گردشگری مذهبی چیست؟

گردشگری مذهبی به بررسی ادیان و مذهب های مختلف می پردازد که در کنار آن برخی از آثار و اماکن تاریخی می توانند بخشی از صنعت گردشگری مذهبی باشند.

گردشگری یک صنعت است که می تواند شامل زیر مجموعه هایی از جمله گردشگری سلامت، گردشگری خوراک و گردشگری مذهبی باشد.

گردشگری مذهبی (به انگلیسی Religious tourism) به بررسی ادیان و مذهب های مختلف می پردازد که در کنار آن برخی از آثار و اماکن تاریخی می توانند بخشی از صنعت گردشگری مذهبی باشند. ادیان مختلف با داشتن مراسم و اماکن مذهبی بسیار متنوع، توانسته اند به رونق اقتصادی، توسط گردشگری مذهبی در بسیاری از نقاط جهان و همچنین ایران کمک کنند.

بسیاری از افراد، گردشگری مذهبی را تنها سفرهای زیارتی می دانند اما در ادامه توضیح می دهم که گردشگری مذهبی و سفرهای زیارتی دو مبحث جدا از یکدیگر هستند که هر دو به عنوان زیر مجموعه گردشگری مذهبی معرفی می شوند.

گردشگری مذهبی چیست؟

گردشگری مذهبی یکی از زیر مجموعه های صنعت گردشگری است. این نوع از گردشگری این امکان را برای افراد علاقه مند به این حوزه فراهم می کند تا بتوانند به تحقیق در مورد ادیان مختلف بپردازند. یکی از چیزی هایی که باعث ارتباط میان ادیان مختلف می شود، سفر است. انسان ها با هر اعتقادی می توانند به هرجا که می خواهند سفر کنند و در حین سفر، با ادیان مختلف و آداب و سنن آن ها آشنا شوند.

شاید همین علاقه و استقبال مسافران برای آشنایی با دین و مذهب های مختلف بود که باعث شکل گیری زیر مجموعه دیگر برای صنعت گردشگری، با نام گردشگری مذهبی شد.

اگر بخواهیم گردشگری مذهبی را کمی دقیق تر مورد بررسی قرار دهیم، نیاز است تا به این مورد توجه داشته باشید که این حوزه از گردشگری به دو دسته تقسیم می شود:

سفر با هدف آشنایی با ادیان مختلف

در این نوع از سفر هدف آشنایی با ادیان مختلف است که گاهی می توان در این سفر به دنبال بررسی دقیق پیروان یک دین بخصوص بود و یا ممکن است گردشگران با هدف بازدید از یک مکان مذهبی مانند یک کلیسای قدیمی، سفر کنند.

در این نوع از گردشگری مذهبی، زمان بخصوصی وجود ندارد و گردشگران می توانند در هر زمان که بخواهند سفر خود را آغاز و به پایان برسانند.

سفرهای زیارتی

سفر زیارتی نیز یکی دیگر از زیر مجموعه های گردشگری مذهبی است. گردشگران در این سفر تنها با هدف زیارت سفر می کنند. به عنوان مثال ایران یکی از کشورهایی است که همیشه میزبان گردشگران مذهبی است که با هدف زیارت به آنجا سفر می کنند.

در سفرهای زیارتی ممکن است گردشگران در کنار زیارت، به تفریحات دیگری مانند خرید و بازدید از اماکن مذهبی بپردازند اما نکته ای که در این نوع از سفر وجود دارد این است که معمولا مدت زمان مشخصی دارد و گاهی نیز با آداب خاصی همراه است.

نکته دیگری در مورد گردشگری مذهبی و سفرهای زیارتی وجود دارد این است که نوع آب وهوا در آن تاثیری ندارد و ممکن است سفرهایی زیارتی در هر فصل انجام شود. به عنوان مثال سفر حج گاهی ممکن است در فصل های سرد و گاهی نیز در فصل های گرم انجام شود.

ویژگی های گردشگری مذهبی

گردشگری مذهبی مانند سایر زیر مجموعه های صنعت گردشگری، دارای ویژگی های خاصی است که برخی از آنها شامل موارد زیر است:

• گردشگری مذهبی می تواند این امکان را برای مسافران و گردشگران فراهم کند تا بتوانند در اماکن مذهبی، با ادیان و مذاهب مختلف آشنا شوند.
• به طور کلی سفرهای زیارتی نسبت به سفرهای تفریحی آسیب کمتری به محیط زیست وارد می کند. معمولا افرادی که به دنبال سفرهای زیارتی می باشند، افرادی قانون مند هستند.
• در سفرهای مذهبی این امکان وجود دارد تا تمام اقشار جامعه در کنار یکدیگر باشند. در واقع می توان گفت سفرهای مذهبی تنها سفری است که حتی طبقات پایین یک جامعه نیز می توانند برای رفتن اقدام کنند.
• افرادی که به دنبال سفرهای مذهبی هستند، سادگی را ترجیح می هند به همین دلیل می توانند بسیاری از هزینه های جانبی را در سفرهای خود کاهش دهند.
• به طور معمول سفرهای مذهبی به صورت گروهی و دسته جمعی انجام می شود، به همین دلیل سازماندهی این نوع از سفر بسیار آسان تر از سفرهای تفریحی است.
• اغلب در مکان مذهبی و یا نزدیکی آنها بازارچه هایی وجود دارد که مسافران می توانند در همان جا خرید های خود را انجام دهند.
• برخی از سفرهای مذهبی در زمان بخصوصی انجام می شوند. به همین دلیل می توان برای آن یک برنامه ریزی کامل و دقیق انجام داد.
• سفرهای مذهبی می توانند باعث رونق اقتصادی در برخی از کشورها شوند. ممکن است برخی ادیان دارای اعمال خاصی باشند، به همین دلیل برخی از سفرها برای پیروان ادیان مختلف واجب است. همین اتفاق می تواند باعث افزایش درآمد یک کشور از طریق گردشگری مذهبی باشد.

بررسی گردشگری مذهبی از نگاه اقتصادی

گردشگری مذهبی در کنار آثار مثبتی که بر اقتصاد یک کشور دارد، می تواند گاهی اثرات منفی نیز داشته باشد.

آثار مثبت گردشگری مذهبی بر اقتصاد

o ایجاد فرصت های شغلی برای یک منطقه خاص
o افزایش درآمد ارزی
o توسعه بخش صنایع دستی تولیدات مناطق خاص
o امکان جذب انواع سرمایه گذاران داخلی و خارجی
o توسعه انواع صنعت مرتبط با گردشگری
o افزایش صادرات غیر نفتی برای مناطق خاص

آثار منفی گردشگری مذهبی بر اقتصاد

o افزایش تورم در برخی از بخش های صنعت
o در گردشگری مذهبی بسیاری از مشاغل فصلی هستند که متاسفانه افرادی که در این حوزه فعالیت می کنند دارای درآمد مشخصی نخواهند بود.
o تغییر کاربری برخی از زمین ها و اماکن مرتبط با گردشگری مذهبی (که در نهایت منجر به افزایش قیمت می شود).
گردشگری مذهبی نیز می تواند تاثیرات مثبت و منفی بر فرهنگ، محیط زیست و اجتماع داشته باشد. به عنوان مثال ممکن است تبادلات مذهبی باعث ایجاد همبستگی بیشتر میان افراد مختلف در یک جامعه شود. همچنین گردشگری مذهبی می تواند به نوعی باعث آسیب دیدن برخی از اماکن تاریخی و مذهبی شود.

در نتیجه باید به تاثیرات مثبت و منفی که این نوع از گردشگری بر فرهنگ، محیط زیست و اجتماع دارد توجه داشته باشیم.

گردشگری مذهبی در ایران

ایران یکی از کشورهایی است که با داشتن اماکن تاریخی و مذهبی، می تواند پتانسیل بسیار خوبی برای جذب گردشگران مذهبی داشته باشد. برخی از شهرهای ایران از جمله مشهد، قم، شیراز، قزوین، شوش، اردبیل، گنبد کاووس و … شهرهای مذهبی و تاریخی هستند که هر ساله تعداد زیادی گردشگر برای زیارت و بازدید، به این شهرها می روند.

گفته می شود چیزی در حدود ۳۳ پیامبر (شیعه و سنی) در ایران دفن شده اند. همچنین وجود مقبره امام هشتم شیعیان، حضرت علی بن موسی الرضا در مشهد، این شهر را نیز به پایتخت مذهبی ایران تبدیل کرده است و این شهر ساله میزبان هزاران نفر از مسلمانان جهان است.

همچنین در ایران چیزی در حدود ۱۰۶۱۵ امام زاده وجود دارد که از این تعداد، ۱۴۵۶ مقبره در استان فارس قرار دارد و محبوب ترین آنها حرم شاهچراغ است. پس از استان فارس استان های مازندران و گیلان در رتبه های دوم و سوم قرار دارند.

از دیگر ویژگی های ایران برای جذب گردشگران مذهبی، آیین و مراسم های مذهبی است که افراد بسیار زیادی از سراسر دنیا علاقه مند هستند تا در این مراسم ها شرکت کنند. مراسم عزاداری امام حسین (ع) در ایام محرم و صفر یکی از معروف ترین مراسم و آیین های ایرانی است که در شهرهای مختلف ایران به شکل های مختلفی برگزار می شود.

همچنین در ایران مسیحیان بسیار زیادی زندگی می کنند. به همین دلیل کلیساهای بسیار زیادی در ایران وجود دارند که به نوعی تبدیل به اماکن تاریخی و مذهبی شده اند. برخی از آنان عبارت اند از:

o قره کلیسا در استان آذربایجان غربی
o کلیسای وانک در اصفهان
o کلیسای کانتور در قزوین
o کلیسای سرکیس مقدس در تهران
o کلیسای ننه مریم در ارومیه
o کلیسای سورپ گاراپت در آبادان
o کلیسای سنت استپانوس در آذربایجان شرقی
o کلیسای سرخ آباد در استان مازندران در نزدیکی سوادکوه

ایران یکی از کشورهایی که می تواند منبع بسیار مناسبی برای محققان مذهبی باشد زیرا ایران دارای تنوع بسیار بالایی در حوزه دین و مذهب است.