معرفی قله شیرباد، بام خراسان

مشهورترین رشته کوه های خراسان عبارتند از: بینالود، هزار مسجد، کماس، آلاداغ، کپه داغ، کوهسرخ، جام، ساه کوه، باخرز و جغتای. در خراسان کوه های پراکنده نیز وجود دارند.

همیشه در رشته کوه ها یکی از موارد مهم تعیین بلندترین نقطه آن رشته است که خود می تواند تعیین کننده بلندترین نقطه یک منطقه جغرافیایی مثل شهرستان، استان یا کشور است.

مشهورترین رشته کوه در خراسان رشته کوه بینالود است مهم ترین علت این معروفیت هم قرارگیری بلندترین نقطه (قله) خراسان در این رشته کوه است. بینالود رشته کوهی به طول 125 کیلومتر‍ در شمال خراسان، حدفاصل شهرستان های مشهد و نیشابور که در امتداد رشته کوه البرز واقع، و از شمال غربی تا جنوب شرقی کشیده شده است. بینالود به معنی کوهی است که بین دو دشت قرار گرفته و آن ها را از هم جدا کرده (که یکی دشت مشهد و دیگری دشت نیشابور) افراد محلی به آن بینالوت یا بنلی نیز می گویند.

در بسیاری از منابع جغرافیایی ایران از گذشته تاکنون بر این امر که بلندترین نقطه خراسان در رشته کوه بینالود واقع شده صحه گذاشته شده است اما در این که کدام قله از قلل بینالود بلندترین نقطه و بام خراسان محسوب می شود اختلاف نظر وجود دارد. این رشته کوه دارای قله های متعددی است که عبارتند از بینالود، چشم سبز بال کمالی، یال بلوچ، گرده سنگ، کمر زرد، میانه دوزی، ذاوهون، کوه پیلان، سیاه سنگ، قوچگر، فلسکه و آبشار.

در بیشتر منابع نام قله بینالود که در شمال شهر نیشابور واقع شده به عنوان بام خراسان ذکر شده، در حالی که بر اساس بررسی های انجام شده، قله معروف شیرباد بلندترین قله خراسان و مستحق دریافت لقب بام خراسان است. در حالی که در کتب و نقشه های جغرافیایی ارتفاع قله بینالود در میانه رشته کوه بینالود 3211 متر ذکر شده بر اساس بررسی های دقیق در تصاویر مورد اعتماد گوگل ارث ارتفاع قله شیرباد 3305 متر است. این ارتفاع در عرض جغرافیایی 36 درجه و 16 دقیقه 69-51 ثانیه شمالی و در طول جغرافیایی 59 درجه و 02 دقیقه و 36-58 ثانیه شرقی واقع شده است.

با این تفاسیر و بر اساس بررسی های انجام شده در گوگل ارث، قله شیرباد با 3305 متر ارتفاع که حدود 113 متر بلندتر از قله بینالود است بام خراسان محسوب می شود. اما آیا تصاویر گوگل ارث قابل اعتماد است؟ برای اثبات این امر ارتفاع چند ایستگاه هواشناسی استان را که ارتفاع دقیق آن ها مشخص و در دسترس بود، از طریق گوگل ارث بررسی شده اند. در هر صورت اختلاف اندکی بین اطلاعات موجود و اطلاعات گوگل ارث در برخی شهرستان ها دیده می شود اما این اختلاف به قدری کم است که نمی توان اختلاف ارتفاع قله شیرباد و قله بینالود و بالاتر بودن ارتفاع شیرباد را کتمان نمود.

قله شیرباد در سمت جنوب شرقی مشهد با ارتفاع 3220 متر قرار دارد و از نوع کوه های سنگی ریزشی است و آن هم به علت زمستان های بسیار سردش است که سنگ ها دچار انقباض و انبساط شدید شده و متلاشی می شوند. علت نام گذاری این کوه به این نام آنست که در بین دو دشت نیشابور و مشهد قرار گرفته و به علت شرایط جوی در تمام مدت سال دارای بادهای بسیار تند و سرد است، به عبارتی دیگر این قله دارای بادهای شیری است که آدم را پرت می کند بدین خاطر به آن شیرباد گفته می شود.

البته بارها بیشتر بودن ارتفاع قله شیرباد از قله بینالود از سوی کوهنوردان با سابقه و مجهز به سیستم موقعیت یاب جغرافیای (جی پی اس) در محافل ورزشی و وبلاگ ها بیان شده که بازهم مورد توجه قرار نگرفته است. در پایان برخی موارد کوتاه ذکر شده در برخی سایت های اینترنتی درباره شیرباد و ارتفاع آن ذکر شده است. به امید اینکه این مطلب در منابع جغرافیای و کتب دری دانش آموزان اصلاح شود.

– بلندترین نقطه رشته کوه بینالود، قله شیرباد با بلندی 3420 متر است که در شمال روستای بوژان (شمال شرقی شهر نیشابور) قرار گرفته ‌است. ولی قله بینالود با وجود ارتفاع کمتر از شیرباد، معروفیت بیشتری دارد.

– رشته کوه بینالود در شمال شرق ایران، همانند دیواری بلند، دو دشت وسیع و حاصلخیز مشهد و نیشابور را از یکدیگر جدا کرده است. این رشته کوه با آب و هوای سرد کوهستانی و دره های خوش آب و هوا و قله های بلند نظیر بینالود (3211 متر)، شیرباد (3320 متر) و فلسکه (3125 متر) تامین کننده آب شهرهای مشهد، نیشابور، چناران و روستاهای کوهپایه اش است. از روستاهای واقع در شمال این رشته کوه می توان به مغان، دهبار، جاغرق، کنگ، زشک، دولت آباد، فریزی، اخلمد و کلیدر، و از روستاهای واقع در جنوب این رشته کوه می توان به دیزباد، دررود، خرو، بوژان، صومعه، طاغان و بار اشاره کرد.

– از فراز یال منتهی به قله می توان مناطق وسیعی از رشته کوه و قلل متعدد را مشاهده نمود. قله های بلند این رشته کوه عبارتند از شیرباد به ارتفاع 3320 متر، زرگران به ارتفاع 3100 متر و بینالود به ارتفاع 3220 متر. بنابراین قله بینالود مرتفع ترین قله رشته کوه بینالود نیست ولی به دلیل موقعیت و شهرتش از سایر قلل معروف تر و مورد علاقه کوهنوردان است. سایر قلل عبارتند از حیدری، گودرز، سیاه خوانی، غار کهنه و دیزباد.

مسیرهای صعود به قله شیرباد: مسیرهای متفاوتی برای صعود این قله وجود دارد که می توان از بوژان نیشابور، خط راس فلسکه-شیرباد، چشمه سبز گلمکان، روستای کاهو و سپس دولت آباد و معروف ترین مسیر آن یال سنگی از انتهای روستای زشک نام برد. برای اجرای برنامه از مسیر زشک باید ابتدا از دوراهی طرقبه عازم زشک شوید. ادامه مسیر با وسیله نقلیه تا چشمه قلقلی حدود 35 کیلومتر است و از آنجا تا باغ حمزه 9 کیلومتر مسافت دارید. تمامی مسیر به صورت خاکی نرم و قابل تردد با خودرو شخصی نیز هست. باغ حمزه آخرین استراحتگاه مسیر بوده که با چشمه آب گوارا و استخر پرورش ماهی پذیرای کوهنوردان است.

ادامه مسیر به دو قسمت تقسیم شده:
1. دره نهل: مسیر اول که متمایل به چپ و پاکوب مشخصی دارد شما را به چشمه نهل هدایت کرده که در کنار چشمه چمن وسیع و مناسبی برای شب مانی فراهم است.

2. یال سنگی: مسیر دوم سمت راست باغ حمزه یال سنگی و نسبتا طولانی را پی می گیرد که با شیبی بین 50 تا 65 درجه و با قدم مناسب حدود 2 ساعت، شما را به جانپناه شهید رضوی در ارتفاع 2750 متری هدایت می کند.

ادامه مسیر از جانپناه اکثرا تراورس بوده و در میان راه مسیرهای نهل و دره دولت آباد را در خود یکی کرده و در انتها به قله منتهی می شود. مسیر برگشت می تواند دره بوژان باشد که با عبور از کنار دره شکرآب و پاکوب بالای آبشارها، به پایان می رسد.