ژئوپارک قشم، واقع در جزیره قشم استان هرمزگان در جنوب ایران، نخستین ژئوپارک خاورمیانه است که از سال ۱۳۸۵ به عضویت شبکه جهانی ژئوپارک های تحت حمایت یونسکو درآمده است.
حفاظت از این ژئوپارک و ژئوسایت های آن توسط جوامع محلی و با نظارت و آموزش مدیریت ژئوپارک قشم از طریق فعالیت های گردشگری سبز صورت می گیرد.
ژئوپارک چیست؟
ژئوپارک ها محوطه هایی هستند که نشانگر تنوع عظیم زیستی و زمین شناختی کره زمین هستند.
ژئوپارک های جهانی یونسکو، مناطقی هستند که از طریق برنامه های اجرا شده توسط جوامع محلی به منظور تقویت توسعه پایدار منطقه ای، تنوع زمین شناختی را ترویج می کنند. همچنین ژئوپارک ها به ارتقای آگاهی از تغییر اقلیم و بلایای طبیعی و همچنین پایش این پدیده ها کمک کرده و بسیاری از آن ها امکان تدوین راهبردهای کاهش خطر بلایای طبیعی را برای جوامع محلی فراهم می کنند.
ژئوپارک ها نشان گر تاریخ ۴٫۶ میلیارد ساله کره زمین و تنوع زمین شناختی آن هستند و در شکل گیری زندگی انسانی و جوامع بشری مؤثر بوده اند. به دلیل اهمیت گردشگری پایدار، سازمان ملل متحد سال ۲۰۱۷ را به عنوان سال گردشگری پایدار برای توسعه نامگذاری کرده است.
ژئوپارک ها پس از تأیید شورای عالی ژئوپارک، در شورای اجرایی یونسکو هم به تصویب می رسند و در شبکه جهانی ژئوپارک های یونسکو ثبت می شوند. در حال حاضر تعداد ژئوپارک های موجود در شبکه جهانی به ۱۲۷ ژئوپارک در ۳۵ کشور جهان رسیده و ژئوپارک قشم، تنها ژئوپارک ایران و منطقهٔ خاورمیانه است.
پیشینه ژئوپارک قشم
جزیره قشم که به شکل دلفین در تنگهٔ هرمز در سواحل جنوبی ایران واقع است دارای تشکیلات زمین شناختی منحصر به فردی است که در اثر فرسایش ایجاد شده و مناطقی بسیار زیبا و دیدنی به شکل بیابان های سنگی ایجاد کرده است. به دلیل وجود منابع طبیعی فراوان در چشم اندازهای منحصر به فرد به ویژه ساختارهای زمین شناختی استثنایی، ژئوپارک جهانی قشم در بخش غربی جزیره قشم واقع شده است.
ژئوپارک قشم به دلیل موقعیت استراتژیک خود در خلیج فارس از اهمیت بالایی برخوردار است و نماینده منطقه ای میان ژئوپارک های آسیای شرقی و اروپایی است. از نظر تنوع زمین شناختی و نیز تنوع سایت های موجود، جزیرهٔ قشم از تنوع فرهنگی و زمین شناختی بالایی برخوردار است. ۲۱ مارس ۲۰۰۶ در نشست پاریس، ژئوپارک قشم به عنوان تنها ژئوپارک خاورمیانه در شبکه جهانی ژئوپارک ها (GGN) به ثبت رسید.
خروج از یونسکو
دی ماه ۱۳۹۱ ژئوپارک قشم به دلیل ناتوانی مدیران سازمان منطقه آزاد قشم در انجام معیارهای ثبت جهانی ژئوپارک از فهرست یونسکو خارج شد. نصب تابلو و علائم راهنمایی، احداث راه های دسترسی، ساخت اماکن اقامتی مانند هتل و مجموعه عوامل پشتیبانی برای حضور گردشگران در منطقه از جمله درخواست های یونسکو بود که باید در منطقه ژئوپارک قشم ایجاد می شد، اما به آن توجه نشد.
تأیید دوباره یونسکو
پس از تغییر دولت، مدیریت جدید ژئوپارک قشم با همراهی شبانه روزی جامعه محلی، کارشناسان و مدیران و با حمایت کامل مدیریت عامل سازمان منطقه آزاد قشم تلاش های زیادی کردند تا ژئوپارک قشم بار دیگر بتواند کارت سبز یونسکو را دریافت کند و دوباره به این عنوان ارزشمند دست یابد.
پرونده بازگشت ژئوپارک قشم به منظور بازگشت به شبکه جهانی ژئوپارک ها آذرماه سال ۱۳۹۴ و پس از اقدام های مختلف به منظور حل مشکلات مطرح شده به یونسکو ارسال شد. سرانجام ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۶ در دویست و یکمین نشست ژئوپارک های یونسکو که در فرانسه برگزار شد، ژئوپارک قشم کارت سبز گرفت و بار دیگر جهانی شد.
امروز ژئوپارک قشم به عنوان یک ژئوپارک جهانی در یک دوره چهار ساله تأیید شده و تا سال ۲۰۲۰ به صورت رسمی زیر نظر یونسکو فعالیت خواهد کرد.
ژئوسایت ها
ژئوپارک قشم دارای ۲۵ ژئوسایت است که عبارت اند از: دره ستاره افتاده (دره ستاره ها)، کورکوراکوه، بام قشم، دره تندیس ها، دره شور، تنگه چاه کوه، نمکدان، کریان، موزه ژئوپارک، پهنه های گلی، ساحل کرق، دره قاضی، تنگه اولی، بصیرا، چاکویر، جزایر ناز، ژئو لینک، باسعیدو، خلیج دیرستان، جنگل حرا، ساحل تخم گذاری لاک پشت ها، صخره خرچنگ ها، روستای لافت، غار خربس، تالاب پرندگان دو کوهک
چشم انداز
مطرح شدن ژئوپارک قشم زمینه توسعه روزافزون گردشگری در سطح بین الملل و در پی آن توسعه اقتصادی و اشتغال بخش عظیمی از بومیان جزیره در کنار مراقبت صحیح از میراث ماندگار فرهنگی بر اساس استانداردهای بین المللی یونسکو را فراهم می سازد.
آدرس سایت ژئوپارک قشم qeshmgeopark.ir است.
