کوه بلقیس در هشت کیلومتری شمال شرقی تخت سلیمان با دو قله بلند با ارتفاع 3200 متر و 3332 متر در ادامهٔ سلسله کوه های شرق دریاچه ارومیه واقع شده است. روی قله جنوبی استحکامات و قلعه تخت بلقیس قرار دارد. ساختمان قلعه کاملا مدور و از سنگ بنا شده؛ لذا می توان تصور کرد که از این بنا به عنوان برج دیده بانی استفاده می شده است.
در بیشتر ماه های سال بین دو قله کوه دریاچه بسیار زیبایی که از ذوب شدن برف کوه ها به وجود می آید قابل مشاهده است، هر چند در سال های اخیر به جهت بارندگی های اندک تابستان ها آب دریاچه خشک می شود.
قلعه تخت بلقیس در سال 1959 توسط فون دراوستن مورد بررسی قرار گرفت و بعد از آن همه ساله توسط هیئت باستان شناسی مورد بازدید قرار گرفت؛ و در سال 1966 و 1969 به وسیله دیتریش هوف بررسی و مساحی شد.
حصار استحکامات فضایی حدود 50 در 60 متر که به صورت پلکانی با ارتفاع زیادی ادامه یافته و در حدود 9 ارگ مشخص است. در درون حصار ساختمان تقریبا مربع شکل و ایوانی در جلو می توان دید؛ که محور آن در جهت تخت سلیمان قرار گرفته است. در جلو بنا یک تراس چند طبقه قرار دارد که اتاق های پناهگاه مانندی با سقف گنبدی می باشد.
نوع معماری، آجرهایی هستند که در ابعاد آجرهای ساسانی هستند، همچنین قطعات سنگ، ماسه زرد رنگ، با علائم حجاری ساسانی تاریخ گذاری بنا را به دوره ساسانیان نزدیک تر می کند.
قله تخت بلقیس یا قله بلقیس از جمله کوه ها و قله های تاریخی ایران است و افسانه های زیادی در مورد آن نقل می شود. البته در این سرزمین کوه های زیادی وجود دارد که از قداست برخوردارند و مردم برای آن افسانه ساخته اند اما وجود آثاری از گذشته در برخی از این کوه ها، اهمیت پیشینه آن ها را بیشتر نمایان می کند.
تخت بلقیس یکی از این کوه هاست. بقایای بنایی باستانی بر روی قله که گفته می شود قلعه ای بازمانده از دوران ساسانیان است این مطلب را تایید می کند. کوه بلقیس درست در مرز غربی استان زنجان و چسبیده به استان آذربایجان غربی واقع شده است و ارتفاع آن 3332 متر از سطح دریاهای آزاد است.
قرار گرفتن محوطه تاریخی تخت سلیمان در نزدیکی کوه بلقیس، بسیاری از افسانه ها را به این مجموعه ربط می دهد و گفته می شود بنای بالای قله، دژی نظامی برای نگهبانی و محافظت از آتشکده آذرگشنسب و مجموعه تخت سلیمان بوده است.
تخت بلقیس از دو قله کنار هم تشکیل شده است که قلعه بر روی قله فرعی واقع شده است و قله بلندتر در فاصله کمی از قله فرعی دیده می شود.
کوه بلقیس در محدوده منطقه حفاظت شده انگوران زنجان قرار گرفته است و محدوده این کوهستان با عنوان منطقه امن بلقیس شناخته می شود.
مسیر دسترسی به کوه بلقیس:
1. صعود به قله تخت بلقیس از مسیرهای متفاوت و متعددی امکان پذیر است. برخی این قله را از کنار دریاچه تخت سلیمان صعود می کنند و همین مسیر را باز می گردند.
2. روستای قراول خانه مبدا صعود در مسیری دیگر به قله بلقیس است که نسبت به حرکت از تخت سلیمان خیلی کوتاه تر است.
3. سومین مسیر صعود به قله بلقیس، استفاده از جاده خاکی معدن سنگ است که بعد از زندان دیو و آب گرم تخت سلیمان به سمت شمال شرق منحرف می شود. در این مسیر از معدن سنگ با عبور از دره و رودخانه درون آن به مسیر اصلی تخت سلیمان می رسیم که تا حد زیای راه را کوتاه تر می کند.
4. راه دیگر استفاده از جاده ی ماشین رو معدن سرب و روی زنجان است که شما را تا ارتفاع 3124 متری می برد. برای استفاده از این جاده باید از کنار معدن عبور کنید که این نیاز به مجوز محیط زیست و حراست معدن سرب و روی دارد. البته این مسیر به دلیل انفجارهای متعدد در محدوده معدن و کنار جاده، بسیار خطرناک است.
کوه بلقیس یکی از کوه هایی است که زخمی زیاده خواهی های انسان شده است. با این وجود و علی رغم تخریب زیاد، پوشش گیاهی منطقه در فصل تابستان چشم نوازی می کند.
