تعاریف زیادی از گردشگری مجازی ارائه شده است. یکی از آن ها که از دانشنامه رشد در سال 1387 ارائه شد، می گوید: این نوع گردشگری عبارتست از بکارگیری فنآوری نوین برای ارائه سرویس های مورد نیاز گردشگران. با استفاده از فناوری اطلاعات و ارائه سرویس های مورد نیاز گردشگران با کیفیتی بالاتر و هزینه ای کمتر.
نوعی فعالیت مبتنی بر فناوری های نوین و در امتداد ساختار و روش های سنتی است نوعی کاربرد کسب و کار الکترونیکی در مسافرت و گردشگری است و سه مجموعه متمایز مدیریت کسب و کار، نظام های اطلاعاتی و مدیریت و گردشگری را شامل می شود.
فضای مجازی گردشگری، روشی نوین با توانایی نمایش سه بعدی همزمان با اراده کاربر و ارتباط مستقیم با تاثیرگذاری زیاد است که با هزینه به مراتب کمتر وارد عمل شده است. فضای مجازی با کاربردهای بسیار همچون شبیه سازی مکان های تفریحی، ساختمان ها، شهرک ها، فروشگاه ها، کارخانه ها و …، آموزش با قابلیت اتصال به محیط واقعی و ثبت وقایع محیط به صورت همزمان در فضای مجازی و کاربردهای آدرس دهی و مکان یابی قبل از سفر و حتی کاربردهای تبلیغاتی و فرهنگ سازی اکنون ابزاری بسیار قدرتمند برای تبلیغ شده است. راه اندازی تورهای مجازی از بارزترین وجوه گردشگری مجازی است.
ارزش و اهمیتی که فناوری اطلاعاتی و ارتباطی برای توسعه زیرساخت های گردشگری در دنیا ایجاد کرده است بسیار جالب و قابل تأمل است. وقتی یک گردشگر بتواند اطلاعات گردشگری مربوط به بناهای تاریخی یک کشور را در پهنه جهانی وب ملاحظه کند و درباره آن ها اطلاعات صوتی تصویری و متنی خوبی بدست آورد نسبت به آن مشتاق می شود.
انواع گردشگری
جنبه های دیگر گردشگری، همچون گردشگری درمانی یا گردشگری سلامت، گردشگری بازاری با هدف توسعه و بازدید از مراکز خرید و تجارت الکترونیکی، گردشگری ورزشی به همراه شرکت در مسابقات و تماشای جام جهانی، مسابقات بین المللی، شرکت در همایش های علمی، بازدید از آیین های مذهبی و بومی یک ناحیه خاص، بوم گردی یا گردش در طبیعت (اکوتوریسم) و … از مهم ترین انواع گردشگری محسوب می شوند.
اگر گردشگری الکترونیکی را صرف نظر از سرویس های ارائه شده توسط سایت های گردشگری، تنها منحصر به دیدن تصاویر ارسالی از دوربین های کار گذاشته شده در مناطق دیدنی و مرور تصاویر سه بعدی، روش های رایانه ای و نقشه ها بدانیم، آنگاه این نوع گردشگری برای استفاده از آب و هوای مناطق مختلف، لذت قدم زدن در سواحل، شنا کردن، استفاده از عطر گیاهان بومی، طعم غذاهای محلی، ادویه های بازار، و دیدن کاه گل بناهای قدیمی، مناسب نخواهد بود.
ذات گردشگری مجازی محدودیت های گردشگری محیطی را ندارد که از مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. عدم محدودیت زمانی
2. عدم محدودیت مکانی
3. عدم محدودیت فضا
4. عدم مواجه با موارد غیرقابل پیش بینی چون خرابی شرایط آب و هوا، مسدودی جاده ها و …
این چند عامل سبب می شوند که تعریف مرز در فضای مجازی وجود نداشته باشد، از همین رو ممالک به فکر انحصاری کردن و یا ابرقدرت شدن در فضای مجازی می افتند و قاعدتا بازی سرمایه داری صنعت توریسم مجازی را کسی در این بین برده است که متولی توریسم مجازی باشد.
مزایای استفاده از گردشگری مجازی
مزایای گردشگری الکترونیکی، بسیار حائز اهمیت بوده، ما را به استفاده از آن، ترغیب خواهد نمود. این ویژگی ها و مزایا عبارت اند از:
1. تبادل اطلاعات در کم ترین زمان ممکن بین علاقمندان به گردشگری
2. انتشار اطلاعات چند رسانه ای به صورت صوتی و تصویری و ویدئویی از مناطق مختلف گردشگری
3. ظرفیت سازی برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات مجازی گردشگران با توریست های آماتور
4. معرفی فرصت های اقامتی رایگان در کشورهای مختلف جهان
5. معرفی فرصت های اقامتی ارزان در کشورهای مختلف جهان
6. معرفی ظرفیت های حمل و نقل ارزان در شهرهای مختلف جهان
7. استفاده از گردشگری آنلاین برای تبلیغات و بازاریابی
8. مشورت آنلاین پیش از سفر
9. پیدا کردن همسفر از طریق شبکه های اجتماعی
10. توسعه ارتباطات و روابط ملت ها به صورت مستقیم و راحت
11. کاهش مسائل زیست محیطی و ارتقای توسعه پایدار
12. کارآفرینی دیجیتالی در عرصه گردشگری
13. کاهش نیاز به مدیران تور و هزینه های سربار
هرچند گردشگری الکترونیک به اندازه مسافرت های واقعی، لذت بخش و خاطره انگیز نیست، اما از آن جا که به همه مردم و بدون در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی و فرهنگی آن ها این امکان را می دهد تا از مناطق دیدنی دنیا بازدید کنند، صنعتی قابل توجه، محسوب می شود. با این حال، در کشور ما به دلایلی چون نبود زیرساخت های اولیه و پرهزینه بودن ایجاد آن ها، رشد ناچیز فناوری اطلاعات و عدم استفاده همه افراد از اینترنت و کمبود سایت های جامع گردشگری، این صنعت با اقبال عمومی همراه نشده است؛ اما مزایای بالقوه این فناوری، به ویژه در امر اشتغال زایی و کسب درآمد مستقل از نفت، همه افراد و به ویژه فعالان این بخش را بر آن خواهد داشت تا برای رونق این صنعت، همت گمارند.
چگونگی استفاده از سامانه های گردشگری در فضای مجازی
برای این که یک سفر الکترونیکی را آغاز کنیم، ابتدا باید از کجا شروع کنیم؟ پس از اتصال به اینترنت، آدرس یک سایت گردشگری یا ET را که قبلا در اینترنت جست و جو کرده ایم و یا از طریق بروشورهای تبلیغاتی شرکت های ارائه سرویس های گردشگری با آن آشنا شده ایم، خدماتی که در گردشگری مجازی می توان یافت:
یکی از عالی ترین زمینه های اطلاع رسانی توان گردشگری یک کشور، استفاده از تارنماهای اینترنتی است. وب سایت ها به دلیل ارزش اطلاع رسانی فوق العاده ای که در سرزمین دیجیتالی اینترنت با یک میلیارد کاربر با سواد دارند، فرصت خوبی برای معرفی چندزبانه و چند رسانه ای قابلیت های گردشگری یک کشور است. در بین سایت های اطلاع رسانی مربوط به گردشگری یک کشور در وب، سایت های رسمی (دولتی) یک کشور، از اهمیت خاصی برخوردار است. سایت های رسمی، سخنگوهای دیجیتالی یک کشور در اینترنت هستند و هر چقدر این پایگاه ها قوی تر و با به روزرسانی گسترده و چند زبانه همراه باشند، مخاطب پذیری آن ها افزایش می یابد.
یک گردشگر یا مسافر الکترونیکی، پس از ورود به یک سایت گردشگری، انتظار دسترسی به سرویس ها و اطلاعات خاص منطقه مورد نظر را دارد. این سرویس ها و نیازمندی ها عبارت اند از:
1. امکان انتخاب برنامه سفر توسط گردشگر. معرفی آثار و بناهای تاریخی، فهرست موزه ها و گالری ها و مکان های دیدنی، همراه با ساعت بازدید و اطلاعات کلی در مورد وضعیت جغرافیایی و اقلیمی منطقه، به همراه آگاهی از وضعیت آب و هوای منطقه مورد نظر، به صورت آنلاین و 24 ساعته و پیش بینی چند روز آینده.
2. ارائه اطلاعات در مورد راه های ارتباطی منطقه؛ به طور مثال از طریق راه آهن، راه دریایی، یا هوایی، راه شوسه و یا مسیرهای صعب العبور کوهستانی که این امر سبب می شود گردشگر در صورت تمایل، مسیر مورد نظر را جهت سفر، انتخاب کند. و ارائه اطلاعاتی در مورد واحدها و سیستم اندازه گیری و اختلاف زمانی منطقه مورد نظر با ساعت رسمی منطقه گردشگر و نوع واحد پول و تبدیلات ارزی.
3. اطلاعاتی راجع به صدور گذرنامه یا ویزای الکترونیک (e-visa) که بر حسب نوع عملکرد سایت، ممکن است تنها اطلاعات مربوط به مدارک و مراحل صدور ویزا ارائه شود و یا تمام فرم ها به صورت الکترونیکی و از طریق اینترنت ارائه شود و پس از تکمیل، دریافت شود و سرانجام، ویزای گردشگر به آدرس مورد نظر ارسال شود و یا بعد از تکمیل فرم ها، یک کد منحصر به فرد معرف ویزا، به گردشگر داده شود؛ تا در محل فرودگاه، با ارائه آن، کد ویزای خود را دریافت کند و نرخ مکالمات تلفنی بین کشور مبداء و مقصد.
4. لینک های مفید به سایر مراکز گردشگری؛ مانند سفارت خانه ها و مراکز بهداشتی، بیمارستان ها و …؛ به ویژه سازمان جهانی بهداشت (Who) که همواره به ارائه هشدارهای بهداشتی برای سفر به مناطق خاص می پردازد (برای اطلاع از بیماری های شایع و یا بومی یک منطقه). ارائه اطلاعاتی در مورد زبان رسمی یا لهجه های محلی یک منطقه خاص.
5. امکان رزرو و فروش اینترنتی بلیط (برای تمام خطوط هوایی، دریایی، جاده ای و ریلی) و به عبارت دیگر، امکان تهیه بلیط الکترونیکی؛ به این صورت که گردشگر با مراجعه به سایت، تمام مراحل مربوط به تهیه بلیط را از طریق اینترنت طی می کند و یک روش فروش الکترونیکی بلیط، هدایت این کار را بر عهده می گیرد. این روش فروش الکترونیکی، قادر است دسته بندی، فروش، ارسال و تجدید بلیط ها، کنترل و بررسی اعتبار بلیط ها، دریافت کرایه و هزینه بلیط و سرانجام، آمار و گزارش گیری مسافران را انجام دهد.
6. معرفی هتل ها همراه با ارائه آدرس و تلفن. معرفی هتل ها بر مبنای قیمت، تعداد ستاره و سرویس هایی که توسط هر هتل ارائه می شود. همچنین برخی از سایت های گردشگری امکان مشاهده تصاویر اتاق ها، سالن ها، محوطه بیرونی هتل، رستوران، کافی شاپ، استخر، زمین های بازی و … را نیز فراهم می کنند و سرانجام روش رزرو اتاق های هتل را ارائه می کند که به صورت آنلاین، آخرین اطلاعات مربوط به رزرو اتاق ها و تعداد اتاق های خالی هتل را با ذکر تاریخ و ساعت، بر روی سایت منتشر می کند.
7. معرفی اقامتگاه های بین راه، رستوران ها و مراکز خرید صنایع دستی و تولیدات محلی، به همراه ارائه تصاویر و فهرستی از آثار و صنایع دستی آن منطقه و نیز معرفی مراکز فروش و تهیه غذاهای حلال مخصوص مسلمانان در کشورهای خارجی.
8. یک سایت گردشگری، بایستی امکان پرداخت هزینه سرویس های گردشگری را به کمک کارت های اعتباری مختلف، در اختیار گردشگران قرار دهد.
9. تمام موارد فوق، باید به زبان های مختلف بر روی سایت قرار گیرد؛ تا بدین ترتیب، امکان جذب گردشگران خارجی و ارائه سرویس ها به آن ها نیز فراهم شود.
گردشگری الکترونیکی، چیزی فراتر از ورود به یک سایت گردشگری و دیدن مناطق گوناگون دنیا از طریق اینترنت است. هدف از گردشگری الکترونیکی، فراهم آوردن زمینه های مناسب برای گردشگران، اعم از رفاه، آسایش و امنیت سفر، توسعه گردشگری و سرانجام، لذت از گردشگری است.
راهکارهای توسعه گردشگری مجازی
عقل بشر با استفاده از تجربه وهم اندیشی با همنوعان از جنس نخبگان و اندیشمندان همواره برای چالش ها و موانع موجود در زندگی و حیات اجتماعی خویش راهکاری برای برون رفت و کمینه کردن تهدیدات و استفاده از فرصت ها بدست آورده است. راهکارهای زیر برای توسعه صنعت گردشگری مجازی و کم کردن اثر چالش های فوق پیشنهاد می شود:
1. معرفی پرتال های گردشگری کشور از طریق شبکه “شما” صدا و سیما و شبکه خبر
2. معرفی پرتال های گردشگری رسمی کشور در سایت های رسمی دولتی
3. تبلیغ پرتال ها و ظرفیت های گردشگری کشور در شبکه های تلویزیونی پر مخاطب بین المللی
4. راه اندازی مرکز توسعه گردشگری مجازی در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
5. طراحی و تأسیس دوره کارشناسی پودمانی گردشگری مجازی در دانشگاه های کشور
6. اعطای کارت های گردشگری مجازی از طریق بانک های عامل کشور برای ترغیب کردم به استفاده از خدمات سایت های گردشگری
7. توسعه ظرفیت های صدور روادید الکترونیکی توسط وزارت امور خارجه
8. تسهیل در امر رزرواسیون مراکز اقامتی از طریق پرتال جامع گردشگری مجازی ایران
9. حمایت بانک مرکزی و وزارت ارتباطات و کار و رفاه، از کارآفرینان دیجیتالی در عرصه گردشگری مجازی
نتیجه گیری
کارآفرینی دیجیتالی در عرصه گردشگری مجازی در دنیای امروز، که سبک زندگی دیجیتالی مردمانش کاملا تغییر کرده است، بسیار جدی و پولساز است. امروزه، نقشی که فیس بوک، توییتر، اینستاگرام، کوچ سرفینگ، ایر بی ان بی و حتی پرتال شرکت های هوایی ارزان قیمت مانند رایان ایر ایرلند در حمل و نقل مسافر و گردشگری جهان دارند، سازمان ها و شرکت های مطرح سنتی این عرصه در اختیار ندارند. پس باید به گردشگری مجازی و توسعه ظرفیت های آن بها داد.
توسعه فرهنگی در استفاده صحیح از فناوری اطلاعات، آشناسازی مردم و مسئولین با ساختار، عملکرد و مزایای فناوری اطلاعات، ایجاد زیرساخت ها و بسترهای مناسب شبکه ای و مخابراتی، ایجاد زمینه های مناسب جهت گسترش بانکداری الکترونیک، ایجاد انگیزه و تمایل در مدیران و کارکنان و آموزش دادن آن ها برای استفاده مؤثر از فناوری اطلاعات باید سرلوحه برنامه های کلان سازمان ها و تشکیلات گردشگری برای استقرار مناسب فناوری اطلاعات باشد.
گسترش روزافزون و برگشت ناپذیر فناوری های اطلاعات و ارتباطات واقعیتی انکارناپذیر است. امروزه کشورهای توسعه یافته سعی می کنند مختصات و ویژگی های نیروهای انسانی و جذابیت های فرهنگی خویش را به روزتر و مناسب زمان و عصر حاضر خود کنند و آن را نهادینه سازند. در این فرایند باید ابزار، اهداف، روش ها، دقیق تر و جذاب تر ودر آن ها استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات هم گنجانده شود. چون قرار گرفتن در سایه تحولات عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات چنین نقشی را از آن ها انتظار دارد.
فناوری اطلاعات و ارتباطات به نظام های فرهنگی، آموزشی کمک می کند در جامعه جهانی به ارائه خدمات مناسب، با کیفیت وبا هزینه پایین بپردازند و با درک تجربه سایر کشورها و مطالعات عملی و تئوریک، استفاده از این فناوری را در فرآیند یاددهی و یادگیری و آموزش های شهروندی و گردشگری مد نظر قرار دهند.
و آخر اینکه ظهور این تکنولوژی ها همه جنبه های زندگی و نهادهای اجتماعی بویژه صنعت گردشگری را تحت تأثیر قرار داده و باعث شده شیوه نوینی در مسافرت های درون شهری و جهانگردی به وجود آید و تاثیرات عمیقی در ابعاد سیاسی، فرهنگی و اقتصادی و فرهنگی بوجود آورد.
تشکر از مقاله بسیار خوبتون