کپی لفت نوعی بازی با کلمهٔ کپی‌رایت است. (در زبان انگلیسی لفت متضاد رایت است.) کپی‌لفت عملی را توصیف می‌کند که در آن با استفاده از قانون کپی‌رایت، تضمین می‌شود که اجازهٔ نسخه‌برداری و ویرایش یک اثر برای همگان محفوظ می‌ماند، و هیچ شخصی اجازه ندارد حق ویرایش و نسخه‌برداری را از دیگر افراد سلب کند.
کپی‌لفت را می‌توان به تمامی آثاری که شامل حق کپی‌رایت می‌شوند، همانند موسیقی، کتاب، نرم‌افزار و … اعمال کرد. کپی‌رایت به پدیدآورندگان آثار اجازه می‌دهد تا حق نسخه‌برداری، ویرایش، و یا اقتباس کردن از آثارشان را از دیگر افراد سلب کنند. در مقابل، یک پدیدآورندهٔ اثر می‌تواند با استفاده از کپی‌لفت به تمامی افرادی که یک نسخه از اثر را دریافت می‌کنند حق نسخه‌برداری، ویرایش و اقتباس را اعطا کند و با استفاده از قوانین آن تضمین کند که این حق برای دیگر افرادی که نسخه‌ای از این اثر را دریافت می‌کنند همچنان محفوظ خواهد ماند.
در حالی که کپی‌رایت این اجازه را به پدیدآورندگان اثر می‌دهد تا حقوق کاربران و مصرف کنندگان را محدود کنند، کپی‌لفت روشی برای اعطای آزادی به کاربران و مصرف کنندگان و تضمین حفظ این آزادی برای کلیهٔ افراد است.
تاریخچه
یکی از اولین مثال‌ها در مورد کپی‌لفت، Tiny BASIC است. این پروژه توسط دنیس آلیسون و در سال ۱۹۷۵ آغاز شد و یک نسخهٔ ساده‌تر از زبان بیسیک بود. این زبان بسیار سبک بوده و حافظه بسیار کمی در حد دو تا سه کیلوبایت مصرف می‌کرد. به زودی این زبان بسیار محبوب شده و کاربران و علاقه‌مندان زیادی از سراسر جهان آن را برای ریزپردازنده‌های مختلف توسعه دادند، چرا که بسیار کوچک و کاملا مناسب این کار بود.
بعدها مجله Dr. Dobb دلیل موفقیت این برنامه را در دسترس بودن آن برای همگان دانست. روشی که برای توسعهٔ Tiny BASIC به کار می‌رفت اینگونه بود که برنامه‌نویسان با تجربه و حرفه‌ای طراحی کلی و نحوهٔ پیاده‌سازی این زبان برای سخت‌افزارهای مختلف را مشخص کرده و سپس برنامه‌نویسان دیگر شروع به پیاده‌سازی آن می‌کردند. در آن زمان پیش‌بینی می‌شد که این روش برای توسعهٔ نرم‌افزارهای بسیاری بکار گرفته شود.
در می ۱۹۷۶ مجلهٔ Dr. Dobb مقاله‌ای دربارهٔ Palo Alto Tiny BASIC که توسط لی‌چن‌وانگ توسعه یافته بود منتشر کرد. در ابتدای خطوط این برنامه، اعلان عادی شامل نام‌برنامه، تاریخ و پدیدآورندهٔ آن ذکر شده بود اما شامل خطی غیر عادی بود که نوشته بود “COPYLEFT ALL WRONGS RESERVED” (که دقیقا معکوس عبارت عادی اعلان کپی‌رایت است) این اولین استفاده از کپی‌لفت بود.
مثال دیگری از کپی‌لفت مربوط به زمانی است که ریچارد استالمن بر روی مفسر لیسپ کار می‌کرد. شرکت Symbolics از استالمن خواست تا به آنها اجازه دهد از این مفسر استفاده کنند. استالمن پذیرفت. Symbolics بر روی این مفسر کارکرده و عملکرد آن را بهبود بخشید. اما هنگامی که استالمن از آنان درخواست کرد تا نسخهٔ بهبود یافته را در اختیارش قرار دهند، Symbolics امتناع کرد. پس از آن استالمن شروع به مبارزه و ریشه‌کن کردن این طرز رفتار نمود.
از آنجایی که استالمن می‌پنداشت هرگز نمی‌توان قانون فعلی کپی‌رایت و چنین رفتارهای نادرستی را از بین برد، تصمیم گرفت راهی قانونی برای این کار بیابد. استالمن اجازه‌نامهٔ جامع و عمومی ایمکس را پدید آورد که اولین اجازه‌نامهٔ کپی‌لفت بود. بعدها این اجازه‌نامه به اجازه‌نامهٔ جامع و عمومی گنو (جی‌پی‌ال) تبدیل شد که محبوب‌ترین اجازه‌نامه در دنیای نرم‌افزار آزاد است.
استفاده از کپی‌لفت
کپی‌لفت یک مفهوم عام است، و نمی‌توان آن را مستقیما به کار گرفت. در عوض پیاده‌سازی‌های مختلفی از این قانون در قالب اجازه‌نامه‌های مختلف پدیدآمده‌اند. تعدادی از این اجازه‌نامه‌ها که توسط بنیاد نرم‌افزارهای آزاد منتشر شده‌اند، شامل این موارد است:
* جی‌پی‌ال، اجازه‌نامهٔ جامع و عمومی گنو : این اجازه‌نامه به منظور اعمال کپی‌لفت به نرم‌افزارها و متن آنها پدیدآمده است و تضمین می‌کند کاربران تمام آزادی‌هایی که در تعریف نرم‌افزار آزاد آمده است را داشته باشند و هیچ شخصی نتواند این آزادی‌ها را از آنان بگیرد.
* ال‌جی‌پی‌ال، اجازه‌نامهٔ کوچکتر جامع و عمومی گنو: این اجازه‌نامه برای اعمال به کتابخانه‌های نرم‌افزاری پدید آمده است و به کاربران اجازه می‌دهد کتابخانه‌هایی که تحت قوانین این اجازه‌نامه انتشار یافته‌اند را با نرم‌افزارهای اختصاصی ترکیب کنند.
* اف‌دی‌ال، اجازه‌نامهٔ مستندات آزاد گنو : نرم‌افزار آزاد باید دارای مستندات آزاد نیز باشد. این اجازه‌نامه به کاربران اجازه می‌دهد تا مستندات را ویرایش کرده و مجددا توزیع کنند. و در عین حال تضمین می‌کند آزادی ویرایش و توزیع مجدد آن برای دیگران نیز محفوظ بماند.
کلیهٔ این اجازه‌نامه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که شما بتوانید به سادگی آنها را در مورد آثار خود به کار ببندید، با این فرض که شما دارنده حق کپی‌رایت هستید. برای این‌کار، لزومی به ویرایش اجازه‌نامه نیست. تنها باید یک کپی از آن را به اثر خود اضافه کرده و اعلانی را به کدها بیافزایید که به اجازه‌نامه اشاره کند.
منبع: ویکی پدیا
