کوه المپوس بلندترین قله منظومه شمسی

کوه المپوس بزرگ ترین آتشفشان منظومه شمسی است. ستاره شناسان می گویند این کوه سرنخ هایی برای کشف تاریخ سیاره سرخ دارد.

مریخ جوان مکان شگفت انگیزی برای اکتشاف بوده است. سیاره سرخ پوشیده از رودخانه های جاری از آب و گدازه بوده است. آن زمان، چهار آتشفشان مریخ، از جمله کوه المپوس که همگی بلندتر از هر کوه روی زمین بودند، فعال بودند و جلوۀ هولناک و عظیمی داشتند.

هر یک از این قله ها چشمگیر هستند. اما کوه المپوس بلندتر از بقیه است و به ارتفاع شگفت انگیز ۱۶ مایل (۲۶ کیلومتر) رسیده است، یعنی حدود سه برابر بلندتر از قله اورست. به همین دلیل کوه المپوس بزرگترین آتشفشان کل منظومه شمسی است.

با این حال، این آتشفشان فقط بلند نیست. بلکه قطرشگفت انگیزی هم دارد. کوه المپوس حدوداً ۲۰ برابر پهن تر از ارتفاع آن است. قطر آن از لبه به لبه ۳۷۰ مایل (۶۰۰ کیلومتر) است.

مقایسۀ اندازۀ المپوس و اورست

اگر کوه المپوس را بالای ایالات متحده قرار دهید، کل ایالت آریزونا را پوشش می دهد. اگر آن را بر فراز اروپا قرار دهید، فرانسه را پوشش می دهد. مطالعه ای در سال ۲۰۱۱ نشان داد این آتشفشان تقریباً یک میلیون مایل مکعب (۴ میلیون کیلومتر مکعب) مواد دارد که واقعاً هر چیزی در سیاره خودمان را کوچک جلوه می دهد. این اندازه حدود ۱۰۰ برابر حجم بزرگ ترین آتشفشان زمین، یعنی ماونا لوا است.

کوه المپوس روی همان «برآمدگی» آتشفشانی سه آتشفشان دیگر یعنی ثارسیس، پاوُنیس و آرسیا قرار دارد.

زمانی که این چهار آتشفشان بسیار نزدیک به هم شکل گرفتند، وزن آن ها بیشتر از آن چیزی شد که سطح مریخ می توانست تحمل کند. آتشفشان ها سیاره را کمی واژگون کردند. حدود ۳ میلیارد سال پیش، لایه های بیرونی مریخ زیر وزن آن ها لغزیدند. پوسته و جبه حدود ۲۰ درجه حرکت کردند و از نواحی قطبی به سمت استوا حرکت کردند. این حرکت برای تغییر مسیر رودخانه ها و تغییر آب و هوای سیاره کافی بود.

کوه المپوس چگونه اینقدر بزرگ شد؟

کوه المپوس یک آتشفشان سپری است، به این معنا که مقادیر زیادی گدازه از آن بیرون می ریزد، نه اینکه گدازه ها از دهانه آن در یک فوران فاجعه بار منفجر شوند. بزرگ ترین آتشفشان های زمین نیز آتشفشان های سپری هستند. این ویژگی به آن ها اجازه می دهد در طول زمان به آرامی رشد کنند.

با این حال، زمین ساخت صفحه ای زمین نیز ماگما پخش می کند که مانع افزایش ارتفاع آتشفشان های زمینی به طور نامحدود می شود. از سوی دیگر، مریخ برای زمین ساخت صفحه ای بسیار کوچک است.

کوه المپوس حدود ۳.۵ میلیارد سال قدمت دارد، به این معنا که این آتشفشان در اوایل تاریخ مریخ شکل گرفته است. ستاره شناسان گمان می کنند المپوس می توانسته صدها میلیون سال از نظر آتشفشانی فعال بماند. این مدت زمان بسیار طولانی تر از زمان فعال زماندن آتشفشان های روی زمین است.

سرنخ هایی از تاریخچه آب و هوای مریخ

در مقاله ای از Nature Communications که سال ۲۰۱۷ منتشر شد، ستاره شناسان خانواده ای از شهاب سنگ ها به نام نخلیت ها (Nakhlites) را مطالعه کردند که حدود ۱۱ میلیون سال پیش هنگام برخورد یک سیارک به آتشفشانی در سیاره سرخ، همگی از مریخ پرتاب شدند.

این مطالعه نشان داد آتشفشان های مریخ گدازه ها را با سرعت بسیار آهسته تراوش می کنند: آتشفشانی که نخلیت ها را تشکیل می دهد ۱۰۰۰ برابر کندتر از آتشفشان های روی زمین رشد می کند. این یافته نشان داد آتشفشان های مریخ بیش از آنچه دانشمندان قبلاً انتظار داشتند دوام می آورند.

در مورد کوه المپوس، دهانه های روی سطح آن نیز تنها حدود ۲۰۰ میلیون سال قدمت دارند، به این معنا که این آتشفشان به طرز شگفت آوری به تازگی فعال بوده است.

دانشمندان با مطالعه کوه المپوس و دیگر آتشفشان های مریخ، می توانند به کشف سرنخ هایی از تاریخ آب و هوای سیاره سرخ کمک کنند. شهاب سنگ های متولد شده از آتشفشان در واقع نشانه هایی از مواد معدنی دارند که حین عبور آب از سنگ ها شکل می گیرند. این موضوع نشان می دهد آب حدود ۱.۳ میلیارد سال پیش در مریخ جریان داشته است.

پی نوشت: این نوشته با کمک گرفتن از ویکی پدیا نوشته شده است.