ستاره شمردن و گشت و گذار در آسمان شب و احساس آرامش عمیق و گشودگی ای را که از آن عمق و وسعت حاصل می شود همه کمابیش در طول زندگی خود تجربه کرده اند. در این میان گروهی به تجربه و گاه به گاه و در حد وقتی که آسمان صاف و بی ابر و شب فراغتی دست دهد با چشم غیرمسلح بسنده می کنند.
برای بعضی اما این آرامش و اشتیاق، آن قدر عمیق و ماندگار است که جاذبه اش آنها را در پی خود می کشاند تا چشم ها را از زمین و زیبایی های آن گردانده و بر آسمان بدوزند. به دور از ازدحام جمعیت و نور و دود بار می بندند و به دل کویر یا هر آن کجایی که بتوان از آنجا به آسمان نزدیک تر شد، می روند و به تماشای آسمان می نشینند.
«گردشگری نجوم» در ایران چنان نوپا و لرزان است که قابل مقایسه با آنچه در کشورهای دیگر مانند شیلی، کانادا یا نیوزیلند شکل گرفته و در جریان است، نیست. به عنوان مثال در شیلی هم به لحاظ طبیعی شرایط رصد فراهم است؛ یعنی سایت ها در ارتفاع بالایی از سطح دریا قرار گرفته اند (به طوری که در بعضی مناطق بالاتر از ارتفاع ابرها واقع شده اند) و هم اینکه پارک های ملی و مناطق حفاظت شده که به لحاظ دوری از منابع نوری بهترین مکان برای رصد هستند، به این منظور مناسب سازی شده اند. این موضوع تا جایی پیش رفته است که بیشتر از 89 درصد کل رصدهای موفق دنیا در این کشور انجام می شود و به همین نسبت نیز گردشگری نجوم در این کشور رونق دارد.
اما به هرحال علاقه مندان این رشته در ایران نیز بیشتر در قالب NGOها و انجمن های مرتبط با منجمان آماتور، سایت هایی را تعریف کرده و کمابیش تورهایی را با هدف این نوع از گردشگری به راه انداخته اند.
در حال حاضر تورهای نجوم در ایران شرایط مناسبی ندارند و چیزی که بیشتر مدنظر است، تورهای رصدی است. در واقع 95 درصد سایت هایی را که در حال حاضر مقصد این نوع گردشگران هستند یک سری از انجمن های علمی و نجومی فعال، معرفی کرده اند و کشفیات اخترشناسان آماتور می باشند که ممکن است به لحاظ علمی چندان تایید شده نباشد.
مساله اصلی برای شناسایی و معرفی مکان های مناسب برای «توریسم نجوم» سایت هایی است که شرایط عمومی و تخصصی را هم برای گردشگری و هم رصد داشته باشند. کمترین آلودگی نوری (فاصله حداقل 100 کیلومتر از منبع نور قوی)، پایداری هوا (داشتن حداقل 250 شب صاف) و سایر ویژگی های تخصصی برای رصد باید برقرار و از سوی دیگر مقصد باید به لحاظ امنیت و شرایط عمومی برای استقرار گردشگران فراهم باشد.
پارک های ملی و مناطق حفاظت شده به لحاظ طبیعی مناسب ترین مکان ها در ایران برای این کار هستند؛ اما این مناطق چهارگانه، هم به دلیل عدم امنیت برای گردشگران و هم محدودیت های زیست محیطی موجود و برخی مشکلات دیگر، تا به حال نتوانسته اند نقشی را که باید در توسعه و رونق این توریسم تخصصی، ایفا کنند.
مهمترین عوامل تهدید کننده گردشگری نجوم کشور چه مواردی هستند؟
در هم تنیدگی گردشگری نجوم در طبیعت گردی، گردشگری ماجراجویانه و گردشگری آموزشی بیانگر نیازهای ویژه این نوع از گردشگری به زیرساختها و استانداردهایی است که با توجه به نوپا بودن آن بیشتر مورد غفلت واقع شده و منجر به کاهش کیفیت برگزاری تورهای نجوم گردیده است:
- عدم وجود سازمان متولی و صدور مجوزهای قانونی لازم برای برپایی گردشگری نجوم از مهمترین تهدیدات در عرصه استاندارد سازی تورهای گردشگری نجوم است.
- عدم آشنایی برخی از برگزارکنندگان تورهای گردشگری نجوم با نجوم، زیرساخت های اساسی و شرایط ویژه آن
- کمبود امکانات به سبب عدم وجود رصدگاه های استاندارد و مکانهای امن برای برپایی گردشگری نجوم
- عدم قیمت گذاری و مسئولیت در برابر تعهدات و کیفیت خدمات
- نبود کارشناسان حرفه ای در برخی از تورها و فاصله گرفتن از اصل اساسی تور در ترویج نجوم و آموزش
- عدم معرفی موسسات، شرکت ها و برگزار کنندگان این نوع از تورها از سوی دستگاه های متولی گردشگری کشور
- نبود زیرساخت های لازم در مقصد های شناخته شده گردشگری نجوم و معرفی این مقصدها بدون توجه به این مهم
- عدم آموزش های کافی مرتبط با طبیعت گردی و گردشگری مسئولانه
- نبود زیرساخت‌های حرفه‌ای در بهره برداری از تورهای گردشگری نجوم
- عدم وجود آئین نامه های مرتبط و لازم الاجرا از سوی دستگاههای متولی گردشگری کشور
- آلودگی نوری و بی توجهی به حل این معضل به عنوان تهدیدی برای توسعه پایدار گردشگری نجوم
منابع: دنیای سفر ، دنیای اقتصاد
