بایدهای یک برنامه گروهی تور طبیعت گردی

یکی از موارد مهمی که در حرکت های دسته جمعی و به خصوص مسافرت ها و برنامه های جهانگردی باید به آن توجه شود؛ نحوه چینش افراد است. چیدمان افراد می تواند منجر به رسیدن به اهدافی از جمله موارد زیر گردد:

1. ایجاد حداکثر امنیت برای افراد
2. تسلط کامل بر محیط و همه افراد گروه
3. رسیدن به سرعت حرکت مناسب

دستورالعملی که در ادامه ذکر می شود برای رسیدن به یک برنامه منظم و دقیق در حرکت های گروهی تیم است. در شرایطی که شما یک برنامه گردشگری در داخل شهر و یا یک برنامه کوهنوردی سبک دارید شاید به این دستورالعمل ها احتیاج زیادی نداشته باشید. اما تصور کنید شما قصد یک عبور چند روزه از یکی از جنگل های بکر شمال یا یک برنامه سیاحتی دیدنی های کویر را دارید. آن وقت مطمئن باشید که در صورت نداشتن تجربه در این زمینه دچار مشکلات فراوان خواهید شد.

قبل از آنکه به سراغ چیدمان گروه برویم، لازم است ابتدا مسئولیت های مختلف مورد نیاز در یک گروه را بررسی کرده و توضیح مختصری در مورد آنها ارایه دهیم. توضیح در این مورد به این دلیل لازم است که در بحث جانمایی افراد به آن نیاز خواهیم داشت.

نیاز به مسئولین مختلف: در صورتی که افراد تیم شما بیش از 4 یا 5 نفر باشد ناگزیر از انتخاب مسئول برای وظایف مختلف خواهید بود. تقسیم وظایف باعث ایجاد نظم و دقت در همه امور و همچنین جلوگیری از فراموش شدن نکات مختلف می شود. هر گروه نیاز به چندین مسئول مختلف دارد که در ادامه به بررسی آنها پرداخته می شود.

سرپرست: در درجه اول اهمیت کسی باید سرپرستی گروه را بر عهده بگیرد. سرپرست گروه یعنی همه کاره گروه؛ دستور او باید اطاعت شود به همین خاطر معمولا باتجربه ترین افراد برای این مسئولیت انتخاب می شوند. علاوه بر تجربه، توانایی بدنی و توانایی غلبه بر شرایط دشوار از دیگر توانایی های سرپرست می باشد.

راهنما: راهنما کسی است که قبلا میسر مسافرت را طی کرده و با آن آشنایی کامل داشته باشد. علاوه بر آشنایی با مسیر؛ راهنما باید دارای قدرت ذهنی و حافظه نسبتا خوبی باشد تا در شرایط خاص به سرعت بتواند مسیر را بیابد. گاهی مواقع مسیر مورد نظر قبلا توسط هیچ کدام از افراد گروه و حتی راهنما طی نشده است؛ به همین دلیل لازم است راهنما آشنایی کامل با نقشه خوانی، استفاده از قطب نما و همچنین استفاده از GPS  داشته باشد.

مسئول تدارکات: یکی دیگر از مسئولیت هایی که در برنامه های چند روزه، لازم به تعریف است؛ مسئولیت تدارکات گروه می باشد. وظیفه این مسئول، برنامه ریزی و تهیه مواد خوارکی برای طول مسافرت و همچنین تجهیزات مرتبط با آن است. این مسئولیت معمولا چند روز قبل از برنامه تعریف شده تا مسئول بتواند متناسب با نیاز اقدام به تهیه و تدارک ملزومات نماید. این وظیفه نیز معمولا به افراد باتجربه سپرده می شود، چه بسا که هرگونه اشتباه در محاسبات می تواند به قیمت گرسنه و تشنه ماندن افراد شود.

مسئول فنی: این مسئولیت معمولا در برنامه های کاملا تخصصی مانند کوه نوردی های حرفه ای تعریف می شود و فرد مسئول لازم است احاطه کاملی به دانش های گسترده ای از برنامه جاری داشته باشد.

مسئول امداد و کمک های اولیه: این مسئولیت معمولا به یک پزشک، پرستار و یا کسی که دوره های امداد را گذرانده باشد سپرده می شود و تنها تجربه داشتن در این زمینه کفایت نمی کند. شخص باید دارای تسلط روحی بالا برای مواجهه با شرایط خطرناک باشد و بتواند در بدترین شرایط با خونسردی کامل با مشکلات دست و پنجه نرم کند.

عقب دار: در شرایطی که امکان قطع ارتباط بصری و شنوایی بین افراد گروه وجود دارد؛ منفک شدن افراد از تیم می تواند خطرات زیادی ایجاد نماید؛ به همین دلیل معمولا مسئولیتی به عنوان عقب دار تعریف می شود تا همواره مسئول گروه با دیدن او اطمینان حاصل نماید که همه افراد حاضرند. عقب دار نباید به هیچ عنوان به کسی اجازه جدا شدن از گروه را بدهد و در شرایط اضطراری، خود نیز در کنار وی بماند. بین عقب دار و سرپرست (یا راهنما) باید وسیله ارتباطی (رادیو، موبایل، چراغ قوه، سوت) وجود داشته باشد تا در شرایط خاص بتواند به سرعت موضوع را به آنها اطلاع دهد.

جانمایی افراد
قرار گرفتن افراد و مسئولین مختلف در یک گروه به جهت رسیدن به اهداف ذکر شده در ابتدای بحث لازم است. هرکدام از افراد و مهم تر از آن مسئولین در یک برنامه گروهی دارای جای خاص هستند و برای تحقق اهداف گروه باید به آن متعهد باشند. جانمایی افراد کاملا به شرایط آب و هوایی، روشن و تاریک بودن هوا، امن و نا امن بودن منطقه و… بستگی دارد که در ادامه سعی می کنیم مهم ترین این موارد را بررسی کرده و موقعیت های دیگر را بر عهده خوانندگان محترم بگذاریم.

الف) شرایط امن و هوای روشن: شرایط امن؛ شرایطی است که احتمال خطر چه از جانب دشمن انسانی و حیوانی و چه از لحاظ دشمن های طبیعی (مانند باتلاق) خطری متوجه شما نباشد. در این شرایط چیدمان تا حدی بدون نظارت سخت گیرانه انجام می شود. کافی است راهنما در جلو و عقب دار تیم نیز آخر از همه حرکت کند و بقیه افراد نیز می توانند به تناوب در میان گروه جابجا شوند.

نکته مهم در این شریط این است که هر نفر در همه شرایط باید مراقب نفر جلو و پشت سر خود باشد. چیدمان ستونی در این شرایط بهترین پیشنهاد است. در حرکت ستونی سرعت تیم کم نشده و افراد با نظارت بیشتری بر یکدیگر می توانند حرکت کنند. علاوه بر این در صورت به وجود آمدن مشکل خاصی؛ تنها یک یا حداکثر دو نفر از افراد دچار مشکل می شوند.

ب) شرایط امن و هوای تاریک: در شرایطی که محدوده دید افراد کم می شود؛ به تناسب آن خطر افزایش پیدا کرده و به همین دلیل لازم است تدابیر مناسبی اندیشیده شود. در این شرایط باز هم حرکت در یک ستون پیشنهاد می شود؛ اما بر خلاف شرایط روشن و امن؛ آزادی عمل کمتری باید به افراد داده شود و فاصله آنها به نحوی باشد که کاملا یکدیگر را در تاریکی زیر نظر داشته باشند.

باز هم راهنما؛ پیش از همه در حرکت است و عقب دار در انتهای گروه و سرپرست در میان گروه قرار می گیرد. امدادگر نیز بهتر است در یک سوم انتهای گروه قرار گیرد تا هم در امنیت بالاتری باشد و هم در اسرع وقت بتواند به همه افراد کم رسانی کند. حرکت در تاریکی شب بهتر است بدون هیچ منبع نور مصنوعی صورت گیرد. استفاده از چراغ قوه، چراغ های گازی و نفتی و… شاید به نظر امنیت بالاتری ایجاد کند؛ اما مشکل این است که چشمان شما به تاریکی عادت نمی کند و تنها قادر به دیدن محدوه ای خواهید شد که منابع نوری شما روشن کرده اند و در شرایطی که لازم باشد جای دیگری را ببینید نخواهید توانست. این نکته حائظ اهمیت است که چشمان انسان برخلاف تصور قادر به دیدن در شب نیز هست. انعکاس نور شهرها، نور مهتاب و ستاره ها باعث می شود که کمتر انسان بتواند شب کاملا تاریک را ببینید.

ج) شرایط نا امن و هوای روشن: این شرایط معمولا به شرایطی اطلاق می شود که دشمن خارجی وجود دارد. حال متناسب با اینکه دشمن از نوع انسانی است، حیوانی و یا طبیعی باید تصمیم متناسب اتخاذ نمود. در شرایط دشمن انسانی و یا حیوانی؛ بهترین گزینه؛ همان روشی است که نیروهای نظامی در مناطق ناشناخته برای پیشروی استفاده می کنند. گروه ها به صورتی حرکت می کنند که بیشترین پوشش را برای هم ایجاد نمایند. معمولا در این شرایط گروه ها چهار نفری است. راهنما و سه نفر دیگر به صورت زیر در کنار هم قرار می گیرند.

چیدمان حرکت در شرایط نا امن و هوای روشن: مزیت این چیدمان در آن است که همه افراد دارای پوشش نسبی هستند. باید توجه داشت که انسان بدون چرخاندن سر می تواند زاویه حدود 120 درجه را زیر نظر داشته باشد؛ بر همین اساس همه افراد در چیدمان بالا در موقعیتی هستند که زیر نظر بقیه افراد قرار دارند.

البته در شرایط جنگی جهت حمله و دفاع تعریف می شود که در بحث ما نیاز زیادی به آن وجود ندارد. در شرایطی که امکان حمله حیوانات وحشی از یک جهت خاص وجود دارد؛ سه نفر در جهتی قرار می گیرند که تسلط بیشتری بر اوضاع ایجاد نمایند. در صورتی که تعداد افراد گروه شما ضریبی از چهار باشد؛ گروه های چهار نفری می توانند به صورت زیر در کنار هم قرار گیرند.

چیدمان دیگر برای تعداد افراد بیشتر: چیدمان دیگری نیز برای حرکت وجود دارد گاهی مواقع مناسب تر به نظر می رسد. به طور مثال برای شرایطی که تعداد افراد گروه؛ ضریبی از چهار نیست و یا اشخاص ضعیف و یا مهمی در گروه وجود دارد می توان از روش های زیر استفاده نمود.

در این شرایط عاقلانه ترین کار؛ توقف پیشروی و استراحت است. اما زمانی که چاره ای جز حرکت وجود ندارد، روش های حرکت همانند قسمت قبل پیشنهاد می شود. در آن روش ها، همه افراد کاملا یکدیگر را پوشش می دهند و به محض بروز هر گونه مشکلی، بقیه افراد نیز به سرعت باخبر می شوند. تنها تفاوت در این شرایط؛ کم کردن فواصل است تا کم شدن محدوده دید جبران شود.

ه) کویر و باتلاق: کویرها و باتلاق ها از جمله مکان هایی هستند که باید با احتیاط فراوان و بدون هیچ گونه ریسک از آنها گذشت. نحوه چیدمان حرکت در این مناطق باید به نحوی باشد که حداقل تعداد نفرات در معرض خطر قرار گیرند. به همین دلیل معمولا در این شرایط چیدمان ستونی با فاصله پیشنهاد می شود. رعایت فاصله در این شرایط بسیار حائظ اهمیت است و عددی که پیشنهاد می شود در حدی است که تنها راهنما در معرض خطر قرار داشته و علاوه بر این در اسرع وقت کمک رسانی به او امکان پذیر باشد.

منبع: انجمن پزشکی کوهستان ایران