مسعود سلطانی فر، معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به مناسبت روز جهانی موزه یادداشتی نوشته است که در ادامه می خوانید.
موزه مکانی است فرهنگی و آموزشی که به گردآوری، مطالعه و محفوظ داشتن آثار مرتبط با تجربه های بشری در سطح کره خاکی و ارتباط متقابل انسان با طبیعت را به منظور آگاهی، آموزش و لذت، پیش چشم همگان می گستراند.
میراث فرهنگی آثار ملموس و ناملموس باقیمانده از گذشتگان است که نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ می باشد و با شناسایی آن زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی او میسر می گردد.
انسان از همان زمانی که در ذهن خود توانست وقایعی را که در گذر زمان اتفاق افتاده به یاد بسپارد و آنها را به عنوان تجربه در زندگی روزمره خود به کاربرد همان تجربه ها ارزش خاصی در نزد انسان پیدا کرد چرا که آنها با مشقت به دست آمده و از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و حتی بعضی از این تجربه ها جان مایه یک نسل بوده است.
شاید یکی از کلیدی ترین موضوعات در مباحث مربوط به میراث فرهنگی موضوع ارزش است، چرا که تمام آنچه ما در رابطه با میراث فرهنگی انجام می دهیم اعم از شناسایی، حفاظت و معرفی همه به خاطر ارزش هایی است که در میراث فرهنگی (آثار تاریخی، فرهنگی) مستتر است. حفاظت از میراث فرهنگی برای تعادل بخشیدن به حیات انسان ها و دستیابی به توسعه پایدار و سازمان یافته، که روند تکامل تمدن بشری را در پی خواهد داشت، از چنان اهمیتی برخوردار است که یک بسیج عمومی، جهانی، دولتی و مردمی را می طلبد.
تا کنون کمتر تعریف جامعی برای این که مشخص کند موزه چگونه مکانی است ابراز گردیده است. البته این بدان معنا نیست که هیچ درک صحیحی از اینکه موزه چیست وجود نداشته باشد. انگیزه ایجاد موزه همان اشتیاق به گردآوری است که ریشه شگرف در طبیعت انسان دارد. همه تمدن ها از ابتدایی ترین تا پیشرفته ترین آنها درتمایل به انباشتن اشیای زیبا، گران بها، کمیاب یا صرفا عجیب و غریب اشتراک داشته اند.
فرقه های مذهبی، فرمانروایان و ثروتمندان به گردآوری نخستین مجموعه ها دست زده اند که به روی همگان یا برخی ازافراد جامعه گشوده می شدند.
موزه مکانی است فرهنگی و آموزشی که به گردآوری، مطالعه و محفوظ داشتن آثار مرتبط با تجربه های بشری در سطح کره خاکی و ارتباط متقابل انسان با طبیعت رابه منظور آگاهی، آموزش و لذت، پیش چشم همگان می گستراند.
حس و غریزه گردآوری و تملک اشیا همیشه در طبیعت انسان وجود داشته و در ادوار مختلف تاریخی دیده شده است که انسان اشیا و آثاری را که برایش جنبه حیاتی داشته است نگه داری می کرده است. اشیایی که بیشتر ابزار کار روزمره بوده اند (مانند ابزار شکار، صید، ابزار جنگی و دفاعی) اشیای زینتی، اشیای عجیب و جالب را به صورت مجموعه و هم چنین اشیایی را که با اعتقادات و باورهای انسان در ارتباط بوده حفاظت و نگه داری می کرده است.
موزه ها امروز علاوه بر کارکردهای پیشین خود محلی برای آموزش و انتقال مفاهیم و اندیشه های بشری در سطوح مختلف می باشند. موزه ها دیگر صرفا مکانی برای انبار و به نمایش گذاشتن اشیا و آثار نیستند، بلکه مکانی برای انتقال پیامها و اندیشه ها و آرمانها و تجربیات بشری در سطح کره خاکی هستند.
با توجه به گوناگونی و تنوع در موضوعات و مفاهیم قابل ارایه در موزه ها و به منظور یکپارچه کردن و ایجاد همبستگی جامعه جهانی شورای بین المللی موزه ها هر ساله شعاری را در این راستا به جامعه فرهنگی و خانواده موزه در سطح جهان اعلام می نماید.
با توجه به شعار امسال ایکوم مبنی بر ‘موزه و مناظر فرهنگی’ یادآوری این نکته که مناظر فرهنگی بخشی از میراث فرهنگی هرمرز و بومی است که در بستری طبیعی شکل گرفته اند و دارای تعامل پیوسته با طبیعت می باشند. ضروری است امروزه با از بین رفتن بخشی از طبیعت که بستر شکل گیری این مناظر می باشند، حضور انسان در این مناظر محدود گردیده است. عدم انطباق پذیری، گسستگی تعامل مطلوب انسان با این مناظر، پایداری مناظر فرهنگی را دچار اختلال نموده است.
همچنین خاطر نشان می کنم که دانایی، حاصل از تعامل تاریخی انسان با محیط است. به نحوی که اگر محیط حذف شود دیگر چیزی برای تعامل وجود ندارد. فرهنگ ها به این دلیل با یکدیگر متفاوت هستندکه محیط ها با یکدیگر تفاوت می کنند. زیرا زمانیکه محیط ها متفاوت باشند کیفییت تعامل با محیط ها فرق کرده و دانایی حاصله متفاوت خواهد بود.
مشکل امروزه ما این است که در خود آگاهیمان با محیط فرهنگی قطع رابطه کرده ایم. واگر تاثیری هم دارد تاثیراتی است که در ناخودآگاه ما می گذارد و این به آن معنی است که ما اجمالا از فرهنگ خودمان برخوردار می شویم ولی از آن بهره مند نمی شویم. درست مانند کسی که در جیب پول دارد اما از گرسنگی زجر می کشد.
باتوجه به معنای جامعی که امروزه موزه ها پیدا کرده اند ایجاد ارتباط میان موزه ها و مناظر فرهنگی موضوع مهمی است که می تواند به رویکردهای سازنده ای در سطح جامعه منجر شود.
