دید و بازدیدی از اماکن تاریخی و باستانی شهرستان خواف

در ادامه برنامه های گردش در شهر خواف (خواف گردی) و آنطور که اعلام شده بود ساعت یک بعد از ظهر زمان حرکت اتوبوس ها به سمت خواف بود. من به همراه دوستان خودمان را به مجتمع ورزشی شهید بهشتی رساندیم. بسیاری از دوستان، همنوردان و همشهریانی که قبلا نیز در این برنامه ها شرکت داشتند را دیدم و خیلی خوشحال شدم که سلامت و روبراه هستند و بار دیگر افتخار همراهی با ایشان را دارم. بالاخره با دو ساعت تاخیر مشهد را به سوی خواف ترک کردیم.

ساعت 19:30 در خواف بودیم. پس از اتمام مراحل ثبت نام که در اداره ورزش و جوانان خواف صورت پذیرفت، برای اسکان به هنرستان کارودانش امام رضا (ساختمان شماره 1) انتقال داده شدیم. پس از انجام کارهای شخصی لازم و صرف شام در کنار دوستان و همشهریان درگزی ام شب خوبی را گذراندم. آخر شب هم با دوست عزیزم عماد در محوطه بزرگ حیاط نیم ساعتی قدم زدیم و راجع به صعود و برنامه های فردا صحبت کردیم.

ساعت 7:00 صبح روز پنج شنبه سوم اسفندماه پس از خوردن صبحانه، برای بازدید از آثار باستانی و تاریخی شهر خواف سوار اتوبوس ها شدیم. بازدید از اماکن تاریخی و جذابیت های گردشگری خواف از بهترین بخش هایی بود که توی برنامه کلی گنجانده شده بود. ابتدا دیداری داشتیم از مزار شهدای گمنام شهرستان خواف! بنای این مکان در حال ساخت می باشد ولی از اسکلت بندی و کارهای صورت گرفته روی آن مشخص بود که پس از تکمیل شدن آرامگاه زیبایی خواهد شد. بین ساعت های 7:30 تا 8:15 دقیقه در مدرسه غیاثیه خرگرد بودیم که قدمت آن به قرن نهم هجری بر می گردد.

مدرسه غیاثیه خرگرد در روستای غیاثیه در 5 کیلومتری جنوب شرقی خواف و بر سر راه تربت حیدریه در فاصله 146 کیلومتری مشهد قرار گرفته است. این روستا زادگاه وزیر مقتدر شاهرخ، غیاث الدین پیر احمد خوافی بانی مدرسه غیاثیه، است. زمان ساخت این بنا بین سال های 842 تا 847 هجری می باشد. مدرسه غیاثیه توسط قوام الدین شیرازی و پسرش غیاث الدین ساخته شده است. این بنا را می توان آخرین بنای با عظمت دوران تیموریان قلمداد کرد و در عین حال شاید بتوان آن را نماینده کامل معماری دوره تیموری به شمار آورد.

بنای غیاثیه دارای صحن چهار ایوانی است که اطراف آن 32 حجره برای استفاده طلاب در دو طبقه ساخته شده است. در دو طرف در ورودی نیز یک مدرس و یک مسجد احداث گردیده است. اما مهم ترین ویژگی این بنا استفاده گسترده از کاشی معرق جهت پوشش دیوارهاست و به این لحاظ در زمره شاهکارهای قرن نهم هجری است.

بازدید از آسبادهای نشتیفان هم در زمانبندی برنامه جای گرفته بود. این بازدید بین ساعت 8:30 الی 9:30 انجام گرفت.

وجه تسمیه نشتیفان به علت شدت وزش بادهای موسمی در آنجاست و نزدیک به 6 قرن است که به این نام خوانده می شود و چون این منطقه در معرض نیش “طوفانهای بسیار شدید” بوده، در ابتدا آن را نشتیفان می نامیدند. یکی دیگر از علل این نامگذاری، وجود آسیبادهای فراوانی است که در آن وجود دارد که با فرم و فن ویژه ای ساخته شده است که به طور یقین از ابتکارات صنعتی مردم خواف بوده و از نظر معماری بسیار ارزشمند و دیدنی است. آسیبادهای موجود دارای قدمتی دیرینه هستند.

نشتیفان درست در مسیر وزش بادهای 120 روزه قرار دارد. این باد در بهار از ارتفاعات پر برف و سرد کوه بابا در سلسله جبال هندوکش می وزد و با شتاب بسیار جای هوای گرم و سبک شده کویر نمک را پر می کند که در اصطلاح محلی به باد کوه معروف است و در واقع شاخه ای است از باد معروف 120 روزه سیستان که از اواسط اردیبهشت شروع شده و تا اوایل پاییز ادامه دارد. این باد با قدرتی بسیار، مداوم و شبانه روزی می وزد و می تواند آسیبادها را با سرعتی بسیار به چرخش درآورد.

بخش قدیمی شهر نسبت به دیگر سطوح اطراف تا حدی پست تر است. در حال حاضر هم صدای چرخ برخی از آسیبادها به گوش می رسد؛ آسیبادهایی که احیای دوباره آنها می تواند باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی شود. علاوه بر حدود 40 آسیباد موجود در منطقه نشتیفان، در مناطقی از قبیل سنگان، برآباد و خرگرد نیز آسبادهایی وجود دارند.

درباره پیدایش آسیبادها اطلاعات دقیقی در دست نیست. اغلب مورخان که در طول قرون متمادی به ایران سفر کرده اند، ساخت آنها را قبل از فتح ایران به دست مسلمان ها ذکر می کنند و حتی برخی پا را فراتر نهاده و آنها را به 1700 سال قبل از میلاد مسیح مربوط می دانند. قدیمی ترین و موثق ترین مرجعی که وجود آسیباد را قبل از اسلام در ایران اثبات می کند، تاریخ ابن خلدون است.

عدم وجود همیشگی باد در طول سال یک مشکل عمده در استفاده از آسیبادها بوده است. ولی اهالی نشتیفان در گذشته برای رفع این مشکل هم تدبیری اندیشیده بودند؛ آنها در فصولی که باد آرامی در منطقه می وزید از آب رودخانه های جنوب نشتیفان برای حرکت آسیاب های آبی استفاده می کردند. امروزه بقایای آسیابهای آبی در نشتیفان قابل مشاهده است. این آسیبادها در گذر تاریخ مهم ترین عامل بقای شهر بوده است.

هر مسافر، گردشگر یا فرد غیربومی از دیدن مردم مهمان نواز، مهربان، خونگرم، مسئولان پر تلاش، بچه های دوست داشتنی شهرستان خواف کیفور خواهد شد. عاشق یکرنگی و سادگی و مهرشان شدم. پس از پایان برنامه گردشگری به سالن همایش های ارشاد شهر رفتیم تا در مراسم افتتاحیه صعود سراسری کوهنوردان خراسان به قله بزه شرکت کنیم.