میراث جهانی یونسکو

میراث جهانی یونسکو نام عهدنامه ای بین المللی است که در تاریخ ۱۶ نوامبر ۱۹۷۲ میلادی به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید. موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارد و متعلق به تمام انسان های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص است.

میراث جهانی یونسکو

میراث جهانی یونسکو (به انگلیسی: World Heritage Sites) به مجموعه مکان های فرهنگی یا طبیعی ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه یا شهر گفته می شود که به صورت فهرستی توسط کمیته میراث جهانی یونسکو همه ساله برگزیده شده اند.

سایت هایی که در این فهرست قرار می گیرند بر اساس کنوانسیون حفاظت از میراث جهانی فرهنگی و طبیعی متعلق به تمام انسان های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، محسوب می شوند و دولت ها موظف به حفظ و نگهداری این آثار هستند.

بر پایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، می توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوط، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود.

این کنوانسیون از یک دیباچه و ۳۸ ماده در هشت فصل تشکیل شده است.

تا ماه ژوئیه سال ۲۰۱۹ میلادی، ۱۱۲۱ اثر، شامل ۸۶۹ اثر فرهنگی، ۲۱۳ اثر طبیعی و ۳۹ اثر مشترک از ۱۶۹ کشور به ثبت رسیده است که از این تعداد، ایتالیا و چین هر دو با ۵۵ اثر، اسپانیا با ۴۸ اثر، آلمان با ۴۶ اثر، فرانسه با ۴۵ اثر، هند با ۳۸ اثر و مکزیک با ۳۵ اثر، بیشترین تعداد ثبت شده در میراث جهانی یونسکو داشته اند.

در حوزه کشورهای زبان فارسی نیز ایران با داشتن ۲۶ اثر، شامل ۲۴ اثر فرهنگی و ۲ اثر طبیعی، افغانستان با ۲ اثر فرهنگی و تاجیکستان با یک اثر فرهنگی و یک اثر طبیعی حضور دارند. تعداد آثار ایران در یونسکو (لیست میراث جهانی یونسکو) سال 2021 با ثبت راه آهن ایران و اورامانات به 26 عدد رسید.

کمیته میراث جهانی یونسکو

میراث جهانی بین المللی، که توسط کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو که ترکیبی از ۲۱ کشور عضو می باشد که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد، هر چهار سال یکبار تعیین می شوند.

آثار حفاظت شده

بر اساس اعلام سال ۱۳۹۲، ۹۶۲ اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو، در این سازمان ثبت شده اند، که ۷۴۵ اثر، جز آثار فرهنگی، ۱۸۸ اثر جز آثار طبیعی و ۲۹ اثر دیگر ترکیبی هستند.

فرآیند نامزد شدن برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو

ابتدا کشور متقاضی بایستی فهرستی از مکان های مهم طبیعی و فرهنگی خود تهیه نماید. این فهرست، «فهرست احتمالی» نامیده می شود. در صورتی که مکانی در این فهرست نباشد نمی تواند بعداً نیز برای ثبت در فهرست میراث جهانی نامزد شود. سپس آن کشور می تواند مکان مورد نظر را از فهرست احتمالی در پروندهٔ نامزدی قرار دهد. پروندهٔ نامزدی توسط شورای بین المللی ابنیه و محوطه ها و اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت ارزیابی می شود. نتایج و توصیه های به دست آمده از این ارزیابی به کمیته میراث جهانی یونسکو تحویل می شود. این کمیته سالانه یک بار برای بررسی امکان پذیرش مکان های نامزد شده تشکیل می شود که گاهی تصمیمات نهایی را جهت کسب اطلاعات بیشتر به تعویق می اندازند یا به کشور درخواست دهنده ارجاع می دهند. ده معیار برای پذیرش یک مکان به عنوان میراث جهانی یونسکو وجود دارد که مکان مورد نظر بایستی حداقل یکی از آن ها را دارا باشد.

یونسکو از ابتدا به حفاظت بناهای تاریخی و موارد دیگری مثل تربیت افراد متخصص برای نگهداری و مرمت آثار تاریخی توجه نشان می داد. در این سازمان فهرستی از آثار جهانی که واجد شرایط و معیارهای پذیرفته شده یونسکو است وجود دارد، که در واقع پس از بررسی درخواست ها و مشاهدهٔ کارشناسان مربوط رأی به ثبت اثر داده می شود و این چنین اثر مربوط جزئی از آثار جهانی می شود. هنگامی که دولتی تصمیم می گیرد اثری را به عنوان اثر جهانی در یونسکو به ثبت برساند موظف می شود، حفاظت و مراقبت از اثر را عهده دار شود.

معیارها

هر مکان دست کم باید یکی از معیارهای بیان شده را برای ثبت در میراث جهانی دارا باشد.

معیارهای فرهنگی

(i): نشان‌دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی باشد.
(ii): نشان‌دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز باشد.
(iii): گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته باشد.
(iv): نمونه برجسته‌ای در معماری یا تکنولوژی که مرحلهٔ مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد.
(V): نمونه برجسته‌ای از تعامل بین انسان و محیط زیست یا نماینده یک فرهنگ باشد.
(vi): به‌طور مستقیم یا ملموس مرتبط با رویدادها یا سنت‌های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی جهانی باشد.

معیارهای طبیعی

(vii): پدیدهٔ بی‌نظیر طبیعی با زمینه‌های استثنایی و زیباشناسی باشد.
(viii): نمونه برجسته از مراحل و تغییرات تاریخ زمین‌شناسی باشد.
(ix): نمونهٔ برجسته از فرایندهای زیست‌محیطی و بیولوژیکی در تکامل و توسعه زمینی، اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی و جوامع از گیاهان و حیوان‌ها باشد.
(X): شامل زیستگاه‌های طبیعی مهم از نظر تنوع زیستی و حاوی گونه‌های در خطر باشد.

منابع: وییکی پدیا و دنیای سفر