ساکنان شهر دربند روسیه با وجود جدا شدن این شهر از ایران در سال ها پیش هنوز خود را ایرانی می دانند و این را به وضوح در مضامین سنگ نوشته ها و کتیبه های این شهر می توان دید.
دربند (به روسی: Дербе́нт) مرکز شهرستان دربند شهری بندری در حاشیه دریای خزر، که در جنوبی ترین قسمت روسیه واقع شده است. این شهر به لحاظ اهمیت دومین شهر جمهوری داغستان با جمعیتی بالغ بر 119200 نفر (آمار سال 2010) است.
سال 2015 توسط ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه به عنوان سال دربند قدیمی ترین شهر روسیه که توسط قباد ایرانی ساخته شده نام گذاری شده است.
دربند قدیمی ترین شهر روسیه است و به عنوان دروازه قفقاز از قرن ها قبل به عنوان یک منطقه استراتژیک ارزش بسیاری داشته است. این شهر تا سده 4 میلادی بخشی از آلبانیای قفقاز بوده است. نام فارسی دربند از اواخر سده پنجم میلادی بر شهر نهاده شد یعنی از زمان قباد یکم ساسانی. خسرو یکم پسر قباد یکم دستور ساخت دژ دربند را داد تا مرزهای شمالی ایران را از حملات اقوام مهاجم مصون دارد. شهر دربند در پیرامون دژ ساسانی دربند ساخته شده است. این دژ طی 1500 سال بطور پیوسته مورد استفاده بوده است.
سنگ بنای این شهر در زمان قباد توسط پسرش خسرو انوشیروان گذاشته شد و او 3 هزار خانوار را با خودش به این منطقه برد که در آن زمان مرز تمدن ساسانی بود. خسرو انوشیروان این شهر با به دلیل مقابله با هجوم قبایل وحشی و به منظور بومی ساختن منطقه توسط ایرانیان ساخت. خسرو انوشیروان در این منطقه 40 کیلومتر دیوار با ارتفاع حدود 20 متر و قطر 2/5 تا 4 متر شبیه دیوار گرگان ساخت. در حال حاضر نزدیک به 12/5 متر از این دیوار باقی مانده است.
شهر دربند روسیه شامل یک قلعه به نام نارین قلعه است و به 7 محله تقسیم می شود که همگی درون یک حصار که از نارین قلعه شروع شده و تا دریا ادامه دارد قرار گرفته اند، به گونه ای که انتهای هر دو دیوار در دریا واقع شده و یک حالت تدافعی به شهر داده است و به همین دلیل علاوه بر کشتی ها مردم هم بایستی برای عبور به داخل شهر آمده و کسب اجازه می کردند. دربند یک هویت کاملا ایرانی دارد، از جمله جذابیت های این شهر وجود 32 کتیبه پهلوی است که روی دیوارهای نارین قلعه نسب شده و چون تاریخ ساخت قلعه را نشان می دهند ارزش تاریخی دارند.
از دیگر جذابیت های این شهر را که تنها شهر شیعه نشین روسیه است، 2 روستای جالقان و می تاقی در 18 و 40 کیلومتری این شهر است که اهالی آن ها هنوز به زبان پهلوی سخن می گویند البته با تغییراتی که در اثر تأثیر زبان روسی و آذری بر آنها تحمیل شده است. وجود کتیبه های فارسی دری که در دوره صفویه و قاجار روی ابنیه این شهر کار شده است، از دیگر جاذبه های گردشگری دربند هستند. شهر دربند دارای 7 محله است که هر محله یک مسجد تاریخی دارد مانند مسجد جمعه، ایرانیان، همشهری، مناره، شیر و خورشید، توبه و… که تقریبا همگی دارای کتیبه های فارسی هستند.
وجود دو قبرستان به نام های 40 تن و مومنین (دلدل) از دیگر آثار تاریخی این شهر است. در قبرستان چهل تن، اهالی معتقدند این 40 قبر متعلق به مسلمانانی است که در حمله اول مسلمانان به این منطقه به شهادت رسیده اند از این رو این قبرستان بسیار مورد تکریم است به طوری که از مناطق داغستان و چچن و کشورهای همسایه برای بازدیداز آن به دربند می آیند. وجود فراوان سنگ قبرهایی با کتیبه های فارسی در قبرستان گواه دیگری از ایرانی بودن این شهر است. مقبره قمری دربندی شاعر فارسی و ترکی زبان نیز در این قبرستان قرار دارد.
نام های فارسی در این شهر نشان از هویت ایرانی آن دارد. در ایران ده ها منطقه به نام دربند داریم که به دلیل تنگ و باریک و گذرگاه بودن دربند نام گرفته اند و نام نارین قلعه نیز نامی فارسی به معنای انار است. بافت تاریخی شهر و نارین قلعه تماما در سال 2006 در آثار جهانی ثبت شده است. یونسکو برای ثبت دربند 2 معیار را عنوان کرد یکی اینکه این شهر نمادی از تمدن ساسانی است و دیگری اینکه این شهر و حصار آن به مدت 1500 سال کارکرد دفاعی داشته اند که کمتر قلعه ای در دنیا این ویژگی را داراست.
در طول تاریخ به دلیل موقعیت سوق الجیشی دربند همواره مورد توجه اقوام مختلف بوده است به طوری که در حال حاضر مشاهده می کنیم اقوام زیادی از گذشته به این شهر مهاجرت کرده اند و در آن جا ماندگار شده اند. آن جا در مورد دربند اعتقاد بر این است که خسرو انوشیروان این دیوار را روی خرابه های دیواری که ذوالقرنین در مقابل قوم یجوج مجوج کشیده ساخته است. محققان معتقدند همانطور که در انجیل، تورات و قرآن آمده است ذوالقرنین دیواری را توسط اجنه کشیده که قوم یجوج و مجوج به مومنین آسیب نرسانند و روزی که بتوانند این دیوار را خراب کنند روز قیامت خواهد بود. به همین دلیل محققین یهودی، مسیحی و مسلمان در این منطقه کار تحقیقاتی بسیاری انجام داده اند و در طول تاریخ اقوام مختلف لشکرکشی های زیادی به شهر دربند انجام داده اند. از این روست که روستاهای زیادی در اطراف این شهر وجود دارد که اقوام مختلفی با نزدیک به 30 زبان در آن زندگی می کنند.
در شهر دربند آیین های مختلفی از آیین های ایرانی شامل پیش از اسلام و پس از اسلام برگزار می شود. جشن دو هزار سالگی دربند با همکاری 8 کشور همسایه قرار است برگزار شود که هر کدام یک بخشی از برگزاری جشن و فعالیت های فرهنگی آن را به عهده گرفته اند. ولی با وجود علائم و نشانه های ایرانی در این شهر، از ایران برای شرکت در این جشن دعوت نشده است.
در برخی جشن ها در کشورهای همسایه در راستای ایران ستیزی شکل گرفته اند. یکی از این جشن ها برگزاری روز ترکمن چای است که تحت عنوان آزادی از ایران مردم به شادی و خوشحالی می پردازند. اما واقعیت چیز دیگری است. مردم این شهر همواره خود را ایرانی دانسته و سعی کرده اند ایرانی بودن خودشان را آشکار کنند. به عنوان مثال کتیبه ای از دوران مظفرالدین شاه در این شهر داریم که نشان می دهد 90 سال بعد از اینکه این منطقه به روسیه واگذار شده هنوز به نام شاه ایران کتیبه می زنند نه به نام تزار روسیه!
استقبال و مهمان نوازی اهالی دربند از ایرانیان بسیار گرم و دلنشین است. افراد این شهر هنوز ایران را وطن خود می دانند و حسرت روزهایی را می خورند که این شهر به ایران تعلق داشت که این را هم در قالب اشعاری که روی سنگ نوشته های قبرستان ها حک شده می توان دید.
این مطلب با توجه به مصاحبه آقای «مرتضی رضوانفر» زبان شناس و عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با خبرگزاری ایلنا منتشر شده است. برای دیدن این مصاحبه بر روی این لینک کلیک کنید.
سلام آقا میثم خوبین. مطلب قشنگی بود برنامه بریز بریم دربند.
با سلام. مطلب بسیار زیبایی بود. امیدوارم روزی به این شهر سفر کنم تا با هویت ایرانی بیشتر آشنا شوم. با تشکر از تمام کسانی که این مطالب را اراىه می کنند.
امیدوارم یه روزی به مام وطن برگرده. دنیا رو چه دیدی! ما ایرانیا هنوز حسرت جدا شدن این سرزمین ها رو می خوریم. اگر بودند ایران خیلی قوی تر و زیباتر بود.
من شهریور ماه یک هفته ای اونجا بودم و کل شهر و دژ و قلعه و بارو رو از نزدیک دیدم. مردم اکثرا به زبان ترکی با لهجه تقریبا شبیه به تبریزی صحبت می کردند. وقتی می فهمیدند من ایرانی هستم خیلی تحویل می گرفتند و آرزو می کردند کاش جزیی از ایران بودند. خیلی تأسف آوره که دربند الان در قلمرو ایران نیست.
سلام به امید آن روزی که سیاست ایران به جای سوریه و لبنان بازگرداندن این سرزمین های از دست رفته باشه. نقطه دیگری که شما اینجا بهش اشاره کردید که نارین قلعه در فارسی یعنی انار ولی دوست عزیز با توجه که اون عکسه قلعه بود معنیش در ترکی یعنی قلعه کوچک.
این حرف من نیست دوست من. لطفا مراجعه کنید به صحبت های آقای «مرتضی رضوانفر» زبان شناس و عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری که در اغلب سایت ها موجود است.
روسیه دشمن درجه یک ما در طول تاریخ بود و هست و خواهد بود مگه همین روسیه کشور مارو تیکه تیکه نکرد! مگه تحریف تاریخ ایران به دست همین روسها اتفاق نیفتاد که برای ما پان تر کیست تولید می شه؟ مگه شمال ارس آذربایجانه که روسیه سازنده ی اونه؟ ولی ما چرا چسبیدیم بهش نمی دونم همه ی شواهد تاریخی رو حاشا می کنند ولی توهمات شونو به نام یافته های تاریخی ثبت می کنند مگه ندیدید که چه بلایی سر آرامگاه نظامی گنجوی اومده؟ روسیه هفتاد سال تاریخ تحریفی خودش ریخته تو مخ شمال رود ارس و حالا زمزمه هایی شنیده می شه؟
سلام دوست گرامی لطفا در باره تورکها خیال بد نکنید این تورکها بودند که ایران را نگه داشته اند. اگه تورکها نبودند این ایران کنونی نیز وجود نداشت.
سلام آقا. لطفا برای ما مشخص کنید به چه صورتی شما کلمه نارین قلعه را فارسی معنی می کنید در حالی که هم کلمه نارین تورکی است و هم کلمه قلعه.
ترک ها ایران داشتن?
بیماری مهلک نژادپرستی نسل شما رو گور به گور خواهد کرد،خودتون رو اصلاح کنید تا روزگار شمارو اصلاح نکرده،لااقل یه سرچی میکردی تاریخ قبل حمله و یورش ساسانیان رو هم میخوندی بعد اینجا ادعای ملک و املاک و تاریخ و مام وطن میکردین،قبل اینکه حکومت ساسانی حمله کنه هزاران نفر رو تو خاک داغستان جا بده پروژه ایرانیزه کردن اونجا رو شروع کنه یه انسان هایی اونجا زندگی میکردند که اصلاً دوست ندارین راجع به اونا چیزی بشنوید،خجالت نکشیدی نارین قلعه رو ترجمه کردی قلعه انار!؟تا این حد یعنی!؟بچابید بتازید و بنازید به توهماتتان ولی تابلو بازی درنیارید دیگه، تا این حد نه لااقل!!! ?
دوست عزیز که آنقدر شهامت ندارید اسم تون را هم بنویسید؛ شما که ادعای مطالعه می کنید کاش یک نگاهی هم به انتهای نوشته می انداختید. اگر مرا متهم به نوشتن توهمات کردید لطفا خودتان بروید و جستجویی در اینترنت انجام دهید تا متوجه شوید که صدها سایت همین مطلب را به نقل از اساتید دانشگاه منتشر کرده اند که اگر صحت نداشت منتشر نمی کردند. همچنین مرا نژادپرست خطاب کرده اید، کافیست نگاهی دوباره به دیدگاه خود بیاندازید تا متوجه بشوید که نژادپرست کیست؟ کمی هم لطفا روی ادبیات و هویت تون کار کنید.
پان ترکی دوست عزیز شما خود گرفتار نژادپرستی عزیز
از فرهنگ و تاریخ ایران گفت
اگر این باشه که شما میگید همه جای این جهان ترکتازی شده و ویران شده شما تاریخ رو بخونید ببینید همین آشوری ها و ترکها و مغول ها چه بسر دنیا آوردن و چه بسر ایران آوردن بعدا افاضات بفرمائید
معلوم نیست چرا شما همه ی بدی های جهان را می خواید به ایرانی ها نسبت بدین
مسلما دشمن ایران و ایرانی باید باشید.
درود بر شما
مطلب بسیاری عالی بود
در این منطقه به زبان تاتی مردم صحبت می کردن که یکی از شاحه های زبان ایرانی ست ولی متاسفانه زبان تاتی در حال نابودی ست و قالب تات زبان ها همینک ترک زبان شدن و تنها در چند روستا تات ها باقیمانده ن و اونام دارن ترک زبان میشن در نواحی اردبیل و قسمت های غربی استان گیلان تا جمهوری باکو (آذربایجان) و همین جنوب روسیه و اوستی یا شمال گرجستان مردم به زبان ایرانی تاتی صحبت می کردن ولی افسوس که رو به انقراضه و تات زبان ها ترک زبان شدن برخی از عزیزانیم که خودشون رو ترک میدونن از همین تات زبان ها بودن و ریشه ایرانی دارن