب حقوق جزا و حقوق مدنی و حقوق تجارت است که توسط با سوادها در 12 روز نوشته شده است. ستونی که قوانین حمورابی بر روی آن حک شده از بازالت است و در حدود 2.5 متر ارتفاع دارد. متن قوانین گرداگرد این ستون در 34 ردیف به خط میخی نوشته شده است.
قانون حمورابی نخستین سند شناخته شده ای است که در آن یک فرمانروا به اعلان عمومی یک مجموعه کامل قوانین برای ملت خود اقدام می کند حمورابی (1750-1810 پیش از میلاد) ششمین پادشاه اولین سلسله شاهان کشور قدیم بابل است. تاریخ شاهی او را (1792-1750 پ.م) آورده اند. این قانون شامل حقوق و روابط افراد با یکدیگر با تکیه بر عوامل مهم اقتصادی در آن دوران است.
در قانون نامه حمورابی انسان ها به سه دسته آزاد، آزاد شده و برده تقسیم می شدند و فقط انسان های آزاد دارای حق قانونی بودند.
حمورابی به عنوان بهترین راه حل برای اعلام قوانین جدید بابل شناخته می شود. این قانون یکی از اولین قانون های نوشته شده در جهان است. قانون حمورابی بر روی یک ستون سنگی حک شده و در یک مکان عمومی قرار داده شده بود تا همه بتوانند آن را ببینند. تصور می شود که این قانون توسط چند باسواد نوشته شده باشد. ستون سنگی بعدی کشف شده مربوط به ایلام است.
ستون حاوی قانون حمورابی در اوایل سال 1901 توسط گروه اکتشافی ژاک دو مورگان در شوش، خوزستان توسط ژاکیه از دل خاک بیرون آمد. شوتروک ناهونته پادشاه ایلام در سده دوازدهم پیش از میلاد پس از فتح بابل این ستون را از شهر سیپ پار به کشور خود آورد. ستون مذکور هم اکنون در موزه لوور، پاریس نگهداری می شود.
بر خلاف قوانین اکدی، این قوانین به زبان بابلی نو آن زمان نوشته شده بود و هر فرد باسواد در شهر می توانست آن را بخواند.
ساختار قوانین بسیار خاص و ارتکاب جرم به مجازات مشخص شده است. این مجازات بسیار خشن، با استانداردهای مدرن و گاهی منجر به مرگ بوده است. این قوانین یکی از اولین نمونه هایی بوده است که متهم می تواند شواهدی را ارائه کند. با این حال هیچ گونه تخفیفی برای مجازات مجرم وجود نداشته است.
کنده کاری ها در بالای ستون سنگی نشان می دهد که این قوانین از خدا یا مردوک دریافت شده اند. تشابه زیادی بین این روایت و روایت عبرانیان باستان زمان حضرت موسی وجود دارد. البته تفاوت های بارزی هم بین این دو روایت وجود دارد.
منابع
مرتضی راوندی. تاریخ اجتماعی ایران. (جلد اول) 1354
تاریخ ماد. دیاکونوف. ترجمه کریم کشاورز، تهران: نشر امیرکبیر
پیرنیا، حسن. ایران باستان. جلد یک. تهران: دنیای کتاب، چاپ پنجم، 1370، صفحه 125-120
Charles F. Horne (1915) Lillian Goldman Law Library, Yale Law School
Claude Hermann Walter Johns. Eleventh Edition of the Encyclopedia Britannica, 1910-1911
