مجموعه آثار تاریخی و جهانی تخت سلیمان در 42 کیلومتری شمال شرقی شهرستان تکاب در استان آذربایجان غربی واقع شده است. این مجموعه با آثاری پر رمز و راز دارای عجایب سحرآمیزی از زادگاه زرتشت است که بازدید از آن 5 دوره تاریخ تمدن بشری و ایرانی را به علاقه مندان معرفی می کند.
این مجموعه تاریخی کم نظیر و آثار باستانی آن با 12 هکتار مساحت یکی از مهم ترین و مشهورترین مراکز تاریخ و تمدن ایران است، این آثار تاریخی که در 42 کیلومتری شمال شرقی شهرستان تکاب در استان آذربایجان غربی قرار گرفته، در زمان های قدیم دارای موقعیت سوق الجیشی حساس بوده است.
مجموعه آثار و دریاچه همیشه جوشان آن از رسوبات آب دریاچه به وجود آمده و حدود 20 متر از زمین های اطراف ارتفاع دارد، در میان انبوهی از آثار طبیعی و مصنوعی مانند آبگرم ها، قبور کهنسال و ابنیه تاریخی دیگر احاطه شده است.
تخت سلیمان یا “شهر گنجک” در یک دره سرسبز در بلندی 3 هزار متری، سرشار از جاذبه های کم نظیر طبیعی-تاریخی واقع شده است. این ناحیه همان شهر مشهوری است که بنا به نوشته های کهن، زادگاه زرتشت بوده و در نوشته های پهلوی به نام “گنجک” خوانده شده است. در این منطقه نشانه ها و بقایای استقرار از هزاره اول قبل از میلاد تا قرن 11 هجری قمری ملاحظه می شود.
اوج شکوه و آبادانی تخت سلیمان مربوط به دوره ساسانی است که ساختمان آتشکده آذرگشنسب در آنجا احداث و به عنوان مهم ترین معبد مورد احترام ایرانیان زرتشتی در زمان ساسانیان نقش بسیار تعیین کننده ای در حیات سیاسی-اجتماعی حکومت ساسانی ایفا می کرد و آتش جاویدان آن به مدت 7 قرن نماد اقتدار آئین زرتشت محسوب می شد.
آتشکده ساسانی آذرگشنسب که محل آن از زمان حکومت ایلخانی به بعد به (تخت سلیمان) موسوم می شود. وسیع ترین تاسیسات مذهبی و اجتماعی دوره ساسانی است که تاکنون شناسایی و از زیر خاک بیرون آورده شده است. بقایای آثار معماری این مجموعه متعلق به یکی از بزرگ ترین نمادهای مذهبی، سیاسی و فرهنگی اواخر دوره ساسانی در قرن 6 میلادی به شمار می آید. در وصف اهمیت این مجموعه بایستی یادآوری نمود، همان نقشی که تخت جمشید در حکومت هخامنشی داشته، تخت سلیمان نیز برای ساسانیان از هر جهت به مثابه تخت جمشید محسوب می شده است.
بعد از زوال حکومت ساسانی، این مجموعه عظیم که در جنگ های ایران و روم در زمان خسرو پرویز در سال 624 میلادی به شدت آسیب دیده بود، دیگر رمق تجدید حیات نیافت اما تا قرن 4 هجری قمری تعداد اندکی از معتقدان آئین باستانی ایران در این محل اسکان داشته و آتشکده نیز در مقیاس کوچک تری مورد استفاده بوده تا اینکه در زمان حکومت آباقاخان مغول با انجام تعمیرات وسیع و چشمگیر و احداث بناهای جدید مجددا از این مکان مدتی به عنوان پایتخت باستانی و تفرجگاه استفاده می شد. بعدا نیز محل مذکور توسط عامه مردم به صورت شهرکی کم اهمیت با مشاغل متنوع تا قرن 11 هجری قمری ادامه حیات داد. از این تاریخ به بعد، محل متروکه و به علت اعتقادات عامه مردم محل که مکان فوق را منسوب به سلیمان نبی (ع) می دانند، از آن خوبی حفاظت شد.
از مهم ترین آثار معماری باقی مانده در مجموعه تخت سلیمان می توان به چهار طاقی آتشکده آذرگشنسب، معبد آناهیتا، ایوان غربی (ایوان خسرو)، دروازه ها و برج و باروی حصار محیطی اشاره کرد. کوه میان تهی (زندان سلیمان)، تخت بلقیس (ساسانی)، سنگ اژدها، چشمه های آبگرم، چمن متحرک بدرلو و ده ها مکان و مناظر جذاب طبیعی، تاریخی دیگر از آثار و دیدنی های تخت سلیمان به شمار می روند. این مجموعه باستانی در سال 1382 به عنوان چهارمین اثر تاریخی کشور در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.
تخت سلیمان امروزی باقیمانده قلعه و آثار بزرگ و عمارات مخصوص برای سکونت موبدان بوده است که در زمان اشکانیان و ساسانیان در نهایت آبادی و اوج قدرت قرار داشته و در نتیجه حمله رومیان و تاخت و تاز اقوام عرب و مغول ویران شده و آثار تمدن آن از بین رفته است. تخت سلیمان، بزرگ ترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان در قبل از اسلام به شمار می رفت اما در سال 624 میلادی و در حمله هراکلیوس، امپراتور رومیان به ایران تخریب شد. آبا قاخان برادر زاده هلاکو خان که به دین اسلام گرویده بود بر روی ویرانه های تخت سلیمان مسجدی بنا کرد که آن نیز بعدها ویران شد و تنها کاشی هایی با نقوش و خط برجسته از آن به جا مانده است که در حال حاضر موزه رضا عباسی نگهداری می شود.
این شهر باستانی در ادوار مختلف محل سکونت اقوامی مانند، مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و مغولان بوده و در هر یک از دوران های فوق، این محل در اوج قدرت و تمدن زمان مربوط به خود بوده است، اما اکنون نشانی از این شهر در آذربایجان دیده نمی شود. در خصوص این اثر پررمز و راز تاریخی که دارای مجموعه ای از آثار بی نظیر تاریخی است باورها و اعتقادات زیادی بین مردم دست و به دست ایجاد و نقل می شود یکی از مشهورترین این باورها در خصوص کوه زندان است.
قلعه تاریخی تخت سلیمان بازمانده از دوره ساسانیان با بخش های مختلفی همچون آتشکده آذرگشسب به عنوان یکی از مهم ترین آتشکده های دوره ساسانی، آتشکده شاهی و جنگ آوران، ایوان خسرو، معبد آناهیتا، آتشگاه های کوچک و دروازه ها و دیوارهای مستحکمش از بناهای مهم تاریخی جهان به شمار می رود. متاسفانه با وجود این ویژگی های منحصر به فرد این اثر تاریخی با مشکلات و کمبودهای زیادی از جمله نبود راه های دسترسی مناسب، کمبود امکانات رفاهی و محدودیت اعتبار مرمت و بازسازی مواجه است مشکلاتی که در صورت بی توجهی مسئولان این شاهکار تاریخی را دچار آسیب جدی خواهد کرد.
امکانات رفاهی و گردشگری مانند سوییت های مناسب از سوی اهالی منطقه برای حضور گردشگران داخلی و خارجی فراهم شده است. مهم ترین مشکل پیش روی مجموعه جهانی تخت سلیمان تکاب، نبود راه های دسترسی مناسب است. کم عرض بودن راه های دسترسی، پیچ های متعدد و حادثه خیز جاده، دست اندازهای بی شمار با گذشت بیش از 13 سال از ثبت جهانی این شاهکار تاریخی هنوز به قوت خود باقی است. نبود آسفالت و دست انداز های متعدد درشان یک اثر جهانی نیست و این امر همه ساله مورد گلایه گردشگران داخلی و خارجی است.
به گفته مدیر پایگاه جهانی مجموعه تاریخی تخت سلیمان، سالانه بیش از 30 هزار نفر گردشگر داخلی و خارجی از این مجموعه بازدید می کنند. این مجموعه جهانی تنها اثر تاریخی ثبت شده جهانی کشور است که تمام ویژگی های ثبت در یونسکو را داراست. به طوری که بسیاری از آثار ثبت شده در یونسکو دارای یک یا دو شاخصه تاریخی مهم برای ثبت جهانی بودند این در حالی است که مجموعه تخت سلیمان 5 شاخص و ویژگی از 6 ویژگی مورد مطرح در یونسکو را دارا بود که نشان از تمدن و تاریخ کهن این مجموعه است.
در 3 کیلومتری غرب تخت سلیمان، کوه مخروطی میان تهی وجود دارد که هزاران سال پیش، بر اثر وقوع آتش فشان به وجود آمده، اهالی محل این کوه زیبا را زندان سلیمان یا زندان دیو می شناسند و معتقدند که حضرت سلیمان دیوهایی را که از فرمانش سرپیچی می کردند در این کوه زندانی می کرده است. در پای این کوه اسرارآمیز بقایای معبد مقدسی مربوط به هزاره اول قبل از میلاد وجود دارد. بعد از رونق آتشکده آذرگشنسب دوره ساسانی تا مدتی از کوه زندان سلیمان و تعدادی از واحدهای معماری آن به عنوان قلعه نگهبانی استفاده می شده است.
بعد از به ثبت رسیدن این مجموعه در فهرست آثار جهانی از سوی سازمان یونسکو تلاش هایی برای آشکار شدن رازهای سر به مهر این مجموعه آغاز شده که هنوز هم بی وقفه ادامه دارد.
با سلام و خسته نباشید
بیشتر توضیحات یا عناوینی که برای تصاویر در بین مطالب گذاشتید، اشتباه نوشته شده اند. لطفا اگر وبلاگ شما پر بیننده است برای جلوگیری از اشتباه با مطالعه و تحقیق بیشتر زیرنویس عکس ها را تصحیح بفرمایید.
باتشکر