ترموستات، انواع و کاربردهای آن

دماپا یا ترموستات دستگاهی است برای نگه داشتن دمای یک سامانه در یک محدوده مشخص. این کار به ‌وسیله کنترل شارش انرژی گرمایی به درون یا به بیرون از سامانه صورت می‌گیرد.

به عبارتی دیگر کنترل کننده الکتریکی خودکار است برای تنظیم دما در فضای بسته، معمولا آن را به دستگاه های گرم یا سرد ساز متصل می کنند، تا با قطع و وصل دستگاه، آن فضا را در دمای تنظیم شده ثابت نگه دارد. هنگامی که دما به نقطه تنظیم برسد، ترموستات مدار برقی دستگاه را قطع می کند و وقتی دما 3 الی 5 درجه از نقطه تنظیم پایین تر رود، دوباره مدار را وصل می کند و دستگاه روشن می شود. فاصله قطع و وصل ترموستات تکبان بنا به سفارش مشتری بین 1 الی 10 درجه قابل تنظیم می باشد.

موارد کاربرد ترموستات

به طور کلی ترموستات برای تنظیم درجه حرارت مایعات، گازها و جامدات در دستگاه های گرم یا سردساز در بخش های مختلف زیر مورد استفاده قرار می گیرد:
صنعتی: اعم از گلخانه ها، گرم خانه، کوره، دیگ های بخار و اتوکلاوها و …
ساختمان: در بخش تاسیسات اعم از شوفا‍‍‍ژ خانه های مرکزی و کنترل دما در سیستم های هواساز، چیلر و فن کوئل و …
لوازم خانگی: در لباسشویی، ظرفشویی، سرخ کننده ها، سماور برقی، فرهای برقی، آبگرمکن برقی و گازی و …

کار ترموستات در موتور چیست؟

ترموستات وسیله ای است برای تنظیم درجه حرارت موتور اتومبیل که بطور خودکار گرمای موتور را در حد ایده آل که حدود 85 درجه است نگه می دارد. برای عملکرد درست موتور، دمای آن باید در محدوده معینی نگه داشته شود سرد بودن موتور باعث می شود که غلظت روغن بالا رود و روانکاری قطعات به خوبی صورت نگیرد و گرم بودن بیش از حد آن هم باعث می شود روغن خیلی رقیق شود و خاصیت روان کنندگی خود را از دست بدهد بنابراین ضرورت کامل دارد که دمای موتور در حد 85 در جه سانتیگراد نگه داشته شود.

نصب ترموستات

ترموستات دستگاهی یک بار مصرف و غیرقابل تعمیر می باشد در موقع نصب باید علامت فلش روی آن دقت شود و اگر ترموستات در محدوده درجه حرارت مجاز تعیین شده باز و بسته نشود و موتور خیلی داغ و یا سرد باشد باید فورا آن را تعویض کرد.

انواع ترموستات

ترموستات الکترومکانیکی: این نوع ترموستات با استفاده از فرمان حسگر حرارتی توسط یکسری رابط مکانیکی به میکروسوئیچ، سبب قطع و وصل مدار الکتریکی می شود محصول این نوع تکنولوژی دارای عمری طولانی است. ترموستات الکترومکانیکی دارای دو نوع حسگر دما می باشد. یک نوع آن بر اساس اصل انبساط مایع عمل می کند. این سیستم حرارتی که diastat نامیده می شود و با نام ترموستات مویین نیز شناخته شده است، شامل: سنسور یا حسگر، لوله مویین و دیافراگم می باشد. هنگامی که دمای سنسور بالا می رود مایع از طریق لوله مویین به داخل دیافراگم رفته و ایجاد انبساط کاری (Working distention) می نماید. به وسیله این انبساط کاری کلید فنری (Snap action) به کار می افتد که می تواند مدار را باز کنند یا ببندد. نوع دیگر توسط انبساط فلز؛ که ترموستات بایمتال نامیده می شود، مستقیماً با انبساط فلز، کلید فنری عمل می کند.

ترموستات الکترونیکی: این نوع ترموستات فرمان دریافت شده از سنسور دمایی را توسط جریان الکترونیکی به یک رله مینیاتوری منتقل و سبب قطع و وصل جریان الکتریکی می شود.

ترموستات فانوسی: ترموستات فانوسی در قدیم مورد استفاده قرار  می گرفت و در داخل آن الکل بود زمانی که الکل گرم می شد انبساط پیدا می کرد.

ترموستات مومی: در ترموستات مومی کپسولی وجود دارد که درون آن موم یا پودری از کریستال های مخصوص قرار داده اند که در اثر افزایش درجه حرارت منبسط شده و پیستون متصل به آن را حرکت داده و دریچه ترموستات را باز می کند و زمانی که درجه حرارت موتور پایین است آب سرد ناشی از آن، موم یا کرستال ها را منقبض کرده  و فنر ترموستات دریچه را می بندد.

انواع ترموستات ها از نظر محل نصب

ترموستات ها از نظر محل نصب، نوع عملکرد، فصل سالی، نوع سنسور، رنج کاری، تعداد مراحل کار و از نظر حرارت به انواع مختلفی تقسیم می شوند.
از نظر محل نصب: به انواع اتاقی، کانالی، مستغرق و جداری تقسیم می شوند.
از نظر نوع عملکرد: به انواع قطع و وصلی و تدریجی تقسیم می شوند.
از نظر حرارت: به انواع حرارتی و برودتی تقسیم می شوند.
از نظر رنج: به زیر صفر و بالای صفر تقسیم می شوند.
از نظر تعداد مراحل کار: به یک مرحله ای، دو مرحله ای و پله ای (استپ کنترل) تقسیم می شوند.
از نظر نوع سنسور: به بیمتالی، فانوسه ای، رئوستا و دیافراگمی تقسیم می شوند.
از نظر فصلی: به سه نوع تابستانی، زمستانی و دو فصلی تقسیم می شوند.