آشنایی با کرم ایزینیا فوتیدا

خداوند بیش از 3000 نوع کرم خاکی آفریده است که چند نوع آن با مابقی تفاوت دارد، مابقی با تولید مثل سالی یک بار، مبادرت به شخم زدن و جابجایی خاک می‏ کنند و لیکن چند نوع معدود دیگر با ویژگی خاصی نجات دهنده محیط زیست انسان‏ها و تامین کننده غذای سالم آنها هستند، یکی از این‌ها، کرم خاکی آیزینیا فوتیدا Eisenia Foetida است که در زبان فارسی به کرم قرمز خاکی حلقوی بارانی و در سطح بین‏ المللی به کرم قرمز کالیفرنیایی Red Worm California معروف است.

این کرم با تولید مثل هر هفته، با ویژگی داشتن 70 درصد پروتئین در مقایسه با 22 درصد پروتئین گوشت قرمز یعنی بیش از سه برابر و همچنین دارای امگا 3 یکی از مخلوقات نادر خداوند از لحاظ مواد غذایی می‌باشد. علاوه بر این فضولات این کرم کودی بنام کود ورمی‌کمپوست با خواص منحصر بفردی است که در ادامه خواص آن ارائه خواهد شد. این کرم در سال 1942 میلادی شناسایی شده است و از سال 1979 میلادی با آن کسب و کار می‏ شود.

مشخصات فیزیکی:
قرمز مایل به قهوه‌ای رنگ
1.5cm – 4.5 cm طول
0.5gr – 2.1gr وزن
3 تا 6 سال دوره زندگی

زیستگاه اصلی کرم Eisenia Foetida
کرم آیزینیا فوتیدا قادر به تحمل دما و یا گرمای زیاد و یا کم نیستند، بطوری که در سرمای زیر نقطه یخبندان در طی چند ساعت همگی آنها از بین می‌روند. همین طور بیشتر آنها در صورتی که حرارت محیط به مدت چند روز به بیش از 25 درجه سانتی‌گراد برسد قادر به ادامه زندگی نخواهند بود و معمولا برای مقابله با حرارت‌های نامتناسب به دالان‌های زیرزمینی خود پناه می‌برند.

شرایط آب و هوایی فصول مختلف در واکنش عمودی و افقی کرم‌های خاکی دخالت مستقیم داشته و نه تنها در یک دوره سالیانه بلکه در طول شبانه روز نیز تعداد فعالیت و حرکت عمودی و افقی آنها اختلافات زیادی از خود نشان می‌دهند. به طوری که در طول شبانه روز هنگام طلوع و غروب آفتاب فعالیت کرم‌ها در سطح خاک بیشتر می‌شود و به همین ترتیب در فصولی که آب و هوا تعادل بیشتری دارند، تعداد و جمعیت کرم‌های خاکی در سطح افزایش یافته و در مقابل در فصولی که شرایط نامناسب می‌شود این جانوران دوره‌های سکون اختیاری برای خود انتخاب می‌کنند.

در ماه‌های دی و بهمن و ماه‌های تیر تا شهریور کرم‌ها عمق بیشتری را برای زندگی خود انتخاب می‌نمایند.

مصارف کرم Eisenia Foetida
در اکثر کشورها از کرم ایزینیا فوتیدا به دلیل داشتن پروتئین 70 درصدی در موارد زیر استفاده می‏ شود:
1. مصرف پروتئینی انسانی: در سایر کشورها از جمله در کشور آمریکا غذای مصرفی مردم است همانند انواع کنسرو جهت سالاد، غذاهای پختنی، انواع نوشیدنی و … به عنوان مثال از گران ترین غذاهای فروشگاه‌های زنجیره‏ای مک دونالد می‌باشد، با توجه به فرهنگ ما استفاده از آن هدف نمی‏ باشد.

2. مصرف پروتئینی حیوانی: با توجه به ازدیاد جمعیت و نیاز مردم به مواد پروتئینی سالم، تولید و پرورش دام، طیور و آبزیان، کرم ایزینیا فوتیدا نقش اساسی در تامین نیازهای مردم و تقویت بنیه اقتصادی روستاییان و کشاورزان را دارد. در این میان تغذیه دام، طیور و آبزیان با کرم خاکی به عنوان ماده غذایی دارای پروتئین زیاد باعث افزایش کیفیت محصولات شده و نیاز کشور به واردات محصولاتی چون دان مرغ، انواع مکمل‌های غذایی دام و آرد ماهی را کاهش می‌دهد. از این گونه برای اولین بار در قرن 18 میلادی برای تغذیه دام و طیور استفاده شد.
امروزه در تغذیه مرحله لاروی آبزیان، تمایل به استفاده از غذای زنده وجود دارد، زیرا در بسیاری از موارد، دانش بشری هنوز قادر به تامین مصنوعی کلیه نیازهای غذایی لارو نبوده و پوشش این نیاز با غذای زنده راه حل مطلوب و مطمئنی است. مهم ترین غذای زنده مصرفی کرم‌خاکی است که درصد پروتئین آن بیش از سایر گونه‌هاست و علاوه بر آن دارای امگا3 نیز می‌باشد.
استفاده از این گونه کرم خاکی نظیر کرم ایزینیا فوتیدا به جای محصولات جانبی علاوه بر افزایش درصد رشد و کیفیت گوشت، از نظر اقتصادی نیز به‌صرفه‌تر است و تولید آن نیاز کشور به واردات محصولات فوق را که از زمان هجوم شانه دار ژله‌ای به دریای خزر و کاهش کیلکا به عنوان ماده اصلی آرد ماهی و افزایش قیمت آرد ماهی و واردات آن را به همراه داشته است، کاهش می دهد.

3. به عنوان مواد اولیه در تولید لوازم آرایشی و بهداشتی: کرم ایزینیا فوتیدا به دلیل داشتن پروتئین و امگا3 فراوان به عنوان یکی از مواد اصلی تشکیل دهنده محصولات آرایشی و بهداشتی می‌باشد. در سال 1985 شرکت DOVE برای اولین بار استفاده از کرم ایزینیا فوتیدا را در محصولات خود آغاز نمود و اولین سری محصولات خود با عنوان جوان کنند‌گان پوست در سال 1987 به بازار عرضه نمود، اما هم اکنون بیشتر شرکت های پیشتاز در این صنعت با تولید انواع شامپو، صابون، کرم، انواع پودرهای روشن کننده و تقویتی و … استمرار به تولید با این کرم را در دستور کار خود قرار داده اند. در این بین می‌توان به محصول شرکت Face-Lift با نام تجاری G2G اشاره نمود که یکی از گران قیمت‌ترین محصولات آرایشی جهان می‌باشد.

4. به عنوان مواد اولیه در تولید دارو: از جمله یکی از مهم ترین مصارف جدید کرم ایزینیا فوتیدا که به کمک صنعت داروسازی و پزشکی آمده تولید محصولات دارویی و پزشکی می باشد، که داروهای مکمل غذایی، انواع آرامش بخش‌ها، داروهای ضد سرطان را شامل می‌شود.

فضولات کرم Eisenia Foetida
کرم Eisenia Foetida، در روز بیش از وزن خود غذا می‏ خورد و 60 تا 90 درصد آن را به فضولاتی به نام کود ورمی کمپوست تبدیل می‏ کند و این کود دارای حداقل 5 خاصیت زیر است:
1. بی بو است.
2. مانع از ایجاد علف هرز می‏شود.
3. استفاده از کود ورمی کمپوست، کیفیت محصولات کشاورزی را نسبت به کود شیمیایی عملا حدود 50 درصد و کمیت (تعداد در واحد سطح) آنها را نیز چیزی در حدود 20 تا 70 درصد افزایش می‏ دهد، و به علاوه مشکلات مربوط به باقی ماندن کود شیمیایی در مواد غذایی را ندارد. با توجه به تولید حدود 100 میلیون تن تولیدات کشاورزی در سال 1386، معادل 20 میلیون تن افزایش محصول بدون هزینه در پی خواهد داشت.
4. بدلیل خاصیت اسفنجی کود ورمی کمپوست تولید شده در نگهداشت آب و آزاد سازی تدریجی آب موجود، از این کود به همراه فنّاوری خاص، اقدام به بارور نمودن و حاصلخیزی زمین‏ های شوره‏زار، شیمیایی شده،‌ کوهپایه و غیرقابل کشت می ‏شود.
5. از همه مهمتر، بدلیل فقدان هر نوع مواد شیمیایی، محصول کشاورزی تولیدی با استفاده از کود ورمی کمپوست، ارگانیک است و قیمت محصول کشاورزی ارگانیک در سطح جهانی، بین 2 تا 5 برابر قیمت محصول کشاورزی عادی است. این صنعت با توجه به اینکه در حفظ و استفاده بهینه از محیط زیست و کاهش هزینه‌های حمل و نقل و دفع زباله‌ها و فضولات نقش قابل توجهی دارد می‌تواند در پیشرفت اقتصاد و توسعه پایدار کشور بسیار مفید باشد. در حال حاضر کشورهای کانادا، ایتالیا، ژاپن، فیلیپین، آمریکا و هند کارخانه‌های زیادی را در زمینه این صنعت و مخصوصا سامانه‌های بازیافت در ابعاد وسیع به اجرا درآورده‌اند و از منافع آن بهره‌مند شده­اند. این صنعت در زمینه کشاورزی، باغداری و تولید چای کمپوست کاربردهای فراوانی دارد. هر کشور سالانه میلیون­ ها تن زباله تولید می ­کند که منبع بسیار با ارزشی برای تولید ورمی‌کمپوست و خلق ارزش است.

به عنوان مثال هند سالانه 25 میلیون تن زباله تولید می‌کند که درصد قابل توجهی از آن به کود ورمی‌کمپوست تبدیل می‌شود. هم اکنون در کانادا هر هفته 75 تن زباله توسط ورمی‌کمپوست بازیافت می‌شود. شرکت American Earthworm Company در سال 1978 اولین کارخانه خود را با ظرفیت 500 تن در ماه راه‌اندازی کرد و شرکت Aoka Sangyo Co. Ltd در ژاپن نیز سه کارخانه 1000 تن در سال دارد که ضایعات صنایع غذایی را به ورمی‌کمپوست تبدیل می‌نماید. در حال حاضر 3000 کارخانه ورمی کمپوست در ژاپن وجود دارد که هر یک ظرفیت 5 تا 50 تن در ماه دارند. اکنون نوبت ایران است تا وارد صنعت ورمی کمپوست و فنّاوری‌های تجاری آن شود.