نارین قلعه یا نارنج قلعه، قلعه ای باستانی در شهر نائین است، که گمان می رود مرکز اداری و نظامی شهر بوده باشد.
نارین قلعه یا نارنج قلعه، قلعه ای باستانی در شهر نائین در استان اصفهان است. این بنا درست در مرکز بافت تاریخی شهر نائین و در بین محله های قدیمی یعنی باب المسجد، کلوان، نوآباد واقع شده و قدیمی ترین بنای شناخته شده در بافت تاریخی شهر نائین و از جاهای دیدنی نایین است.
پیشینه نارین قلعه
از مهم ترین و قدیمی ترین بناهای شهر، «نارین قلعه» یا «نارنج قلعه» بنا بر نوع مصالح و سبک بنا، می تواند مربوط به دوران پارتیان یا دوران ساسانیان باشد و احتمالا آتشگاه بوده است و از آن به عنوان دژ یا کهن دژ شهر استفاده می شده است. به ویژه آن که این بنا درست درمیان بافت تاریخی نائین قرار گرفته است.
درباره کارکرد نارین قلعه اطلاع صحیحی در دست نیست. اما گمان می رود این قلعه، همراه با فضای اطراف، مرکز اداری و نظامی شهر بوده باشد. متأسفانه امروزه از این بنا چیزی جز چند دیوار خشتی و بقایای یک قلعه عظیم باقی نمانده است.
دور تا دور نارین قلعه در قدیم خندقی احاطه کرده بودند که از پایین ترین قسمت خندق تا بالاترین قسمت بنا در قدیم ۵۰ متر ارتفاع داشته است و بنای مذکور به صورت چند ضلعی بوده که چندین برج در گوشه اضلاع آن قرار داشت.
جنگ امیر مبارزالدین محمد آل مظفر و ملک اشرف چوپانی در این قلعه روی داد.
نارین قلعه نائین در منابع
مدارک و منافع متعدد به شهرهایی اشاره می کنند که قلعه هایی مانند نارین قلعه داشته اند.
اصطخری در کتاب خود از وجود ۵۰۰۰ قلعه در شهرها و کوه های پارس خبر داده و در کتاب خود به آتشکده ای اشاره می کند که در بالای این قلعه وجود داشته است. با توجه به این مطلب احتمال اینکه نارین قلعه در قبل از اسلام محل نگهداری آتش بوده است وجود دارد.
علاوه بر اصطخری نیز، حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ ه.ق دور این قلعه را ۴۰۰۰ گام ذکر کرده، و بنا بر گفته معاونت معرفی و آموزش اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان، مقدسی هم در قرن سوم از این بنا به عنوان یک اثر قبل از اسلام نام برده است.
بنای تاریخی نارین قلعه به شماره ۴۱۷۷ مورخ ۶۵/۸/۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گشته است.
