طبیعت زیبای کوه های خراسان شمالی در فصل بهار، جلوه ای بی نظیر به خود می گیرد به طوری که این زیبایی چشم نواز پای هر مسافری را به حرکت در می آورد تا از این جاذبه ها بهره مند شود.
خراسان شمالی از نظر ناهمواری ها به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می شود؛ بخش شمالی آن کوهستانی است که در نواحی پست آن، دشت های حاصلخیزی ایجاد شده و شرایط مناسبی برای توسعه کشاورزی و دامداری فراهم کرده و بخش جنوبی آن شامل دشت ها و تپه های کم ارتفاع بوده که نسبت به مناطق شمالی از پوشش گیاهی کمتری برخوردار است.
وجود گیاهان دارویی به ویژه در اردیبهشت ماه سبب شده تا مردمان این خطه برای جمع آوری گیاهان به کوه ها روند.خراسان شمالی از غرب به رشته کوه البرز و از شرق به هریرود و مرز ایران و افغانستان محدود است، همچنین این منطقه به وسیله دره کشف رود به دو رشته شمالی و جنوبی تقسیم می شود که رشته شمالی هزار مسجد و رشته جنوبی بینالود نامیده می شود.
متأسفانه به رغم زیبایی های فوق العاده کوه های خراسان شمالی برای جذب گردشگر تاکنون اقدامی در این زمینه انجام نگرفته و به غیراز مردمان استان تعداد انگشت شماری از توریست از کوه ها و مناظر زیبای این استان دیدن می کنند.
علاوه بر زیبایی کوه های خراسان شمالی وجود گیاهان دارویی به خصوص در اردیبهشت ماه سبب شده تا مردمان این خطه برای جمع آوری گیاهان به کوه ها بروند.
هزار مسجد
رشته کوه «هزار مسجد» بخشی از کوهستان کپه داغ است که قسمتی از آن در کشور ترکمنستان قرار دارد و بخش دیگر آن از کوه «تلو» واقع در 40 کیلومتری شمال شرقی مراوه تپه و 110 کیلومتری شمال شرقی بجنورد شروع می شود و به سوی غرب تا 5 کیلومتری شمال شرق روستای دربند و 57 کیلومتری شمال بجنورد ادامه دارد.
خط الراس هزار مسجد تا 20 کیلومتری شمال غربی باجگیران و 11 کیلومتری شرق روستای نامانلو مرز ایران و ترکمنستان را تشکیل می دهد، سپس به سوی جنوب و داخل کشور منحرف شده و از جنوب امامقلی و کبکان می گذرد و پس از در برگرفتن کوه های قره داغ و هزار مسجد و مزدوران، سرانجام در غرب روستای شوریچه واقع در 123 کیلومتری جنوب شرقی مشهد و 34 کیلومتری جنوب شرقی مزدوران به دره کشف رود منتهی می شود.
طول این رشته کوه 500 کیلومتر و مساحت آن به وسعت 258000 کیلومترمربع است.
بینالود
بینالود با ارتفاع 3220 متر یکی از مشهورترین کوه های خرسان شمالی است که بلندترین قله آن شیرباد بود و به «بام خراسان» معروف است.
رشته کوه بینالود، مرز طبیعی شهرستان های نیشابور و مشهد به شمار می آید و دهستان بینالود در دامنه جنوبی آن واقع است. بینالود از غرب به البرز و از شرق به مرز و رودخانه هریرود، از شمال به رودهای کشف رود و اترک و از جنوب به کوهپایه های شمال دشت های اسفراین و نیشابور و دره جام رود محدود است.
این رشته از دامنه های غربی کوه «کورخود» واقع در مرز میان خراسان و مازندران (90 کیلومتری غرب بجنورد) آغاز می شود و پس از در برگرفتن رشته «آلاداغ» و کوه «شاه جهان» و بینالود به موازات دره کشف رود به سوی جنوب شرقی ادامه و سرانجام به دره هریرود واقع در دامنه های شرقی کوه شاه نشین در شهرستان تربت جام خاتمه می یابد.
آلاداغ
ارتفاعات آلاداغ در قسمت میانی خراسان شمالی واقع شده و ادامه کوه های البرز است که همراه ارتفاعات بینالود در خراسان رضوی، رشته کوه آلاداغ – بینالود را تشکیل می دهند. این ارتفاعات در دوران قاجار به سردار علی خان بگ باغچقی بوغانلو تعلق داشته است.
این کوه ها با جهت شرقی – غربی از سمت شمال به دشت های فاروج، شیروان، بجنورد و سملقان و از سمت جنوب به دشت های جاجرم، اسفراین و صفی آباد محدود می شوند. بلندترین نقطه این رشته کوه، قله شاه جهان است که 3050 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. رسوبی بودن اغلب سنگ ها، وجود گسل های متعدد، جوان بودن چین خوردگی ها و فرسایش آبی از جمله ویژگی های این ارتفاعات است.
قورخود
قله قورخود یکی از قله های زیبای خراسان شمالی با ارتفاع 2950 متر، واقع در شهرستان مانه و سملقان روستای چمن بید است. این قله به دلیل داشتن درختان تنومند همچون ارس، گیاهان دارویی و جانوران مختلف همانند قوچ، میش، خوک، کبک، عقاب و شاهین در تمام فصول سال گردشگران و کوهنوردان بسیاری را به سمت خود جذب کرده است.
وجود 6 روستا در اطراف قورخود از دیگر ویژگی های این قله است به طوری که از قسمت شمال روستای کاستان، از غرب روستای تاریخی اسپاخو، از شرق روستای «تشی» و روستای «زرد» و روستای «چمن بید» از طرف جنوب بخش وسیعی از آن را به خود اختصاص داده است.
قشمار چینگه
کوه قَشمار یا قشمار چینگه و قله سرنالی با ارتفاع 2600 متر یکی از کوه های واقع در دهستان سیوکانلو شهرستان شیروان است. این کوه در مجاورت روستای اولاشلو قرار دارد و دامنهٔ آن، محل ییلاق ایل سیفکانلو است.
این کوه از شمال به قلهٔ سنجر بیگ، از جنوب به روستای بوانلو، از شرق به روستای اولاشلو و از غرب به روستای کلاته بالی منتهی می شود. در زبان ترکی قشمار به معنای «آهنگر» و چینگه به معنای «قُله» است، بنابراین قشمار چینگه به معنای «قلهٔ کوه آهنگر» است.
در این کوه زیبا پوشش گیاهانی نظیر ارس، گون، درمنه، اسفناج کوهی، زرشک، آنخ، گزنه، پونه، آق باش و کنگر سبب حضور کوهنوردان بسیاری در فصل بهار می شود. همچنین این کوه زیستگاه جانورانی همچون روباه، شغال، گرگ، خوک، پلنگ، خرگوش، مار، موش، کبک، تیهو، عقاب و کبوتر است.
کوه قرمزی
کوه قرمزی با ارتفاع 1770 متر در سه کیلومتری غرب روستای زالی و در کلاته تجری سفلی واقع شده است. این کوه به دلیل ساختار خاک رسی متمایل به قرمز به نام «کوه قرمز» یا «تل قرمز» معروف است و پوشش گیاهی آن شامل کنگر، خشکر و شلغمک هندی است. ساختار داخلی این کوه به گونه ای است که با جذب آب در زمستان و پس دادن آن به صورت چشمه در دامنه جنوبی فضای دلپذیری برای گردشگران ایجاد می کند.
یک چشمه در منطقه معروف به «چشمه عباس» وجود دارد که در فصل بهار به مدت دوماه دارای آب بوده و به همین دلیل در اردیبهشت ماه منظره جالبی از گل و گیاه در پیرامون این چشمه دیده می شود.
کوه قنبر
کوه قنبر یکی از کوه های واقع در دهستان سیوکانلو شهرستان شیروان است. این کوه از شمال به روستای زرتانلو از شمال شرقی به روستای اوغاز تازه، از شمال غربی به روستای بی بهره و از شرق به روستای چپانلو منتهی می شود.
کوه گنه
«گنه» یکی از کوه های واقع در دهستان سیوکانلو شهرستان شیروان است. این کوه از جنوب به روستای اوغاز کهنه، از جنوب غربی به روستای اوغاز تازه، از جنوب شرقی به کوه کل داغ، از غرب به روستای الاشلو و از شمال غربی به روستای بوانلو منتهی می شود.
کل داغ
کوه «کل داغ» یکی از کو های واقع در دهستان سیوکانلو شیروان است. این کوه از غرب به روستای اوغاز کهنه، از شمال غربی به کوه گنه از جنوب غربی به کوه کیسمار منتهی می شود.
کیومار
کیومار با 2855 متر ارتفاع در 35 کیلومتری شیروان قرار دارد که پس از کوه شاه جهان در شهرستان اسفراین با سه هزار و 32 متر ارتفاع، رتبه دوم مرتفع ترین قله خراسان شمالی را داراست.
کیسمار
کوه کیسمار یکی از کوه های واقع در دهستان سیوکانلو شیروان است. وجود لاک پشت های فراوان این کوه را به «کیسمار» معروف کرده است، چراکه لاک پشت به زبان محلی «کیسه مار» نامیده می شود.
قله «کیسمار» در شمال شرق دهستان سیوکانلو شیروان قرار دارد که انتهای دامنه های شرقی آن تا حوزۀ فاروج کشیده شده است. این کوه از شمال به روستای اوغاز کهنه، از شمال شرقی به کوه کل داغ، از شمال غربی به روستای اوغاز تازه و از غرب به روستای چپانلو منتهی می شود.
در این کوه نقاط بکر و صخره ای برای سنگ نوردی فراوان یافت می شود و متوسط زمان صعود به قله پنج ساعت است. درختان ارس، زرشک کوهی، زالزالک، سیاه تلو، گون، درمنه، آنخ، کاکوتی، آق باش، آویشن، لاله های وحشی، کاسنی، موسیر، کنگر، استوقدوس، گلپر و مراتع بسیار زیاد از رستنی های این کوه است. وجود جانورانی همچون قوچ، میش، کل و بز، روباه، شغال، گرگ، پلنگ، مار، موش، خرگوش، خوک، تشی، کبک، تیهو، عقاب و کبوتر گردشگران را برای دیدن به این کوه جذب می کند.
قزلر قلعه
در قله کوه کیسمار محلی به نام «قزلر قلعه» وجود دارد که آثار خانه های مخروبه، حوض آب و تکه های ظروف سفالی، چینی و مسی در آن مشاهده می شود. «قزلر قلعه ها» معمولا در قله کوه احداث می شده و دارای راهی صعب العبور بوده و سابقا قبل از حملات دشمن و درگیری ها، دختران و زنان جوان را به آنجا منتقل می کردند و چند نفر از بهترین و ورزیده ترین تیراندازان را نیز در اطراف قزل قلعه قراول می گذاشتند تا از هجوم در امان باشند، البته اجناس قیمتی مانند طلاجات و زیورآلات را نیز به آنجا منتقل می کردند. این محل در اوغاز کهنه به «کنج صلصل» نیز معروف است.
«شاه جهان» بام خراسان شمالی
«شاه جهان» با ارتفاع 3050 متر شاه جهان که به بام خراسان شمالی شهرت دارد به دلیل وجود مقبره سردار شاه جهان که حدود 300 سال قبل فرمانروای آن منطقه بوده و در این کوه دفن شده است.
پوشش گیاهی مناسبی همچون درختان ارس، زرشک کوهی، کاسنی، پونه، آنخ، آق باش، اسطوقودوس، انواع درمنه، گون، سیاه تلو و انواع گل های لاله وحشی، زیبایی بی نظیری را به بام خراسان شمالی داده است.
همچنین «شاه جهان» زیستگاه مناسبی برای گرگ، پلنگ، روباه، شغال، آهو، گراز، گربه وحشی، پالاس، مارمولک، موش، مار، خرگوش، کبک، تیهو، کبوتر، بلدرچین و عقاب طلایی است که کوهنوردان و گردشگران بسیاری را به سمت خود کشانده است.
سالوک
سالوک معروف ترین کوه خراسان شمالی بوده که از شرق کوه آلاداغ تا نواحی مرکزی اسفراین کشیده شده است.
سالوک به دلیل تنوع در انواع گونه های گیاهی و جانوری از سال 52 تاکنون به عنوان منطقه حفاظت شده معرفی شده است. پرندگان و حیواناتی همچون آهو، قوچ، میش و جاذبه های گیاهی همانند گلابی و آلوچه وحشی، زرشک، قره میغ، ریخوک، زالزالک، نسترن وحشی، افرا کرکو، گز انجیر و گردو سبب جذب توریست و گردشگران بسیاری به این منطقه شده است.
بابا موسی
کوه بابا موسی یکی از کوه هایی است که همه روزه به خصوص صبح های جمعه به دلیل قابلیت صعود کوهنوردان بسیاری را به خود جذب می کند. نزدیکی این کوه به بجنورد و معروفیت آن سبب شده تا بیش از دیگر کوه ها مورد توجه قرار گیرد به طوری که برنامه های بسیاری در آن برگزار می شود.
جاذبه های طبیعی خراسان شمالی فراوان است به ویژه کوه های آن به خاطر داشتن انواع پوشش گیاهی و زیستگاه جانوران دارای قابلیتی منحصر به فرد است که می توان با جذب گردشگر چشم اندازهای طبیعی استان را بیشتر معرفی کرد. با این وجود هنوز بیش از این مسئولان مربوطه می توانند برای جذب گردشگر اقدامات لازم را انجام دهند.
توضیح عکس: کوهپیمایی و گرامیداشت «روز زمین پاک» گروه کوهنوردی آرشاک قوچان در دره ارغوان / مجید الهی
