سایت کوچ سرفینگ (CouchSurfing) دوازده سال پیش همزمان با آغاز ظهور بسیاری از وب سایت های مرتبط با گردشگری پا به عرصه ظهور گذاشت.
ایده کوچ سرفینگ این است که گردشگران، با اقامت در منزل افراد بومی، در دنیایی دوستانه تر، تجربیاتی ناب کسب می کنند که با پول قابل خریدن نیست. مهمان نوازی ایرانی، سبب شد تا کوچ سرفینگ با وجود تذکرهای امنیتی و وجود قوانین نوشته و نانوشته، در ایران نیز توسعه پیدا کند و تعدادی از گردشگران خارجی، اسکان در خانه های مردم محلی را جایگزین اسکان رسمی کنند. کوچ سرفینگ اما، کج دارومریز راه خود را در ایران رفته و برای خود جایگاهی هر چند اندک باز کرده است.
چالش های اقامت های غیررسمی
یکی از مهم ترین چالش های اسکان غیررسمی به وسیله کوچ سرفینگ، رعایت نکردن ضوابط مرسوم این فعالیت در کشور است که به زعم برخی، منطبق با سیاست های کلان کشور نیست. به عنوان نمونه راهنمایان تور موظف هستند هرگونه اتفاق مشکوک را به سازمان گردشگری گزارش دهند و مراکز اقامتی نیز، باید جزئیات اسکان مسافران خارجی خود را روزانه به اداره اماکن نیروی انتظامی ارائه دهند. بالطبع این ضوابط، آزادی اسکان غیررسمی در کوچ سرفینگ را به راحتی هضم نخواهد کرد و هر از چند گاهی خبرهای ممنوعیت کوچ سرفینگ در کشور به گوش می رسد.
جدا از این مباحث، هتلداران و آپارتمان داران به نوعی مخالفان شدید این وب سایت هستند و کوچ سرفینگ را گاه بلای جان خود می دانند. بعضا در اتحادیه های هتلداران بحث هایی در خصوص چالش های اقتصادی کوچ سرفینگ صورت پذیرفته است. حساسیت جامعه هتلداران کشور گاه از صنف خود و سازمان خارج شده و منجر به افزایش حساسیت ارگان های امنیتی کشور نسبت به کوچ سرفینگ نیز می شود.
به گفته هتلداران، کوچ سرفینگ ستم بسیاری بر صنعت هتلداری کشور روا داشته و منجر به از دست دادن گردشگران ثروتمند غربی می شود. این البته تنها یک نگاه و رویکرد به موضوع است. به این موضوع جور دیگری نیز می توان نگریست. اگر کمی مهربانانه تر به کوچ سرفینگ نگاه کنیم، درمی یابیم که این وب سایت مزیت هایی نیز برای رشد گردشگری ایران دارد؛ مزیت هایی که حتی می تواند هتلداران را نیز منتفع کند.
هتلداران خوب می دانند که گردشگرانی که از کوچ سرفینگ استفاده می کنند غالبا جوانانی هستند که اگر کوچ سرفینگ نباشد از عهده سفر به ایران بر نمی آیند یا اگر هم برآیند، در هتل های کم ستاره یا مهمان پذیرها اقامت می کنند. در واقع مشتری های خارجی اصلی هتل های سه، چهار و پنج ستاره، غالبا گردشگران مسن تری هستند که با تور به ایران سفر می کنند نه گردشگران جوانِ انفرادیِ کم درآمد و ماجراجو. بنابراین، هتل ها بی دلیل نگران از دست دادن مسافران خود هستند؛ چه آنکه اصولا بازار هدف آنها متفاوت است.
نکته دیگر اینجاست که رشد فزاینده گردشگری ورودی کشور پس از برجام، گاه از ظرفیت اتاق های خالی اقامت رسمی در کشور پیشی می گیرد و اگر هتل های چهار و پنج ستاره وعده داده شده هم به زودی ساخته شوند، باز سنخیتی با این گروه از گردشگران ندارند. با این همه برخی شاید معتقد باشند که گردشگران استفاده کننده از کوچ سرفینگ ممکن است آسیب های مالی به هتل های کم ستاره و مهمانپذیرها وارد آورند. اما باید گفت صاحبان این هتل ها و مهمانپذیرها باید مشکل را در جایی دیگر جست و جو کنند. امکانات سایت کوچ سرفینگ به گونه ای است که گردشگر از پیش می تواند میزبان خود را ببیند، مکانش را بشناسد، نظرات سایر گردشگران را در مورد او و مکانش بخواند و با اطلاعاتی کامل به خانه وی برود. اما همان گردشگر از وضعیت بهداشتی، راحتی خواب و رفتار کارکنان هتل های کم ستاره و مهمانپذیرها اطلاعی ندارد. بسیاری از این اقامتگاه ها جایی در شبکه های اجتماعی سفر یا وب سایت های جهانی رزرو سفر ندارند و صرفا از طریق وب سایت های ایرانی قابلیت رزرو دارند. بالطبع گردشگران آشنایی کافی با وب سایت های ایرانی نداشته و گاه هیچ گونه دسترسی اطلاعاتی به این گونه اقامتگاه ها ندارند.
فواید کوچ سرفینگ
و اما پاسخ به این سوال که چگونه کوچ سرفینگ می تواند محرکی هرچند اندک، برای رشد گردشگری در کشور باشد؛ آمارها نشان می دهد حدود 80 درصد از گردشگران خارجی ورودی به ایران از طریق تبلیغات دهان به دهان با کشور ایران آشنا شده اند. ظهور شبکه های اجتماعی و وب سایت ها و وبلاگ های متعدد سبب شده تبلیغات دهان به دهان الکترونیکی سهم بالایی از این نوع تبلیغات را به خود اختصاص دهد.
جوانان ماجراجویی که کوچ سرفینگ را برای یافتن میزبان خود انتخاب می کنند، به میزان کافی حوصله نوشتن و انتقال اطلاعات سفر خود به دیگران را دارند. اینها پول ندارند در هتل چهار ستاره بخوابند اما به قدر کافی حوصله و هیجان دارند تا خاطرات خود را از طریق وبلاگ های شخصی یا وب سایت ها و شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارند. اینها هستند که ایران را آن طور که ما ایرانی ها می شناسیم می بینند. همین ها هستند که چهره واقعی ایران را به اشتراک می گذارند و اتفاقا گردشگران پا به سن گذاشته غربی، خاطرات سفر اینها را بیشتر از اخبار رسمی و کاتالوگ های تبلیغاتی باور دارند. حال این گردشگران مسن و اتفاقا پولدار غربی هستند که با خواندن روایت های منتشر شده از سفر به ایران، به این کشور سفر کرده و اتفاقا در هتل های چهار و پنج ستاره اقامت می کنند.
هزینه-فایده وب سایت کوچ سرفینگ در ایران نشان می دهد اگرچه این سبک اقامت اثرات مستقیم منفی بر اقتصاد گردشگری و به ویژه هتلداری کشور دارد، اما اثرات غیرمستقیم و القایی آن به گونه ای است که تاثیر مستقیم منفی را کاملا تحت الشعاع قرار می دهد.
نویسنده: عادل نیکجو
