کوهنوردان می دانند که صعود به ارتفاعات اگر بیش از 3000 متر باشد با مشکلاتی همراه است که از میان آن ها می شود به کوه گرفتگی حاد (AMS)، ادم مغزی ناشی از ارتفاع (HACE) و ادم ریوی ناشی از ارتفاع (HAPE) اشاره کرد.
مهم ترین علت این عارضه کاهش فشار هوا (و نه غلظت اکسیژن) است که باعث می شود میزان اکسیژن در هر تنفس پایین تر بیایید و البته نفوذپذیری مویرگ ها بیشتر می شود که باعث ایجاد چنین عوارضی می شود. علایم کوه گرفتگی اغلب به شکل سردرد، تهوع، برافروختگی، بی اشتهایی و خستگی است که سخت آزارنده است و لذت کوهنوردی را زایل می کند.
اما چه باید کرد؟ البته که بهترین کار پیشگیری است اما در صورت ابتلا باید درمان هم انجام شود.
پیشگیری از بیماری ارتفاع
پیشگیری از بیماری ارتفاع به دو دسته تقسیم می شود: وفق دادن (هم هوایی) مناسب و داروهای پیشگیری کننده.
چند راهنمایی جهت هم هوایی
اگر به ارتفاعات بیش از 3000 متری می روید، در هر روز تنها 300 متر ارتفاع خود را افزایش دهید و در ازای هر 1000 متر بالا رفتن یک روز استراحت کنید. به ارتفاع بالاتر بروید و در ارتفاع کمتر بخوابید. این روش توسط کوهنوردها بسیار زیاد استفاده می شود. شما می توانید در یک روز بیش از 300 متر بالا بروید و برای خواب به ارتفاعات پائین تر بر گردید.
اگر علایم خفیف بیماری ارتفاع را دارید، بالاتر نروید تا زمانی که علایم کاهش یابد. (بالا نروید قبل از این که علایم پایین بیاید.) اگر علایم افزایش یافت، پایین، پایین و پایین تر بروید. به خاطر داشته باشید که افراد مختلف با سرعت های متفاوت به محیط عادت می کنند. قبل از اینکه به بالاتر صعود کنید از اینکه همه افراد گروه به محیط عادت کرده اند اطمینان حاصل کنید.
آب کافی به بدن برسانید. عادت کردن به محیط (هم هوایی با محیط) معمولا با از دست دادن مایع همراه است. بنابراین شما باید مایع زیادی بنوشید تا آب کافی به بدن شما برسد (حداقل 4-3 لیتر در روز) ادرار باید فراوان و شفاف باشد. به خودتان سخت نگیرید. تلاش بیش از حد در بدو ورود به ارتفاعات نداشته باشید. فعالیت های سبک در طول روز از خوابیدن بهتر است چرا که تنفس در طول خواب کاهش می یابد و علایم را وخیم تر می کند.
از مصرف دخانیات، الکل و دیگر داروهای آرام بخش شامل باربیتورات ها، مسکن ها و قرص های خواب اجتناب کنید. این آرامبخش ها تنفس را در طول خواب بیش از پیش کاهش می دهند و منجر به بدتر شدن علایم می شوند. تا زمانی که در ارتفاعات هستید، رژیم با کربوهیدرات بالا (بیش از 70 درصد از کالری از کربوهیدرات ها) داشته باشید. روند وفق دادن (هم هوایی) با آب رسانی ناکافی به بدن، تلاش بیش از حد و الکل و دیگر داروهای آرامبخش متوقف می شود.
داروهای پیش گیری کننده
1. دیاموکس یا (استازولامید) نوعی داروی ادرارآور است که با دفع بیکربنات از ادرار باعث ایجاد اسیدوز و جدا شدن راحت تر اکسیژن از گلبول ها می شود و دسترسی بافت ها به اکسیژن را تسهیل می کند. البته مکانیسم اثر دارو به درستی مشخص نیست.
از آنجا که برای تاثیرگذاری دیاموکس وقت لازم است توصیه می شود که 24 ساعت قبل از رفتن به ارتفاع مصرف شود و حداقل برای 5 روز در ارتفاعات بالاتر مصرف ادامه یابد. دوز پیشنهادی داروی مصرفی برای پیشگیری 125 میلی گرم هر 12 ساعت و برای درمان 250 میلی گرم هر 12 ساعت است. هر چند که ممکن است به دوز بالاتری نیاز باشد.
معمولا مصرف استازولامید اثرات جانبی ای مانند: سوزش و مورمور لب ها و نوک انگشتان و دفع ادرار بیشتر را به همراه دارد. این اثرات جانبی احتمالا در روزهای بعدی کاهش می یابند. اثرات جانبی با قطع دارو، از بین می روند.
2. همچنین می توان از قرص دگزامتازن با دوز 2 میلی گرم هر 6 ساعت (برای پیشگیری) یا 4 میلی گرم هر 6 ساعت (برای درمان) بهره برد.
3. در بعضی مطالعات استفاده از داروی گیاهی جینکوبیلوبا توصیه شده است. همچنین می توان از کپسول های قابل حمل اکسیژن هیپرباریک نیز بهره برد.
منبع: انجمن پزشکی کوهستان ایران
