منطقه حفاظت شده طارم یکی از مناطق حفاظت شده بکر و شگفت آور استان قزوین است که در شمال غرب استان قزوین و در 90 کیلومتری مرکز استان و در جنوب غرب سد منجیل (سفید رود) واقع شده است.
تنوع زیستگاهی در این منطقه موجب شده تا حیات جانوری و گیاهی قابل توجهی پدید آید. امروزه هرچند تعارضات انسانی به واسطه رشد روزافزون جمعیت و توسعه مناطق مسکونی باعث تحت فشار قرار گرفتن این قبیل مناطق شده، اما هنوز از ارزشمندترین مناطق طبیعت ایران و استان قزوین به شمار می رود که گونه هایی نظیر پلنگ، لینکس (سیاهگوش)، خرس قهوه ای، کل و بز و همچنین پرنده کمیابی به نام هُما (نماد تنوع زیستی استان قزوین) و بسیاری دیگر از گونه های حیات وحش را در خود جای داده است.
منطقه حفاظت شده طارم پس از چندین سال قرار گرفتن در زمره مناطق شکار ممنوع سازمان حفاظت محیط زیست، در نهایت در روزهای پایانی سال 1395 به منطقه حفاظت شده ارتقا سطح پیدا کرد.
مسیر اصلی دسترسی به منطقه حفاظت شده طارم راهی است که از قزوین به گیلان می رود و پس از طی مسافت حدود 85 کیلومتر به منطقه می رسد. از دوراهی لوشان و در کنار سد منجیل تا محیط بانی سیردان که سرمحیط بانی منطقه در آنجا واقع شده است نیز حدود 50 کیلومتر است.
با توجه به قرار گرفتن استان قزوین بین دو رشته کوه البرز و زاگرس جلوه های زیبایی از طبیعت در این استان به نمایش گذاشته شده است. منطقه حفاظت شده طارم یکی از مناطقی است که در استان قزوین از دو رشته کوه البرز و زاگرس متاثر شده است. به گونه ای که شمال منطقه از رشته کوه زیبای البرز تاثیر پذیرفته و جنوب منطقه متاثر از رشته کوه عظیم و با صلابت زاگرس است.
موقعیت جغرافیایی و وجود زیستگاه های متنوع، منطقه حفاظت شده طارم را به زیستگاهی ارزشمند برای حیات وحش خصوصا گونه های شاخصی مانند لینکس، پلنگ ایرانی، خرس قهوه ای و کل و بز تبدیل کرده است.
منطقه حفاظت شده طارم با وسعت 49586 هکتار در جنوب غرب شهرستان رودبار (استان گیلان) واقع شده است. این منطقه به دلیل قرار گرفتن در یک ناحیه اکوتونی و بینابینی از تنوع گیاهی و جانوری بسیار بالایی برخوردار است که حفاظت از آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
منطقه حفاظت شده طارم یکی از اکوسیستم های ارزشمند و بکر استان قزوین است. پلنگ ایرانی، لینکس، خرس قهوه ای، کل و بز، گرگ، روباه معمولی و شغال از جمله پستاندارانی هستند که حضورشان در این منطقه قطعی شده است.
لازمه حفاظت از این عرصه طبیعی و زیستمندان آن، جلب مشارکت حداکثری مردم و بخصوص جوامع محلی حاشیه منطقه است. با توجه به اینکه حفاظت دولتی به دلایل گوناگونی از جمله کمبود منابع، نیروی انسانی و امکانات و همچنین مساعد نبودن وضعیت معیشتی محیط بانان در سطح کشور، نتوانسته آنطور که باید موفق باشد، باید تلاش ها به سمت جلب مشارکت و سهیم کردن مردم در حفاظت حرکت کند.
معرفی ارزش های یک منطقه به ذینفعان مستقیمِ آن منطقه یکی از عواملی است که می تواند محرک مردم محلی و حاشیه نشینان مناطق برای حفاظت باشد. منطقه حفاظت شده طارم به دلیل دارا بودن زیستگاه های متنوع و همچنین وجود باغات زیتون وسیع می تواند مقصد خوبی برای طبیعت گردی پایدار باشد.
آموزش و توانمندسازی جوامع محلی و همچنین فراهم کردن بسترهای لازم برای انجام برنامه های طبیعت گردی پایدار اگر به درستی و با نظارت کامل نهادهای مربوطه انجام شود میتواند از چندین جهت مثبت و موثر باشد. ابتدا اینکه میتواند تاثیر بسزایی در اقتصاد جوامع محلی حاشیه منطقه داشته باشد و این امر باعث می شود تا مردم برای حفاظت از منطقه فعالانه تر عمل کنند و همچنین با این قبیل فعالیت ها می توان ادعا کرد که در راستای اقتصاد مقاومتی، بصورت عملی و نه صرفا در حرف، قدمی برداشته شده است.
قرار گرفتن دولت ها در مقابل مردم در مساله حفاظت موفقیت چشمگیری نداشته است و گاهی هم دیده شده که جواب عکس داده است و حتی منجر به صدمه دیدن و متضرر شدن یکی از طرفین شده است. به همین منظور دنیا به این نتیجه رسیده است که حفاظت بدون مردم بسیار دشوار است و سازمان های بین المللی فعال در زمینه حفاظت از طبیعت از سالیان گذشته سعی به مشارکت دادن و سهیم کردن مردم در حفاظت کرده اند و معتقدند تصمیم گیری برای مدیریت یک منطقه بدون مردم آن منطقه و پشت درهای بسته تاریخ انقضایش به پایان رسیده و منسوخ شده است. از این رو دخیل کردن مردم در امر حفاظت می تواند یکی از ابزارهایی باشد که توانایی افزایش کیفیت حفاظت را داراست.
نویسنده: حسن پیشوایی – کارشناس حیات وحش
