فقط مرگ یک اسطوره می توانست توجه جهان را از ورود دونالد ترامپ به کاخ ریاست جمهوری آمریکا یا اعطای جایزه نوبل ادبیات به باب دیلن منحرف کند و این اتفاق با درگذشت لئونارد کوهن در 82 سالگی افتاد.
«لئونارد کوهن» که به اندازه سه نسل، خاطره از خود برای دوستداران موسیقی بجا گذاشته، روز پنجشنبه (10 نوامبر) در 82 سالگی درگذشت.
آهنگساز، نویسنده، خواننده و شاعر نامدار کانادایی درست در شرایطی چشم بر جهان فروبست که دنیا هنوز و همچنان در غافلگیری ناشی از رأی مردم ایالات متحده آمریکا به ترامپ دست و پا می زند. کوهن که در ایالت فرانسوی زبان کبک به دنیا آمده بود و دوشنبه هفته قبل در لس آنجلس درگذشت، چهاردهمین و آخرین آلبوم خود را با نام You Want It Darker ماه گذشته میلادی روانه بازار کرد و با استقبال و تحسین همگانی مواجه شد. سایت متاکریتیک به این آلبوم پرفروش و موفق امتیاز 92 از 100 داده است.
مشهورترین هنرمند معاصر کانادا اواخر دهه 1960 با آثار ادبی خود از جمله شعر، رمان و ترانه به شهرت رسید و اواخر همین دهه بود که با مهاجرت به نیویورک، عمده وقت و توان خود را صرف دنیای موسیقی کرد. نخستین آلبوم او با نام «ترانه های لئونارد کوهن» در 1967 به بازار آمد و به شدت پرفروش شد. بسیاری از کارشناسان تأثیر کوهن را بر دنیای موسیقی به چهره هایی چون دیلن نزدیک و شناخته شده ترین آهنگ او را «هله لویا» می دانند. عبارتی که بین مسیحیان برای سپاس از پروردگار به کار می رود و بسیار شبیه الحمدلله مسلمانان است. کوهن هله لویا را در 1984 خواند و بعدها چند خواننده دیگر آن را بازخوانی کردند؛ آنقدر که خالق این ترانه ماندگار به نوعی از تعداد زیاد نسخه های هله لویا گلایه کرد. او با وجود شهرت عالمگیرش، چهره ای خجالتی و کمرو بود و به حضور روی صحنه و اجرای زنده چندان علاقه نداشت.
«لئونارد کوهن» ترانه سرا، رمان نویس و خواننده کانادایی که با ترانه هایش بسیاری را شیفته موسیقی کرد، پنجشنبه شب در لس آنجلس فوت کرد. به یاد او نگاهی می اندازیم به مسیر 82 ساله ای که او طی کرد:
«کوهن» کارش را با شاعری و نویسندگی شروع کرد و بعدها به خوانندگی روی آورد.
او در دهه 1960 که بازار موسیقی فولک داغ بود، به شهرت رسید. «کوهن» خواننده ای بود که چندین ساعت قبل از اجرا با کسی حرف نمی زد و از ترس ایجاد مشکل برای صدایش، در اتاقش در هتل را قفل می کرد. او تقریبا یک دهه زودتر از «بیتلز» و «رولینگ استونز» و یک دهه دیرتر از «الویس پریسلی» متولد شد. اما زمینه زندگی خصوصی، اجتماعی و عقلانی او با تمام ستارگان راک در تمام نسل ها متفاوت بود، تاحدی که او را نمی توان حتی با خوانندگان فولک هم عصرش مقایسه کرد.
«لئونارد» تا اواسط دهه چهارم عمرش ضبط ترانه را آغاز نکرد و این زمانی بود که نوشتن چند کتاب را به اتمام رسانده بود. به عنوان یک رمان نویس و شاعر، دستاوردهای «کوهن» بسیار جلوتر از «باب دیلن» بود، اما صدایی یکنواخت او شاید جذابیت کمتری نسبت به صدای برنده نوبل ادبیات 2016 داشت. او درباره صدای خود می گفت: آدم های زیادی تا به حال به من گفته اند این تارهای صوتی که صدای خاص شان حاصل سیگار و دود است، به درد آواز نمی خورد. من همیشه می دانستم خواننده خوش صدایی نیستم، ولی به قول یک دوست اگر می خواهیم صدای آواز بشنویم، باید برویم به اپرای متروپولیتن. هرچند او یکی از موفق ترین ترانه سراها و خوانندگان اواخر دهه 60 نبود، اما بدون شک یکی از جذاب ترین و دیرپاترین آن ها به شمار می رود.
او توانست حضور قابل توجهی در دهه های بعدی داشته باشد و موفق شد توجه منتقدانی را که دیگر به هم نسلان او توجه خاصی نشان نمی دادند، همچنان به خود معطوف کند. خواننده «تا انتهای عشق با من برقص» که مجموعه آثارش بر سه نسل در سراسر جهان تاثیر گذاشت، از برندگان جایزه «پرنس آستوریاس» اسپانیا بود. هیات داوران این جایزه که از مهم ترین جوایز ادبی کشور اسپانیاست، درباره ی «کوهن» گفتند: این شاعر و خواننده کانادایی تصویری آفریده که در آن شعر و موسیقی درهم آمیخته اند و به چیز گرانبهای تغییرناپذیری بدل شده اند.
«لئونارد کوهن» در سال 1934، از یک خانواده متوسط یهودی در مونترال متولد شد. پدرش که تاجر پوشاک بود، در 9 سالگی «کوهن» درگذشت. او در محیطی مترقی رشد کرد که هرگونه بیان شخصی و اظهار وجود در آن، از سنین کودکی مورد تشویق قرار می گرفت. هر چند «لئونارد» در سن 13 سالگی برای به دست آوردن دل دخترکی جوان گیتار به دست گرفت، اما یکی دو سال بعد به خواندن ترانه هایش در کافه های محل پرداخت. او در رشته زبان انگلیسی از دانشگاه «مک گیل» فارغ التحصیل شد و در سال 1955 یعنی در 21 سالگی به خاطر نوشته های خلاقانه اش جایزه ادبی «مک ناتون» را از آن خود کرد.
اولین کتاب اشعار «کوهن» با نام «بیا اساطیر را مقایسه کنیم» در سال بعد از آن منتشر شد و موفقیت بسیاری در بین منتقدان کسب کرد. این موفقیت با دو کتاب دیگر دنبال شد و به گفته خودش، انتشار دو کتاب بعدی او در کنار ارثیه خانوادگی، امکانات مالی کافی برای یک زندگی راحت را در اختیارش قرار داد.دو رمان به نام های «بازی محبوب» و «پاکباختگان زیبا» شهرت او را در اواسط دهه 60 تضمین کرد. در این زمان حتی اشعاری که «کوهن» از سنین نوجوانی سروده بود هم توجه عده بسیاری را به خود جلب کرد.
«جودی کالینز» که یکی از استعدادهای درخشان موسیقی فولک در دهه 60 به شمار می رفت، شعر «سوزان» کوهن را اجرا کرد که یکی از محبوب ترین ترانه های او شد، و نه تنها یکی از مورد درخواست ترین ترانه ها در پخش رادیویی شد، بلکه تا امروز یکی از پرطرفدارترین آثار «کالینز» به شمار می آید. به این ترتیب «کالینز»، «کوهن» را تشویق کرد تا در کار موسیقی فولک به او بپیوندد. اولین حضور «کوهن» در صحنه موسیقی، فستیوال موسیقی «فولک نیوپورت» در تابستان 1967 بود.
این حضور با دو کنسرت بسیار موفق در نیویورک و یک حضور برای اجرای اشعارش، در برنامه «دوربین 3» تلویزیون «سی. بی. اس» دنبال شد.«هله لویا» شعری معروف از «کوهن» است با تمی مذهبی که تاکنون چندین نفر از جمله «جف باکلی» آن را اجرا کرده اند. این ترانه یکی از محبوبترین اشعار اوست. «کوهن» علاوه بر موسیقی خاص و منحصربه فرد و صدای یکنواخت، به انتخاب رنگ تیره برای لباس هایش و سرودن ترانه های غمگین با تم عاشقانه و عمیق مذهبی شهرت دارد. او همیشه در خلال صحبت هایش می گفت که در نزدیکی خانه اش در مونترال، کلیسایی است که به خاطر حس مقدس و خاص اطرافش او را همیشه جلب کرده و او سال های زیادی را در آن کلیسا گذرانده است.
«کوهن» در ماه می 2008 پس از 15 سال تصمیم گرفت در لندن دوباره به روی سن برود و میکروفن به دست بگیرد. در همین کنسرت به نقل خاطره ای پرداخت و گفت: «روزی با استاد موسیقی ام در کافه نشسته بودیم که گفت ببخشید اگر هنوز زنده هستم. و حال من هم به همه شما طرفدارانم که سه نسل صدای مرا زنده نگه داشتید می گویم که، ببخشید که هنوز زنده هستم. » او تور جهانی خود را از فردریکتون آغاز کرد تا در آمریکای شمالی، اروپا و انگلستان برای علاقه مندانش بخواند. اما در سال 2009 بر اثر مسمومیت غذایی روی صحنه از هوش رفت و در بیمارستانی در اسپانیا بستری شد و چند ماه بعد به دلیل آسیب دیدگی ستون فقرات مجبور به فیزیوتراپی شد و تور دور اروپای خود را لغو کرد. «کوهن» از سال 2008 حدود 200 کنسرت در کشورهای مختلف جهان برگزار کرده است.
او در مصاحبه ای با یک روزنامه کانادایی دلیل فعال شدنش پس از این همه سال را تا حد زیادی مسائل اقتصادی دانست که به وی یادآوری کرد در گذشته راه هایی برای پول درآوردن بلد بوده است. مدیر برنامه های او در پنج سالی که «کوهن» در کالیفرنیا زیر نظر استادی 88 ساله به آیین بودایی روی آورده بود، تمام پول های او را برداشت و فرار کرد. او سال ها سکوت کرده بود و تنها در کافه ای که پاتوقش در مونترال بود دیده می شد، اما پس از 15 سال تصمیم گرفت بار دیگر جمعیت علاقه مندانش را به وجد آورد. «کوهن» در مراسم اعطای جوایز موسیقی «گرمی» سال 2010 در لس آنجلس، جایزه یک عمر دستاورد هنری را دریافت کرد. «افکار قدیمی»، «مشکلات محبوب» و «تو سیاه ترش می خواهی» سه آلبوم آخر این هنرمند بودند که به ترتیب در سال ها 2012، 2014 و 2016 روانه بازار و با استقبال فراوانی روبرو شدند.
«کوهن» اخیرا در مصاحبه ای گفته بود که برای مرگ آماده است. البته او پیش از این هم این حرف را زده بود و پس از مدتی در روز انتشار کار جدیدش، رو به مخاطبانش گفته بود: فکر می کنم اغراق کرده ام. دوست دارم تا ابد زندگی کنم. قصد دارم چند آلبوم دیگر هم منتشر کنم. امیدوارم بتوانم دوباره این کار را انجام دهم. می خواهم 120 سال عمر کنم. این خواننده مشهور حدود یک ماه پیش در مصاحبه با «نیویورکر» گفته بود: برای مرگ آماده ام. امیدوارم خیلی سخت نباشد. تغییر اصلی نزدیک شدن به مرگ است. من آدم مرتبی هستم. دوست دارم در صورت توان، همه کارهایم جمع و جور باشد. اگر نتوانم مشکلی نیست. اما میل طبیعی ام این است که کارهایی که شروع کرده ام را به پایان ببرم. او در ماه اوت نامه ای به یکی از دوستان قدیمی در حال احتضارش نوشت و در آن به آشتی خود با مرگ اشاره کرد: «رسیدیم به این جا و هر دوی ما واقعا پیر شده ایم. بدن های مان در حال از هم پاشیدن است و فکر می کنم به زودی من هم به دنبال تو بیایم. می دانم آنقدر به نزدیک هستم تو که اگر دستت روا پشت سرت دراز کنی، می توانی دست من را بگیری. حالا فقط می خواهم آرزو کنم سفر خوبی داشته باشی. خدانگهدار دوست قدیمی. عشق بی پایان، آخر راه می بینمت.
