11 سپتامبر برابر با 75 مین سالروز نخستین صعود قله کوه خان تنگری مرتفع ترین کوه کشور قزاقستان است. خان تنگری با ارتفاع 7010 متر بلندترین کوه کشور قزاقستان و در جنوب یخچال اینلچیک شمالی قرار دارد.
کوه خان تنگری همچون هرمی سه وجهی است که از شمال و جنوب غربی به صورت دیواره ای و از سمت جنوب شرقی توسط یخچالی طویل محصور شده. جنس سنگ این کوه گرانیت سیاه است و از ارتفاع 6200 متر به بالا شکل آن تغییر کرده و به صورت سنگ های آهکی زردرنگ در می آید و این رنگ غروب خان تنگری را چون مشعلی آتشین نشان می دهد. بومیان محلی معتقدند ارواح شب هنگام بر فراز کوه آتش می افروزند و همان ها نام کوه را خان تنگری به معنای سلطان ارواح نهاده اند.
نخستین بار در سال 1931 کوهنوردانی از اکراین موفق شدند از طریق یخچال اینلچیک جنوبی و دهلیز جنوبی خود را به تیغه غربی کوه رسانده و از آن طریق قله کوه را فتح کنند. مسیر جنوبی در خاک قرقیزستان بوده و بسیار خطرناک و بهمنی است.
در 1975 روس ها از طریق جبهه شمالی این کوه و پس از دستیابی به قله فرعی چاپایف به ارتفاع 6195 متر توانستند خود را به گردنه غربی رسانده و از این راه که با جبهه جنوبی مشترک است قله را صعود کنند. این مسیر به رغم درگیری با سنگ و یخ و شیب های تند و بهمنی تنها مسیر عادی در قزاقستان است، که همه ساله کوهنوردان بسیاری از آن طریق به قله کوه یورش می برند.
در نهایت دشوارترین و سرسخت ترین جبهه کوه دیواره شمالی آن است که به رغم دشواری نتوانسته از گزند کوهنوردان جسور بلوک شرق در امان باشد و نزدیک به 7 مسیر بر روی آن گشوده شده است.
خانتنگری، تنها در سال های 1988 و 2001 توسط کوهنوردان روس و قزاقستان در زمستان فتح شده است.
در ترجمه نام خان تنگری یک اشتباه تاریخی رخ داده است. اولین بار که مرحوم عمیدی این اسم را برای سایتش ترجمه کرد از یک سایت ترجمه داخلی استفاده کرد و چون این سایت این ترجمه را با اندیشه های اسلامی و یکتاپرستی ایران همگون ندانست یک فرار به جلو کرد و اسمی ظاهرا مشابه اما در اصل غلط را برای آن در نظر گرفت.
تنگری، در ترکی ازبکی و قرقیزی و یا همان تانگری و تانری که ما در آذربایجان به کار می بریم به معنی خداست. حتما تاکنون فامیلی تاریوردی یا تاریداد را شنیده اید که در ایران هم بین ترک ها زیاد وجود دارد. خان پیشوندیست که مضاف الیه را به صدر می رساند. مثل پیشوند شاه در فارسی (شاهرگ یعنی بزرگ ترین رگ، شاه باغ یعنی باغی به غایت بزرگ و …).
خان تانگری یعنی بزرگ ترین خدا. در واقع بومیان آسیای میانه به چند خدا اعتقاد داشتند و هنوز باقی مانده های شمن ها در بین ترکان آسیای میانه چندخدایی هستند.
منبع: وبلاگ کوه قاف
