پارک ملی تندوره درگز سرزمین پلنگ ایران

در منطقه پارک ملی تندوره هیچگونه روستا یا جمعیتی به چشم نمی خورد و تنها افراد سکونت کننده در آن همان نیرو های محیط بان و البته بازدید کنندگان پارک و علاقه مندان به طبیعت هستند. تندوره در شهرستان درگز واقع شده و دارای هفت پاسگاه محیط بانی است. چهل میر، بانستان، شکراب، تیوان، درونگر، چرلاق و زیارتگاه علی بلاغ اسم هفت پاسگاه محیط بانی است.

آب مورد نیاز پارک و حیوانات ساکن در آن بیشتر از چشمه های محلی تامین می شود. این چشمه ها هم به دلیل خشکسالی آب زیادی ندارند و از بین آنها فقط دو چشمه چهل میر و چرلاق آب بیشتری دارند. تعداد چشمه های آب تندوره 32 چشمه است. چندتایی هم چاه در منطقه است که روی هم آب مورد نیاز جانوران از آن تامین می شود.

وارد تندوره که بشوید بلندترین نقطه آن قله قنبرعلی است که در جنوب آن قرار گرفته است. ارتفاع آن از سطح دریا 2586 متر است. به طور کلی تندوره کوهستانی است. جنوب آن از آن تپه ماهورهاست. در شمال هم رشته های سنگی به چشم می خورد. حاصل این رشته های سنگی دره های عمیقی است که جان می دهد برای سکونت وحوش کوهستانی. خوب که نگاه کنید گله های گوسفند وحشی در میان صخره ها به چشم می خورند.

از لحاظ تاریخی قدمت منطقه به دوران قبل از اسلام می رسد. دژی قدیمی به نام قلعه رجبه در تندوره وجود دارد که می گویند متعلق به دوران قبل از اسلام است اما خود پارک در سال 1347 به عنوان منطقه حفاظت تندوره قرق شد و یک سال بعد هم به پارک وحش تندوره تغییر نام یافت.

ایران مهم ترین زیستگاه پلنگ در خاورمیانه است. تندوره محل زندگی چند گونه حیوان نادر؛ مخصوصا پلنگ ایرانی است. این گونه در ترکمنستان، افغانستان، آذربایجان، قفقاز و مناطقی از ترکیه هم دیده می شود. جمعیت پلنگ ایرانی حدود 1000 قلاده برآورد می شود. از این تعداد 600 قلاده در ایران و مابقی در کشور های مجاور زندگی می کنند. چون مناطق زیستی این حیوان با یکدیگر هم مرز هستند مهاجرت بین آنها زیاد است. همین باعث دوام این گونه در مناطق مشابه کشورهای همجوار شده است.

پلنگ را بزرگ ترین گربه سان دنیا می دانند؛ هم زیباست و هم مغرور. چون میل به زیستن در ارتفاعات بلند را دارد، کمتر در دسترس آدمی قرار می گیرد. مغرور بودنش نیز ریشه در افسانه ای قدیمی دارد. می گویند پلنگ آنقدر مغرور بود که برای آن که از تمامی جانوران بالاتر باشد، از بلندترین کوه ها بالا رفت و از این که همه را زیر پای خود می دید، به خود می بالید ولی شب هنگام دید که ماه در دل آسمان از آن بالاتر است، پس پرید تا بتواند ماه را نیز تحت سیطره خود درآورد، غافل از آن که به ته دره سقوط کرد و کشته شد.

پارک ملی تندوره از نظر ذخایر طبیعی و حیاتی، تنوع زیستی و نمونه های حیات وحش (قوچ و میش اوریال) و پدیده های ارضی و دیگر ویژگی های خاص در نوع خود پارکی ممتاز است. وارد تندوره که بشوید پنج گونه گربه سان ایرانی قابل مشاهده هستند؛ گربه جنگلی، گربه دشتی، گربه پالاس، سیاه گوش اورآسیا و از همه مهمتر و دیدنی تر پلنگ ایرانی. پارک بهترین مکان برای سکونت وحوش کوهستانی است.

آنگونه که محیط بانان تندوره می گویند در سال 70 تعداد 134 پلنگ در منطقه وجود داشته است اما این تعداد در سال 87 به 60 قلاده رسیده است. پلنگ ها از بز و کل تغذیه می کنند که در تندوره جمعیت شان کم نیست. ارتفاعات تندوره زیستگاه گله های بز وحشی است. گوسفند وحشی هم در تندوره فراوان است. گوسفند وحشی از گونه قوچ و میش اوریال است که خالص ترین نژاد این گونه به شمار می رود. شمال پارک بیشتر زیستگاه گراز است. گراز ها علف خوارند و البته در برخی نقاط اسکلت جمجمه آنها دیده می شود. این به معنی آن است که احتمالاً گراز ها هم طعمه پلنگ می شوند. گرگ هم در تندوره قابل رویت است. بخصوص شب های سرد زمستان زوزه آنها به وضوح قابل شنیدن است. اگر هم بخواهید آنها را ببینید می توانید شبانه و البته با احتیاط در پارک گردشی بکنید. بیشتر گرگ ها در مناطق کم ارتفاع تندوره زندگی می کنند و علاقه دارند به مناطق روستایی اطراف نزدیک شوند.

روباه قرمز، شغال، سمور سنگی، کفتار، رودک و انواع جوندگان مانند پیکا و تشی نیز در پارک یافت می شوند. تندوره زیستگاه پرندگان هم هست؛ از همه دیدنی تر هما پرنده اسطوره ای ایران. اگر به تندوره سفر کنید و کمی خوش شانس باشید می توانید او را در اوج آسمان آبی به نظاره بنشینید. البته همه جانوران پارک ملی تندوره در فهرست گونه های در خطر انقراض هستند. بیشتر پرنده های تندوره داخل دره ها و چشمه سارها زندگی می گذرانند. خانواده عقاب ها در تندوره کم نیستند؛ عقاب طلایی، شاهی و دشتی. خوب که دقت کنید و حوصله هم داشته باشید هدهد هم می توانید ببینید. کبک هم به وفور در تندوره زندگی می کند. پرنده ها به همین چند گونه ختم نمی شوند. فهرست بلند بالایی از آنها قابل مشاهده است.

اگر به پارک تندوره رفتید باید مراقب مارها هم باشید. 5 گونه مار سمی در تندوره زندگی می کنند. در کنار مار، سوسمار و لاکپشت هم وجود دارد. یکی از جاهایی که می توان در آن پلنگ را دید بین پاسگاه های محیط بانی چلمیر و شکرآب است. اگر برف باریده باشد رد پای پلنگ روی برف دیده می شود. به لحاظ پوشش گیاهی نیز تندوره دارای درختچه های گوجه، آلبالوی وحشی، شیرخشت، زرشک و همچنین انواع علوفه است و البته همچون سایر مناطق حفاظت شده خراسان گیاهان دارویی متنوع را می توان به وفور و بی زحمت در این پارک یافت.