ژئوپارک منطقه ای است با وسعت کافی که مرزهای آن به وضوح مشخص شده و چندین پدیده بارز زمین شناسی در محدوده آن قرار گرفته باشد.
کشور ایران از نظر دارا بودن شرایط و عوامل مختلف زمین شناسی، جزو یکی از دیدنی ترین کشورهای جهان به شمار می رود. ایران با طبیعت گسترده و بی نظیر، اقلیم متنوع و ویژگی های زمین شناسی گوناگون و تنوع زیست محیطی و فرهنگی، می تواند از پدیده های جغرافیایی در سراسر کشور به عنوان منابع و میراث زمین شناختی در قالب ژئوپارک های متعدد در راستای توسعه توریسم پایدار مورد استفاده قرار دهد.
پدیده های جغرافیایی و میراث طبیعی مانند غارها، تنگه ها، دره ها، ارتفاعات، مناطق فسیلی، دره های نشتی، شکاف های بزرگ زمین شناسی، گنبدهای نمکی، سازندهای زمین شناختی، گل فشان ها، جزایر و خورها، زمین های کارستیک، جنگل های حرا، انواع کانی ها، هرم های ماسه ای، دریاچه ها و تالاب ها، سواحل صخره ای-سنگی، معادن باستانی، کلوت ها و کویرها و غیره.
اثرات مثبت این نوع گردشگری عبارتند از: بهبود چشمگیر آگاهی های اجتماعی، آموزش رفتارهای صحیح زیست محیطی به افراد جامعه و جلب حمایت بشر آن ها از ذخایر ملی و طبیعت، تعامل و تبادل فرهنگی و رشد و توسعه اقتصادی.
به برخی از این پدیده های کم نظیر ایران می توان به شرح زیر اشاره کرد:
– بزرگ ترین اتاق دنیا در غار قوری قلعه پاوه
– ارتفاعات کلات (آبشار ارتکند) در خراسان رضوی
– پادگانه های آبرفتی سواحل خلیج فارس
– وجود مرتفع ترین هرم های ماسه ای و گرم ترین نقطه جهان در کویر لوت
– ستون های بازالتی سربیشه
– آثار بزرگ ترین لغزش های زمین در سمیره ایلام
– گل فشان های استان سیستان و بلوچستان
– افیولت سبزوار
– حوضه رسوبی کپه داغ
– قله دماوند به عنوان بلندترین قله مخروطی دنیا
– بالاترین دریاچه آب شیرین جهان در قله سبلان
– غار کتله خور
تعریف یونسکو از ژئوپارک
ژئوپارک منطقه ای است با وسعت کافی که مرزهای آن به وضوح مشخص شده و چندین پدیده بارز زمین شناسی در محدوده آن قرار گرفته باشد. این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع پیرامون خود نقش موثری ایفا کند. ژئوپارک ممکن است علاوه بر پدیده های زمین شناسی از آثار تاریخی، بوم شناسی، باستان شناسی و میراث فرهنگی و طبیعی دیگر برخوردار باشد. ژئوپارک قشم با دارا بودن پدیده های گوناگون زمین شناسی از چنین مزیتی برخوردار است.
قشم دروازه ژئوتوریسم ایران
با ایجاد رونق گردشگری، ژئوپارک و ژئوتوریسم می توانند نقش اساسی در اقتصاد کشور ایفا کنند. ژئوپارک قشم که در سال 2006 به ثبت شبکه جهانی ژئوپارک ها رسیده و نام ایران را در دنیا طنین انداز کرده با وسعت بیش از 30 هکتار در غرب جزیره قرار دارد.
در طول جزیره قشم از شرق به غرب، رشته کوهی قرار گرفته که ارتفاع آن به ندرت از سیصد متر تجاوز می کند. در ازای این رشته کوه تقریبا مساوی با طول قشم و در حدود یکصد و ده کیلومتر است. بخش غربی جزیره قشم از جاذبه های بی نظیر و با ارزش برخوردار است که مجموعه ای از پدیده های زمین شناسی زیبا مانند: گنبد نمک، غارهای نمک، چشمه های گوگردی، دودکش جن و تخت دیو، اشکال مختلف قارچی، کمانی، قلوه ای و … ستون های فرسایشی، ساحل نقره ای درخشان با ماسه یکنواخت، کانی های مرجانی، دره های شگفت انگیز و حیات وحش را در خود جای داده است.
ژئوپارک قشم دارای 8 سایت اصلی است که عبارتند از: تنگه چاهکوه، دره ستارگان، تنگه عالی، دره تندیس ها، دره شور، نمکدان، دولات و کورکو راکوه، این ژئوپارک تنها ژئوپارک خاورمیانه است. در حال حاضر تنها 17 کشور جهان ژئوپارک ثبت شده دارند که ایران یکی از آنهاست.
ژئوپارک قشم به عنوان یک سرمایه ملی مطرح می باشد. این ژئوپارک به دلیل واقع شدن در منطقه استراتژیک خلیج فارس و به دلیل قرار گرفتن بین ژئوپارک های شرق آسیا و اروپا موقعیت خاصی دارد. وجود 200 کیلومتر مربع جنگل های دریایی حرا که بزرگ ترین جنگل دریایی جهان است به اهمیت این ژئوپارک افزوده است. هدف اصلی از ایجاد چنین ژئوپارکی جذب گردشگر، شناساندن این منطقه به جهان و ایجاد پلی بین کشورهای جهان و منطقه و ایران است.
نتیجه گیری
نظر کارشناسان حرفه ای حاکی از آن است که در کشور ایران بالغ بر 400 جاذبه بالقوه طبیعی وجود دارد. متاسفانه هنوز اطلاعات جامعی از وضعیت ویژگی ها و کاربرد آن ها در سطوح مختلف محلی، ملی و بین المللی در دست نیست. وجود فصول چهارگانه، مرزهای طولانی آبی، جزایر، تنوع گیاهی، ژئوپارک ها، ایلات و اقوام مختلف زمینه طبیعت گردی را در کشور ایران فراهم کرده است.
صنعت گردشگری شتابان رو به پیش می رود. اطلاعات و تجارب سال های اخیر بیانگر آن است که با وجود موانع جدی فراروی توریسم، هیچگاه از آهنگ رشد این پدیده کاسته نشده است. هر ساله صدها میلیون گردشگر، میلیاردها دلار را در مسافرت های خود هزینه می کنند. سفر و تفریح، نیاز روز جامعه بشری شده است که هم گردشگران و هم جوامع میزبان و ساکنان محلی از آن بهره مند می شوند.
صرف نظر از منابع فراوان، جاذبه ها و قابلیت های بالقوه و گسترده ای که در سرتاسر کشور وجود دارد و گاه در برخی موارد و چه بسا در ابعاد بین المللی کم نظیر هستند، اما تاکنون زمینه لازم برای بهره برداری رسمی و فعال شدن آن ها فراهم نگردیده و اقتصاد محلی نیز نتوانسته است از قبل این ظرفیت ها بهره ای ببرد. تصویب مناطق نمونه گردشگری متعدد در استان ها و تعیین روستاهایی با عنوان هدف در گردشگری، برای بهره برداری به الزاماتی نیاز دارد که اگر در سطوح کلان و ملی چاره اندیشی نشود و به توقعات ایجاد شده پاسخ منطقی داده نشود، منجر به بی اعتمادی و سرخوردگی ساکنان مناطق مورد نظر می شود و از طرفی دیگر، نگرانی جدی وجود دارد که عده ای با هدف سوداگرانه و به دنبال صرفا منفعت طلبی کوتاه مدت، به تخریب غیرقابل احیاء منابع و محیط زیست بپردازند.
