چرا در سالی که شعار جهانی روز زمین، افزایش سواد محیط زیستی است، یکی از بی عمل ترین نهادها باید آموزش و پرورش باشد؟
چند روز پیش از امروز، یعنی دوم اردیبهشت ماه برابر با 22 آوریل، متن هایی درباره «روز زمین» خواندم. هدفم این بود که بتوانم در کلاس بچه ها را درباره روز زمین به چالش بکشم و آگاهی هایمان را اندکی بیفزایم.
با توجه به تجربه بیست و چندساله آموزگاری ام می دانستم که مدرسه و آموزش و پرورش برنامه ای برای چنین روزی ندارند، از این رو برای پرسش از آنان خود را به زحمت نینداختم. می خواستم مانند بیش تر مناسبت های این چنینی، توان و فرصتم را صرف دانش آموزان کنم. از بچه ها خواهش کردم که به من توجه کنند. هنگامی که سکوت کلاس را فرا گرفت، پرسیدم: «بچه ها کسی می داند روز زمین چه روزی است؟» … سکوت بود که موج می زد و چشمانی که کنجکاوانه روی چهره ام قفل شده بود، زمان را که مناسب دیدم، برایشان گفتم که:
1. «روز زمین، روزی برای افزایش آگاهی و قدردانی نسبت به محیط زیست کره زمین است. این روز دوبار در سال، یک بار در فصل بهار در نیمکره شمالی و یک بار در فصل پاییز در نیمکره جنوبی (که فصل بهار آن نیمکره محسوب می شود) برگزار می شود. سازمان ملل متحد نیز هر سال در اعتدال بهاری، این روز را جشن می گیرد. این رسمی بود که توسط فعال صلح یعنی جان مک کانل در سال 1969 در اجلاس یونسکو معرفی شد و توسط سناتور آمریکایی گیلورد نلسون به عنوان یک جلسه آموزشی درمورد محیط زیست بنیان گذاشته شد. در خیلی از کشورها روز 22 آوریل همزمان با 2 یا 3 اردیبهشت، روز زمین است و جوامع بسیاری نیز هفته زمین را با آغاز روز زمین جشن می گیرند و تمام هفته را به فعالیت های زیست محیطی اختصاص می دهند.»
2. «پویش روزِ زمین در سال 2017، سواد محیط زیستی و آب و هوایی است. آموزش و پرورش بنیان پیشرفت است. ما نیازمند پرورش شهروندان جهانی و چیره به مفاهیم دگرگونی آب و هوا و آگاه از تهدید بی مانند این دگرگونی ها در سیاره مان هستیم. ما نیازمند توانمندسازی همه شهروندان با این دانش برای الهام بخشیدن به عمل در حمایت از حفظ محیط زیست هستیم. سواد محیط زیستی و آب و هوایی نه تنها موتور محرکه ای برای ساختن رأی دهندگان سبز و پیشبرد سیاست ها و قوانین زیست محیطی و آب و هوایی است بلکه برای افزایش شتاب در آفرینش فناوری ها و حرفه های سبز است. روز زمین امسال، با جامعه خویش برای آموزش سوادی محیط زیستی و آب و هوایی گرد هم آیید و طرح دیگری با تمرکز بر آموزش و پرورش را (پیگیری کنید)…» (پیام روز زمین 2017 در تارنمای این سازمان به آدرس earthday.org).
پس از پایان حرف هایم، زمینه برای گفت و گو فراهم بود. مانند همیشه از برخی دیدگاه های هوشمندانه بچه ها شگفت زده شدم و با هم آموختیم و آموزاندیم. اگر این گفت و گوی کلاسی توانسته باشد در یک هم کنش گروهی، پرسش هایی اندیشه برانگیز در ذهن بچه ها بیافریند، بی گمان کنشی کامیابانه بوده است – دست کم امیدوارم چنین بوده باشد، اما پرسش های پایه ای تر و آزاردهنده تر این که چرا ساختار آموزشی که بنابر هدف های نوین اش باید پرورش دهنده شهروندان محیط زیست دوست باشد، همچنان بر هدف ها و روش های سنتی خویش یعنی تمرکز افراطی بر دیدگاه های کمی – نمره ای از رهگذر حفظ درونمایه های درسی پای می فشارد؟
در زمانی که وزیر و وکیل و حتی بسیاری از شهروندان بر بیهوده بودن بسیاری از آموزه های مدرسه ای تأکید می کنند؛ چرا برای ساختار فرهنگی – آموزشی ما همچنان مرغ یک پا دارد!؟ چرا در سالی که شعار جهانی روزِ زمین، افزایش سواد محیط زیستی است و مهم ترین نهاد در سوادافزایی شهروندان همین نهاد آموزش است، یکی از بی عمل ترین نهادها باید آموزش و پرورش باشد؟ چرا و چرا و چرا … شرح این هجران و این خون جگر / این زمان بگذار تا وقت دگر!
نویسنده: محمدرضا نیک نژاد – آموزگار
