چرا گردشگری صلح آفرین است؟

گردشگری آزاد و پایدار می تواند نیرویی برای صلح محسوب شود و مکانیزم هایی را ایجاد می کند که در سطح فردی و اجتماعی بر افزایش ثبات اثر بگذارند.

در طول دهه گذشته، جهان به طور فزاینده ای برحسب دسترسی به صلح، نابرابر شده است و کشورهایی که بیش ترین میزان صلح را دارند، از رونق بیشتری سود می برند. این در حالی است که آن دسته از کشورهای جهان که کمترین میزان صلح را دارند، درگیر خشونت و نبردهای بیشتری می شوند. هزینه های اقتصادی فراگیری خشونت بر اقتصاد جهان نیز به شدت افزایش یافته است. برآورد می شود هزینه خشونت در سال 2012 به حدود 13.7 تریلیون دلار و در سال 2014 به حدود 14.3 تریلیون دلار رسیده باشد که سهمی معادل با 13.4 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می دهد. در همین حال بسیاری از کارشناسان جهانی، گردشگری را عاملی برای توسعه صلح می دانند؛ تا جایی که شورای جهانی سفر و گردشگری در یک گزارش به بررسی آثار متقابل صلح و گردشگری پرداخته و نتایج یافته های خود را منتشر کرده است.

به گزارش این سازمان، مشارکت گردشگری در تولید ناخالص داخلی، از سال 2005 با متوسط جهانی 2.3 درصد رشد کرده و این در حالی است که هزینه کرد خارجی در گردشگری به طور متوسط با نرخ 2.3 درصد در هر سال افزایش داشته است. افزون بر این موارد، ورود مسافران بین المللی در جهان از متوسط جهانی 828 میلیون نفر در سال 2005 افزایش یافته و به حدود 1.184 میلیارد نفر در سال 2015 رسیده است. از همین رو است که گردشگری می تواند به عنوان منبع مهم درآمد و اشتغال برای بسیاری از کشورها تلقی شود؛ به ویژه آن دسته از کشورها که در نیمکره جنوبی جهان قرار گرفته اند.

چرا گردشگری صلح آفرین است؟

براساس گزارش شورای جهانی سفر، گردشگری آزاد و پایدار می تواند نیرویی برای صلح محسوب شود و مکانیزم هایی را ایجاد می کند که در سطح فردی و اجتماعی بر افزایش ثبات اثر بگذارند. گردشگری آزاد ورود گردشگران، ایده ها و فرهنگ ها را تسهیل می کند و این امر به نوبه خود می تواند تحمل و ظرفیت را میان افراد بالاتر ببرد. علاوه بر این، توریسم می تواند روابط دیپلماتیک بهتر را تسهیل کند و روابط تجاری میان کشورها را بهبود بخشد؛ امری که در نتیجه بردباری سیاسی را نیز بیشتر خواهد کرد. از سال 2008، روند جهانی در زمینه پایداری و آزاد بودن گردشگری شاهد بهبودهایی بوده است. در سال 2015، اسپانیا، فرانسه، آلمان، ایالات متحده آمریکا، ایتالیا، بریتانیا، اتریش، یونان، استرالیا و مکزیک 10 کشور برتر براساس آزاد بودن گردشگری شناخته شدند. 10 کشوری نیز که کمترین میزان پایداری و آزادی را در گردشگری داشتند، عبارت بودند از کشورهای جنوب صحرای آفریقا شامل آنگولا، رواندا، توگو، بنگلادش، اتیوپی، بنین، موزامبیک، تانزانیا، بورکینافاسو و نیجریه. در همین زمان، جهان به مکانی که کمتر صلح آمیز است و نرخ جرم و جنایت در آمریکای لاتین افزایش یافته، تبدیل شده است. علاوه بر این، مرگ و میر در میان نبردها و درگیری های داخلی در جنوب صحرای آفریقا نیز رو به فزونی گذاشته است.

کاهش میزان صلح داخلی در کشورها، منجر به افزایش تعداد پناهجویان شده است. طبق برآوردهای سازمان ملل متحد بیش از 50 میلیون نفر در حال حاضر یا پناهجو هستند یا اشخاصی محسوب می شوند که محل زندگی خود را از دست داده اند؛ رقمی که بالاترین سطح از زمان جنگ جهانی دوم به این سو است. از سوی دیگر، صلح در جهان به طور نامتوازنی توزیع شده است. در حالی که اروپا سطوح بالایی از صلح را تجربه می کند، در خاورمیانه روند تخریب ادامه یافته و شکاف بین بیشترین و کمترین مناطق صلح آمیز جهان افزایش یافته است. به رغم اینکه شاخص جهانی گردشگری در فاصله سال های 2008 تا 2015 افزایش یافته است، در کشورهایی که درگیری در آنها به صورت فزاینده رشد کرده است، این رشد مشاهده نشده است.

یافته های گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری حاکی از آن است که کشورهایی که صنایع گردشگری پایدار و آزادتری دارند، تمایل بیشتری به صلح دارند. افزون بر این، در کشورهایی که دچار درگیری های خشونت بار نیستند، پایداری گردشگری و آزادی آن ارتباط مثبتی با صلح داشته و نسبت به چنین وقایعی مقاوم هستند، این در حالی است که در کشورهایی که در آن ها صلح وجود ندارد، گردشگری پایدار و آزاد حتی نسبت به فعالیت های خشونت آمیز و درگیری ها، آسیب پذیر است. شاخص گردشگری، پیش بینی کننده خوبی برای صلح یک کشور و برای تمام سطوح خشونت و درگیری محسوب می شود. اروپا و آمریکای شمالی به طور کلی بهترین عملکرد را در زمینه گردشگری و شاخص های صلح جهانی دارند و این در حالی است که جنوب صحرای آفریقا و آسیای جنوبی بدترین عملکردها را در این حوزه دارند.

رابطه دوسویه

تا امروز بررسی سیستماتیک کمی در مورد رابطه علّی بین گردشگری و خشونت و درگیری انجام شده است. برخی از تحقیقات و تحلیل های تجربی که در این زمینه انجام شده است، نشان می دهد گردشگری از پیامدهای صلح چگونه بهره مند می شود. در واقع طبق تحقیقات، آزاد بودن و پایداری بخش گردشگری بر سطح خشونت و درگیری ها نیز اثرگذار است. نتایج تحلیل ها نشان می دهد در برخی موارد شاخص گردشگری یک پیش بینی کننده خوب برای سطوح آینده صلح است و همچنین سطوح کلی خشونت و درگیری را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. طبق همین تحقیقات، بهبود یک واحدی شاخص گردشگری در سال منجر به کاهش 0.03 درصدی در نمره مربوط به شاخص صلح جهانی در طول دو سال می شود.

مطالعه موردی بوسنی و قرقیزستان

در این خصوص، بوسنی و هرزگوین و جمهوری قرقیزستان می توانند نمونه های خوبی برای بررسی باشند؛ دو کشوری که تاریخچه اخیرشان پر از درگیری و نبرد بوده و زیر ذره بین گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری قرار گرفته اند. اگرچه بوسنی و هرزگوین دیگر در فهرست کشورهای جنگ زده و درگیر نبرد سازمان ملل قرار ندارد، جمهوری قرقیزستان همچنان در آن فهرست جای دارد؛ به خصوص از سال 2014 که اعتراضات به فساد دولتی و رکود اقتصادی در این کشور رو به فزونی گذاشت. این وضعیت روی گردشگری آنها نیز اثرگذار بوده است. شاخص گردشگری بوسنی و هرزگوین بین سال های 2008 تا 2015 چیزی در حدود 43 درصد رشد کرده است. این در حالی است که مشارکت گردشگری در تولید ناخالص داخلی این کشور در طول این دوره زمانی نسبتا پایدار و در محدوده 2.5 درصد باقی مانده است. از سوی دیگر، مشارکت گردشگری در اشتغال این کشور از 2.7 درصد افزایش یافته و به 3 درصد رسیده و ورود گردشگران بین المللی به این کشور تا 64.3 درصد افزایش یافته است. پاره ای از چنین رشدی به دلیل فرآیندهای تسهیل ویزا و ویزای رایگان در این کشور بوده که از 45 کشور در سال 2008 به 90 کشور در سال 2014 رسیده است.

شاخص جهانی تروریسم در این کشور بین سال های 2008 تا 2014 کاهشی 49.5 درصدی نشان می دهد. این در حالی است که در طول همین دوره، جمهوری قرقیزستان از نظر شاخص گردشگری 22.2 درصد کاهش داشته است و علاوه بر این نماگرهای اقتصادی و گردشگری آن نیز دچار افول شده اند. مشارکت گردشگری در تولید ناخالص داخلی از حدود 2.25 درصد در سال 2008 به 1.5 درصد در سال 2014 رسیده و اشتغال آن نیز در این بخش از 1.85 درصد در سال 2008 به 1.5 درصد سال 2014 کاهش یافته است. موانع اصلی در توسعه صنعت گردشگری در این کشور را می توان فصلی بودن گردشگری، بازار محدود، کمبود منابع انسانی شایسته، فقدان تجهیزات اقامتی مدرن کافی و آشوب و ناآرامی سیاسی دانست. تهدیدات افراط گرایان تکفیری نیز در این کشور افزایش یافته و شاخص تروریسم را بالا برده است. مشاهده روند این دو کشور نشان دهنده وجود رابطه مثبت بین گردشگری و صلح است که می تواند بر وضعیت اقتصادی افراد نیز اثرگذار باشد. هرچند در برخی کشورها رشد گردشگری بر میزان افزایش صلح نیز تاثیرگذار بوده است که یک دلیل آن می تواند بهبود وضعیت اقتصادی و رفاهی مردم و ذی نفعان کلان در این منطقه باشد.

نویسنده: امیر شاملویی