غارها در کشور باستانی ایران تا به حال، آن طور که باید مورد تفحص و شناسایی قرار نگرفته و از نظر دیرین شناسی مورد کنکاش واقع نشده اند. غارشناسی ایران اگر چه سالیان درازیست آغاز شده اما هم چنان در ابتدای راه باقی مانده است.
در این مقاله به اهمیت غارها و جایگاه‌شان در راستای توسعه بازار طبیعت‌گردی می پردازیم.
غارها به دلیل قابلیت های چندگانه ای که دارند و گاه به عنوان یک بانک اطلاعاتی در ابعاد مختلف زمین شناسی، دیرینه شناسی و باستان شناسی، گردشگری و … عمل می کنند، از یک سردرگمی در حوزه نگهداری و مسئول حفاظت و اطلاع رسانی رنج می برند، چراکه گاهی به غارها به عنوان یک پدیده جهت جذب گردشگر و کسب درآمد نگاه می شود که در این بخش سازمان میراث فرهنگی خود را به عنوان متولی معرفی می کند که متاسفانه نگاه صرفا اقتصادی به غارها باعث شده آسیب های جدی و برگشت ناپذیری به غارها وارد شود. از غارها به عنوان یک اکوسیستم دارای جایگاه خاص یاد می شود که در این صورت محیط زیست سند حقوقی غار را به نام خود ثبت می کند.
به صورت کلی سازمان حفاظت از محیط زیست اصلی ترین متولی در امور غار شناخته می شود ولی در کنار آن سازمان های دیگری مانند سازمان زمین شناسی، سازمان میراث فرهنگی، سازمان آب، فرمانداری ها و استانداری های استان های مختلف به همکاری می پردازند.
نگاه های چندگانه سبب شده تا برخی از غارهای ایران رو به نابودی سیر کنند مانند غار چال نخجیر یا غار علی صدر. فقدان آگاهی بازدید کنندگان از نحوه برخورد و بازدید از غارها یکی از موارد مهم نابودی غارها به شمار می رود.
غارنوردی از جمله فعالیت های بسیار حساس است که نیازمند دانش، علم و تخصص بسیار در کنار ورزش و تمرین صعود از غارهاست که متاسفانه بسیاری از بازدیدکنندگان شخصی، خانوادگی یا تورهای گردشگری از آنها آگاهی ندارند که این عامل باعث مرگ غارها می شود. گاه مشاهده می شود که گردشگران با سنگ یا هر وسیله آسیب زای دیگر به جان قندیل ها یا دیگر اشکال مورفولوژیک درون غارها جهت بهره برداری شخصی یا یادگاری برداشتن از غارها می افتند. صحنه هایی که عدم فرهنگ سازی در استفاده از غارها را یادآوری می کند.
ایران در حوزه آگاه سازی درباره اصول غارنوردی و چگونگی مواجه شدن با فضای زیستی غار نیازمند همت جمعی است. اهمیتی که صدا و سیما، روزنامه ها، رادیو، انجمن های حمایت از محیط زیست و … همگی باید با همکلامی در آن شرکت کنند. خوشبختانه در چند سال اخیر و با راه اندازی انجمن غار و غارشناسی ایرانیان و توسعه آن در بسیاری از استان های کشور پیشرفت های خوبی صورت گرفته اما هنوز هم کافی نیست و جا دارد که در این زمینه قدم های اساسی برداشته شود پیش از آنکه این موهبت های الهی که به رایگان در اختیارمان قرار گرفته اند، آسیب ببینند و نتوانیم بهره لازم را ببریم.
در اکثر کشورهای پیشرفته در عرصه غارنوردی مانند بریتانیا، ایتالیا و آمریکا، ظرفیت قابل تحمل روزانه و سالانه برای بازدید غارها مشخص است که با این تدبیر برنامه ریزی های منظمی همواره برای تورهای غارنوردی صورت می گیرد. ضمن اینکه تیم های امداد و نجات ویژه غارها نیز در کنار مقاصد غارگردی عمدتا دیده می شوند که به حفظ امنیت جانی بازدید کنندگان کمک می کند. در کشور ما نیز خوشبختانه در سال های اخیر روندهای بسیاری مثبتی در این حوزه صورت گرفته که باید ادامه و توسعه یابد. نگاه به اکوسیستم غارها بدون اینکه به سرعت رشد آن کاری داشته باشیم، در حال تخصصی شدن است. برگزاری دوره های مختلف غارنوردی، امداد و نجات، عکس برداری، نورپردازی، همایش ها و نشست های با محوریت غارگردی همگی از نیازمندی های توسعه غارگردی در کشورمان است که این موارد در حال انجام شدن است.
یکی از چالش های مهم در این حوزه قیمت بالای تجهیزات و لوازم مرتبط با غارنوردی حرفه ای است که جذب طبیعت گردان ماجراجو و ورزشی را کمی دشوار می کند. چرا که بهای تمام شده یک بازدید از یک غار با درجه سختی کمی مشکل و بالاتر، گاه از 2 میلیون تومان عبور می کند. به همین دلیل باید انجمن های ورزشی هر ناحیه به کمک این علاقه مندان بیایند، چرا که فقدان حمایت باعث می شود غارهای ایران به عنوان یک مقصد طبیعت گردی مسئولانه کمتر شناخته شود و به جای غارنوردان حرفه ای، شبه غارنوردان که از سرمایه و امکانات برخوردارند به جان غارهای ایران بیفتند و نتیجه آن هم کاملا مشخص است که به نابودی کلی این نوع گردشگری منجر می شود.
منبع: فرصت امروز
