یخچال های طبیعی در واقع به عنوان سدهایی طبیعی عمل می کنند که در زمستان آب و بارندگی ها را ذخیره می کنند و در تابستان این ذخایر را در اختیار اکوسیستم اطراف خود قرار می دهند. کارکردهای مهم این یخچال های طبیعی بسیار متفاوت است، از جمله اینکه یکی از منابع مهم آبی در جهان و بسیاری کشورها هستند.
در ایران نیز برخی کارکردهای این یخچال ها اهمیت بسیاری دارد و در شرایطی که دمای زمین در سراسر دنیا و از جمله ایران، روز به روز افزایش می یابد اهمیت یخچال ها بیشتر هویدا می شود. بحث یخچال ها مدتی است در ایران داغ شده، این اتفاق هرچند دیر اما به درستی مطرح شده است. یخچال های طبیعی در بسیاری از نقاط دنیا یکی از اصلی ترین منابع تامین آب به شمار می آیند. برای نمونه کشور قرقیزستان که کشوری آسیایی هم هست، بیش از 50 درصد از آب خود را از طریق یخچال های طبیعی اش تامین می کند.
ایران در شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک قرار گرفته و یخچال هایی دارد که از گذشته های بسیار دور وجود داشته اند اما حجم و گستردگی زیادی هم ندارند؛ بنابراین در حالت گسترده به عنوان منبع آبی نمی توانند محسوب شوند اما کارکرد این یخچال های طبیعی در ایران بیشتر از جنبه های دیگری است که بسیار هم مهم هستند.
یخچال های طبیعی به عنوان سنسورهایی طبیعی عمل می کنند که در بررسی تغییرات اقلیمی بسیار کاربرد دارند. در برخی مناطق و در گذشته از ایستگاه های هواشناسی به این منظور استفاده می شد اما در حال حاضر دقیق ترین چیزی که کمتر تحت تاثیر عوامل انسانی باشد و بتوان برای مطالعه و بررسی تغییرات اقلیم آن ها را به کار برد، همین یخچال های طبیعی به عنوان سنسورهای طبیعی و با کمترین تاثیر از عوامل انسانی هستند که متناسب با کاهش و افزایش بارش و دما پیشروی یا پسروی می کنند.
یخچال های طبیعی بسیار حساس هستند و یکی از مهم ترین کارکردهای یخچال های طبیعی از دوران کواترنری یا دوره چهارم زمین شناسی تاکنون که یخچال های کنونی کشور نیز در همین دوران تشکیل شده اند، انعکاس تغییرات اقلیمی بوده است.
در سال های اخیر از سوی وزارت نیرو به عنوان متولی این امر، مطالعه یخچال های طبیعی همراه با پایش روند تغییرات آنها در دستور کار قرار گرفته است. با استفاده از تصاویر ماهواره ای پیشرفته، تغییرات فصلی و حجمی یخچال های کشور در 55 سال گذشته بررسی شده اند که بازه زمانی سال های 93 و 94 نشان می دهد در هر سال بین 1 تا 2 متر از ارتفاع یخچال ها و ضخامت یخ آن ها کاسته می شود.
به گفته ی مدیرگروه منابع آب پژوهشکده منابع آب در موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو، عمق و حجم یخچال های کشور با دستگاه های پیشرفته GPR که تا عمق 120 متری زمین را می توانند اندازه گیری کنند مورد مطالعه قرار گرفته است. نعمت الله کریمی می گوید: در 40 تا 50 سال آینده عملا یخچالی در ایران نخواهیم داشت. یخچال های طبیعی در کشور ما اگر با همین روند پیش بروند، عمر و دوام شان حداکثر به 40 یا 50 سال آینده قد خواهد داد. برای مثال یخچال های منطقه تخت سلیمان یا علم چال که میانگین عمق آن ها در حدود 55 متر است، با این تخمین کاهش سالانه یخچال ها و حتی در خوش بینانه ترین حالت آن؛ یعنی کاهش یک متری در هر سال، بیش از 40 تا 50 سال دوام نخواهند داشت.
در منطقه خاورمیانه بهترین سنسورهای طبیعی برای مطالعه تغییرات اقلیمی را در ایران داریم، یخچال های طبیعی ایران در پایین ترین عرض های جغرافیایی قرار گرفته اند و از این جهت در منطقه خاورمیانه استثنا هستند و به همین دلیل در دنیا نیز یخچال های طبیعی ما از اهمیت خاصی برخوردارند.
دومین کارکرد مهم یخچال های طبیعی این است که به دلیل ویژگی سرمایشی که دارند در اطراف خود و تا شعاع خاصی منطقه های میکرواقلیمی و اقلیم محلی را به وجود می آورند که این میکرواقلیم ها و شرایط محلی آب و هوای اطراف یخچال ها موجب رویش و پیدایش گونه های خاص گیاهی و جانوری می شود و بعضا این گونه ها در جهان نیز خاص و منحصربه فرد هستند.
زمانی که بر اثر عوامل انسانی و طبیعی، یخچال ها عقب نشینی کنند این گونه های خاص جانوری و گیاهی نیز مجبور می شوند اکوسیستم خود را تغییر دهند که این امر در گذر زمان موجب از بین رفتن بسیاری از گونه های گیاهی خاص و حتی گونه های جانوری خاص می شود.
منبع: مطلب “با شرایط موجود؛ تا 50 سال آینده یخچال طبیعی نخواهیم داشت” در وب سایت دنیای سفر
