طبیعت ایران همه امکانات لازم را برای توسعه اکوتوریسم دارد اما باید توجه داشت که حفظ محیط زیست کشور در این مسیر اهمیت بیشتری دارد.
طبق آمارهای رسمی سازمان جهانی جهانگردی اکوتوریسم یا طبیعت گردی با رشد سالانه 40 درصد بالاترین بخش در صنعت گردشگری است که بر اساس پیش بینی ها در آینده 50 درصد گردشگران مربوط به طبیعت گردی و اکوتوریسم هستند. در واقع رقابت برای جذب گردشگر در این بخش خواهد بود و بین کشورهای مختلف رقابت تنگاتنگی در جریان است. ایران در بین کشورهای جهان جزو 20 کشور برتر دارای تنوع زیستی غنی است که این موضوع پتانسیل گردشگری پایدار و اشتغالزایی را فراهم می کند. در واقع از طریق برپایی تورهای طبیعت گردی و تبلیغات در مورد تنوع زیستی در ایران می توان گردشگران خارجی و حتی داخلی را تشویق به اکوتوریسم کرد.
جایگاه ایران در تنوع اقلیمى جهان
بیابانگردی، توریسم مردم شناسی، دامنه نوردی، شکار و صید، طبیعت درمانی، کوه نوردی و غارگردی، ورزش های زمستانی، ورزش های ساحلی و آبی و … از جمله بخش های مختلف اکوتوریسم در ایران است که با توجه به طبیعت متنوع و زیبای ایران است که باعث جذب گردشگر خواهد شد. تنوع زیستی و جغرافیایی در ایران شامل گونه های مختلف گیاهی و جانوری نیز می شود و همه این موارد در مورد جذب گردشگر تاثیرگزار است، مواردی که ما به آنها بی توجه هستیم و به سادگی از کنار آنها عبور می کنیم. با وجود همه این جاذبه ها اکوتوریسم در ایران یک منبع اقتصادى کم نظیر بسیار مستعد و البته رها شده به حال خود است.
براساس آمارهای جهانی ایران در میان 5 کشور نخست بهره مند از بیش ترین تنوع اقلیمى در جهان قرار دارد که به طور طبیعی زمینه براى هرگونه سرمایه گذارى اکوتوریستى فراهم است. بسیاری از کشورها با تنوع زیستی کمتر شرایطی برای گردگشگران طبیعت فراهم می کنند که باعث درآمدزایی برایشان شده است. در حال حاضر تعداد طبیعت گردانی که تنها به قصد دیدن طبیعت بکر کشورمان به ایران سفر می کنند، بسیار اندک است و همه تلاش سازمان های مختلف در جذب گردشگر در بخش فرهنگی بوده است. طبق اعلام مجمع جهانی اقتصاد برای سومین سال متوالی ایران به عنوان مقرون به صرفه ترین مقصد گردشگری در جهان برای گردشگران خارجی معرفی شده است. البته باید به این نکته توجه کرد که اکوتوریسیم نیاز به هتل های پنج ستاره و امکانات ویژه ندارد؛ بلکه با کمترین امکانات، آموزش، شناساندن زیست بوم ایران به سایر کشورها و توسعه اکوتوریسم می توانیم که این صنعت خفته را بیدار کنیم.
اکوتوریسم منبع درآمدزایی برای کشورها
البته با توجه به اهمیت جذب گردشگر در کشور اقداماتی در زمینه طبیعت گردی و بوم گردی صورت گرفته است و بنا به گفته فرهاد دبیری، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست طرح های گردشگری پایدار در منطقه حفاظت شده روچو و پارک ملی به مرحله اجرای پایلوت رسیده است. بنا به اظهارات وی، همکاری بین سازمان های محیط زیست، جنگل ها و میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری به منظور اجرای طرح های اکوتوریسم ضروری است.
معاون سازمان محیط زیست با اشاره به پیوستن ایران به کنوانسیون تنوع زیستی در سال 75، اظهار کرد: تنوع زیستی نقش و اهمیت بسیاری در بقای حیات بشری دارد و رویکرد بشر به سمت توجه جدی به این موضوع است. سازمان ملل سال های بین 2011 تا 2020 را به عنوان دهه تنوع زیستی اعلام کرده است. دبیری اعلام کرد که رابطه بین گردشگری و تنوع زیستی یک رابطه پیچیده و در عین حال انکارناپذیر است. اگر بهره مندی از مناطق حفاظت شده هدفمند و هوشمندانه باشد، تلقی گردشگری پایدار را از آن داریم و حفاظت منطقه منجر به توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشورها می شود.
طبق گفته وی، در شرایط حاضر کشورهایی مثل فرانسه و ترکیه از پتانسیل منابع طبیعی برای اکوتوریسم استفاده می کنند، این در حالی است که در ایران جاذبه های طبیعی ارزشمندی در حوزه های مختلف از جمله تالاب ها و جنگل ها داریم و به طور کلی 280 منطقه حفاظت شده در ایران بسترهای گردشگری پایدار هستند اما هنوز برنامه ریزی مدونی در این زمینه انجام نشده است که امیدواریم به این مسئله توجه شود.
از بین رفتن 5 میلیون هکتار جنگل
طبیعت ایران همه امکانات لازم را برای توسعه اکوتوریسم دارد اما باید به این نکته توجه داشت که حفظ محیط زیست کشور در این مسیر اهمیت بیشتری دارد. بنا به اعلام ناصر مقدسی، قائم مقام سازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری کشور به تدریج باید روش های سازگار و اعتدالی برای وضع تنوع زیستی کشور جایگزین شود، چراکه وضع تنوع زیستی جای خوبی ندارد و سالانه 12 درصد پرندگان، 25 درصد پستانداران و حدود 30 درصد از خزندگان در خطر انقراض هستند و حدود 5 میلیون هکتار از جنگل های کشور که به عنوان ذخایر ژنتیک مطرح هستند سالانه از دست می روند که اینها ثروت جهانی محسوب می شوند. به گفته وی، حفاظت از جنگل ها کارهای فشرده ای یک مطالبه اجتماعی است و باید زیرساخت های آن انجام شود. یکی از جایگزین های اقتصاد چوب در جنگل ها، مسئله توریسم و اکوتوریسم پایدار است و امیدواریم بتوانیم در این زمینه موفق عمل کنیم و از جنگلداری کلاسیک به جنگلداری پایدار برسیم.
همچنین در این راستا حمید گشتاسب میگونی، مدیرکل زیستگاه ها و امور مناطق سازمان محیط زیست هم اعلام کرده است که گردشگری طبیعی در سال های اخیر بیش از پنج درصد درآمد ملی جهان را به خود اختصاص داده است. 80 درصد اشتغال زایی در حوزه صنعت گردشگری، سهم آمریکا و اروپاست و خاورمیانه سهم 2.5 درصدی در حوزه گردشگری دارد اما سهم ایران در این زمینه کمتر از یک درصد است. در واقع اگر برنامه حفاظتی داشته باشیم، می توانیم با اعتماد به مشارکت جوامع محلی درهای مناطق حفاظت شده را باز، بستر شکوفایی اقتصادی در سطح محلی را فراهم کنیم. گشتاسب به مشکلات اکوتوریسم اشاره دارد و به عقیده وی، بارزترین وجه گردشگری، اکوتوریسم است، اما اکوتوریسم هنوز در ایران تخصصی نشده است و آژانس های تخصصی برای اکوتوریسم نداریم.
مدیر کل زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرد که از مجموع گردشگرانی که وارد ایران می شوند تنها 2.2 درصد گردشگر طبیعی هستند. برای نخستین بار در این دوره اعتقاد ما بر این بود که نباید دروازه های مناطق حفاظت شده را به روی مردم ببندیم. بلکه درهای مناطق حفاظت شده به روی گردشگران باز است و ما برای بیش از 130 منطقه حفاظت شده برنامه داریم.
با توجه به سهم کم ایران در اکوتوریسم و مشخص شدن اهمیت آن برای مسئولان سازمان های مربوطه باید برای رونق گرفتن در این زمینه اقدامات لازم را انجام داد و با توجه به سیاست افزایش توریست در کشور در این خصوص نیز تلاش کرد تا در آینده ای نزدیک شاهد حضور طبیعت گردان در ایران از نقاط مختلف جهان باشیم.
