مجسمه کوهنورد میدان دربند، همیشه شاهد رفت و آمد کسانی است که برای کوهنوردی، گردشگری، طبیعت گردی و … به ارتفاعات تهران می روند؛ اما شاید کمتر کسی از ماجرای ساخت این مجسمه خبر داشته باشد.
حدود 50 سال است که مجسمه سه متری نصب شده در دربند، نماد کوهنوردان ایرانی است. مجسمه ای که بسیاری از کوهنوردان خاطرات شان از ورزش را با او به یاد می آورند و سال هاست که استوار، به تماشای رهگذران ایستاده است.
سابقه ساخت این مجسمه به سال 1337 بر می گردد. در این سال کوهنوردان با سابقه کشور پیشنهادی را مبنی بر ساخت و نصب یک مجسمه با موضوع کوهنوردان ایرانی به فدراسیون کوهنوردی دادند. سرهنگ بیات که در آن سال ها رییس فدراسیون کوهنوردی بود با این پیشنهاد موافقت کرد و با همکاری و حمایت مالی شهرداری تهران کار ساخت مجسمه آغاز شد.
سرهنگ بیات، امیر شاه قدمی را به عنوان مدل به استاد رضا لعل ریاحی، مجسمه ساز و استاد دانشکده هنرهای زیبا معرفی کرد. شاه قدمی حدود 8 ماه و روزی هفت ساعت نزد ریاحی می رفت و به شکلی که گفته شده بود، ژست می گرفت تا پیکر مجسمه تراشیده شود.
اولین بار در سال 1338 مدل گچی این مجسمه در میدان نصب شد، اما زمستان همان سال به دلیل بارندگی و یخ زدگی، بخش هایی از مجسمه آسیب دید. در سال 1341 مدل سیمانی مجسمه ساخته و جایگزین مجسمه قبلی شد. بعدها به مجسمه رنگ مسی زده شد و سال هاست که در میدان دربند پابرجا و نماد کوهنوردان ایرانی است.
امیر شاه قدمی (معروف به شاه بابا) در سال 1309 در قوچان متولد شد. او سال ها مربی کوهنوردی، چتربازی و اسکی بود. شاه قدمی در 17 سالگی وارد ارتش شد. هنگامی که سرباز بود با درجه «گروهبانی» به دانشگاه نظامی مرکز آموزشگاه کوهستانی پیوست و ورزش کوهنوردی را از آنجا شروع کرد. وقتی در ارتش خدمت می کرد و در دانشگاه نظامی بود، کوهنوردی را فرا گرفت و حدود 15 سال بعد هم چتربازی و اسکی را فرا گرفت.
او در طول فعالیت ورزشی خود، افتخارات بسیاری را با فتح قله های مختلف کسب کرد، اما آنچه که نام این کوهنورد ایرانی را سر زبان ها انداخت همکاری او در عملیات نجات یک فروند هواپیمای آمریکایی سقوط کرده در قله زردکوه بود. این اتفاق در سال 1340 و در ارتفاع 3870 متری افتاد که نتیجه آن نجات افراد درون هواپیما بود.
شاه قدمی حادثه زردکوه را این گونه شرح داده است: «هواپیمای آمریکایی به دلیل مه آلوده بودن هوا به قله زردکوه برخورد کرده و بدون آنکه آتش بگیرد واژگون می شود. این اتفاق در زمستان رخ داد و پیش از اینکه به ما مأموریتی داده شود، چتربازی از آلمان را برای نجات سرنشینان این هواپیما فرستادند. اما خود امدادگر آلمانی هم زمانی که می خواهد فرود بیاید، چترش به صخره گیر می کند و آویزان در هوا می ماند. سرانجام ارتش ایران به من و آقای نورایی دستور نجات آن ها را داد.
ماموریت حدود یک هفته طول کشید. هنگام مأموریت در رسانه ها شایعه شد که شاه قدمی فوت کرده است. پس از آنکه شاه متوجه شد زنده هستیم، ما را به کاخش دعوت کرد و از سوی رئیس جمهور وقت آمریکا (کندی) مدال لیاقت به ما اهدا شد.»
این کوهنورد ایرانی در اردیبهشت ماه سال 1391 به دلیل کهولت سن درگذشت. یادش گرامی.
بسیار عالی.
خدایش بیامرزد