بسیاری از آثار فرهنگی و طبیعی در جهان، نه تنها برای یک ملت، بلکه برای تمام مردم جهان ارزشمندند. همچنین این آثار، نه تنها برای یک نسل، بلکه باید برای تمام نسل ها حفظ شوند تا آن ها هم بتوانند از وجود آثار فوق بهره ببرند.
کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان در مجمع عمومی یونسکو در 16 نوامبر 1972 در پاریس تأسیس شده است. بعد از تصویب این کنوانسیون در سال 1972، قانون الحاق ایران به کنوانسیون میراث جهانی در 18 نوامبر 1974 برابر با 27 آبان 1353 در مجلس شورای ملی و سپس در مجلس سنا به تصویب رسید و درنهایت، ایران رسماً از 26 فوریه 1975 عضو کنوانسیون شد.
از سال 1972 که کنوانسیون میراث جهانی تأسیس شده و همچنین از زمان عضویت ایران در این کنوانسیون در سال 1975 تا 17 جولای 2016 (27 تیر 1395)، ایران 19 اثر در میراث جهانی به ثبت رساند که آثار طبیعی هیچ سهمی از این میان نداشتند و همه آثار، فرهنگی بودند. وجود آثار بسیار فراوان و بی نظیر فرهنگی توجه به ثبت آثار طبیعی را کمی کمرنگ کرده و در طول سال های قبل عمدتاً توجه به ثبت آثار فرهنگی بوده است، اما تنوع و منحصر به فرد بودن آثار طبیعی ایران نیز کمتر از آثار فرهنگی نبوده و همین امر رویکردی نوین را در سازمان میراث فرهنگی برای ثبت آثار طبیعی در فهرست میراث جهانی ایجاب کرده و بنابراین توجه به آثار طبیعی و ثبت آن ها در فهرست میراث جهانی در اولویت سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است.
از هنگام تصمیم گیری برای ثبت یک اثر در میراث جهانی تا ثبت شدن آن اثر، بین 2 تا 4 سال وقت نیاز است. شروع به کار بر روی پرونده ثبت جهانی «بیابان لوت» با ورود نام این اثر در فهرست موقت میراث جهانی به طور جدی تری مورد توجه قرار گرفت. در سال 1393 این اثر در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.
شایان ذکر اینکه پرونده این اثر در بهمن 1393 برای دفتر یونسکو در پاریس ارسال شد. بعد از مطالعه پرونده توسط کارشناسان IUCN، دو نفر از بازرسان سازمان مذکور برای بررسی اثر به ایران آمدند و گزارش خود را برای یونسکو ارسال کردند. درنهایت، بعد از رفع ابهامات موجود در پرونده که مورد درخواست یونسکو بود، همان طور که گفته شد، اثر در صحن کمیته میراث جهانی به اتفاق آرا در فهرست این میراث ثبت شد.
اثری که در فهرست میراث جهانی به عنوان «بیابان لوت» ثبت شده است حداکثر طول و عرضی معادل 220 تا 250 کیلومتر داشته که در بخش های مختلف متغیر است. شاید این اثر یکی از بزرگ ترین آثار طبیعی ثبت شده در جهان باشد. از نظر تقسیمات کشوری اثر ثبت شده آن قدر وسیع است که در محدوده سه استان کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان قرار دارد. محدوده عرصه اثر مساحتی بالغ بر 15/22780 کیلومترمربع وسعت داشته و حریم «بیابان لوت» مساحتی برابر 34/17941 را داراست.
«بیابان لوت» دارای ویژگی های منحصربه فردی است که به حق سزاوار ثبت در فهرست میراث طبیعی جهان بود:
وجود بلندترین کلوت های جهان در قسمت شرقی کلوت ها؛
وجود طولانی ترین کلوت های جهان؛
وجود گرم ترین نقطه جهان با بیش از70.7 درجه سانتیگراد؛
وجود یکی از بلند ترین نبکاهای (گلدان صحرا، تل گز یا تل نباتی) جهان؛
وجود بلندترین تپه های ماسه ای جهان در ریگ یلان در شرق بیابان لوت؛
وجود منطقه زیبای گندم بریان در شمال غرب اثر.
مهران مقصودی – مسئول تهیه پرونده ثبت جهانی بیابان لوت و مدیر پایگاه میراث جهانی بیابان لوت
