طوفان فکری (Brainstorming) موقعیتی است که در آن گروهی برای به وجود آوردن ایده های جدید حول یک موضوع مشخص گرد هم می آیند. این افراد با استفاده از قوانینی که موانع را بر می دارد، افراد را به سوی فکر کردن آزادانه و خلق ایده ها و راه کارهای جدید و بی شمار می کشانند.
مشارکت کنندگان با خطور کردن ایده ها به ذهن شان آن ها را با صدای بلند اعلام می کنند و سپس روی ایده های مطرح شده کار می کنند. همه ایده ها نوشته می شوند اما نقد نمی شوند فقط زمانی که مدت طوفان مغزی تمام شد، تمامی ایده ها مورد بررسی قرار می گیرند.
تعریف های دیگر
– طوفان فکری فرآیند تولید ایده های جدید است.
– طوفان فکری یک تکنیک جمعی است که با گردآوری تمام ایده های اعضای آن یک گروه را به یافتن راه حلی برای یک مشکل مشخص وا می دارد.
– طوفان فکری، استفاده از قوانین و تکنیک های مشخصی است که ایده های جدید را بر می انگیزد و به وجود می آورد، ایده هایی که در شرایط عادی هیچ گاه به وجود نمی آیند.
– طوفان فکری به شما کمک می کند به ایده های جدید دست پیدا کنید؛ نه تنها به ایده های جدید دست می یابید بلکه این کار را خیلی آسان و بدون تلاش انجام می دهید.
تاریخچه طوفان فکری
الکس اوزبورن، مدیر اجرایی شرکت تبلیغاتی «BBDO» در کتابی که با عنوان «تفکر خلاق» در سال 1953 منتشر کرد، رویکرد منحصر به فردی را پایه گذاری کرد که تکنیک اصلی آن «طوفان فکری» بود. این کتاب باعث رواج اصطلاح طوفان فکری شد. از آن زمان به بعد سایر افراد بر روی این تکنیک کار کرده و آن را بهبود بخشیده اند. در این شیوه تلاش می شود با اتکا به تفکر خلاق، راه حلی برای مشکل پیدا شود.
در شیوه الکس اوزبورن، شرکت کنندگان برای حل مسئله یا موضوع مورد سؤال، آنچه را که به ذهن شان می رسد فی البداهه بیان می دارند، حتی اگر عجیب و غریب به نظر آید. نقطه قوت این شیوه آن است که ممکن است در میان نظرهای مختلف چند اظهارنظر مفید باشد یا به دستیابی به یک نظر سودمند بینجامد. در مرحله بعد اظهارنظرهای جمع آوری شده تجزیه و تحلیل و ارزیابی و بهترین نظر انتخاب می شود.
طوفان فکری پیشرفته
نگرش معمول به طوفان فکری، جمع شدن گروهی از مردم است که در فضایی گرد هم می آید و ایده هایی را که به ذهن شان خطور می کند، مطرح می کنند، اما در شیوه پیشرفته که به نوعی در ادامه مدل سنتی عمل می کند، این روند آسان تر و مؤثرتر است.
طوفان فکری پیشرفته از روش های متداول طوفان فکری استفاده می کند تا ایده های اصلی تر و مؤثرتری را تهیه کند. معمولا این جلسات را یک تسهیلگر اداره می کند، فردی که هدف جلسه را برای مشارکت کنندگان توضیح می دهد و قوانین اصلی را تشریح و هماهنگی های لازم را انجام می دهد. در کنار این فرد ممکن است شخص دیگری باشد که از روند جلسه یادداشت برمی دارد و همه ایده های جلسه را مستند می کند. نکته اصلی این جلسات این است که هیچ ایده ای آن قدر ساده نیست که قابل بررسی نباشد.
تکنیک طوفان فکری زیبانما (کالئیدوسکوپ)
1. ایده های اولیه ایجاد یک جلسه طوفان فکری
این جلسه همراه با یک نفر تسهیلگر که مراحل یک جلسه مشخص را توضیح می دهد، شروع می شود. این جلسه شبیه سایر جلسات طوفان فکری به اجرا درمی آید که در آن حضار ایده های خود را به نوبت یا به طور تصادفی با یکدیگر در میان می گذارند. تسهیلگر می تواند از روش های معمول طوفان مغزی در این جلسه استفاده کند.
2. طوفان فکری خاموش
مرحله طوفان فکری خاموش، مرحله ای است که در آن تمامی اعضای مشارکت کننده در جلسه از گفتگو باز می ایستند و درباره ایده ها با خود فکر می کنند. تسهیلگر می تواند از یک زنگ یا روش دیگری استفاده می کند تا شروع و انتهای این بخش از جلسه را اعلام کند. علاوه بر این مشارکت کنندگان باید به این فکر کنند که چه ایده هایی ممکن است به ذهن سایر افراد بیاید و آن ها را یادداشت کنند. شکل ایده آل آن این است که مشارکت کنندگان راجع به ایده های تک تک افراد فکر می کنند.
مشارکت کنندگان باید از این روش فکر کردن عمیق برای تصور ایده های افراد با توجه به اطلاعاتی که از آن ها دارند، بهره ببرند و حدس بزنند مغز سایر افراد چطور فکر می کند. در واقع هر مشارکت کننده ای برای لحظاتی در قالب فرد دیگری فرو می رود و به عبارتی پا در کفش دیگری می کند.
در این مرحله مشارکت کنندگان سعی می کنند از زاویه دید خود، چشم اندازهای احتمالی دیگری را با توجه به افرادی که در این گردهمایی شرکت کرده اند، طراحی کند. همه افراد هم زمان در این مرحله با هم فکر می کنند. در این حالت می توانید تنوع ایده ها و چشم اندازهای متفاوت را همانند یک زیبانما در این جلسه مشاهده کنید. هر مشارکت کننده باید علاوه بر افکار خودش فهرستی از ایده ها همراه با نام سایر افراد را نیز ارائه دهد.
3. ارائه ایده های طوفان فکری
در این بخش از جلسه هرکدام از افراد ایده های خود و حدسیاتی را که درباره ذهن دیگران داشته اند، می خوانند یا به نمایش می گذارند. در طول ارائه ایده ها سایرین فقط به حرف فرد مورد نظر گوش می دهند و تسهیلگر می تواند اعضای مشارکت کننده را برانگیزد تا حین بیان ایده های سایر افراد یادداشت هایی بر دارند.
4. بحث پیرامون ایده های جلسه
در دنباله ایده های مطرح شده، جلسه به سوی بحث بر سر جزئیات ادامه پیدا می کند. در این جلسه مشارکت کنندگان به بحث بر سر این موضوع می پردازند که چرا و چگونه درباره نظرات و ایده های دیگران فکر می کنند. هر مشارکت کننده درباره حدسیات بقیه اظهارنظر خواهد کرد و آن را تأیید یا تصحیح می کند.
نکات برجسته و نتیجه گیری های مشارکت کنندگان از طریق تسهیلگر یا فرد دیگر یادداشت می شود. مشارکت کنندگان هم یادداشت های خود را ارائه می کنند که هم می تواند دربردارنده مدل های ذهنی خود آن ها و هم بازنگری های درباره ایده بقیه باشد. این مرحله کمک می کند نواحی پنهان آگاهی های موجود گشوده شود و درکی بهتر، روابط و ارتباطات بهتر، کار گروهی و هم کاری ها را به وجود آید.
در انتها باز می توان این روش را به همین ترتیب تکرار کرد، به طوری که شرکت کنندگان بتوانند بهتر و عمیق تر به تفکرات خود بپردازند.
منبع: Businessballs ، ترجمه از: زیبا مغربی
درود. به نکته جالبی اشاره کردید، همه ایده ها نوشته می شوند اما نقد نمی شوند فقط زمانی که مدت طوفان مغزی تمام شد، تمامی ایده ها مورد بررسی قرار می گیرند.
به نظرم حسن طوفان فکری به همینه که در پایان نقد و بررسی انجام بشه. چون وقتی قبل از پایان تایم مورد نظر نقد انجام بشه شاید جسارت اظهار ایده و نظرهای بعدی از شخص یا اشخاص دیگر گرفته بشه.